SANTOCKIE ZAMKI

Jedynym śladem po założeniach obronnych są: wzniesienie, na której stoi obecnie wieża widokowa z 1936 roku oraz obszar grodziska położony na terenach nizinnych przy ujściu Noteci do Warty. Historia zamków santockich  to historia zamku na terenie Starego Santoka i i zamku na terenie Nowego Santoka.

Historia zamku(Stary Santok) sięga VIII wieku.  Gród położony w widłach Noteci i Warty, nazwany przez  Galla Anonima „strażnicą królestwa polskiego”, jest jedną z najstarszych miejscowości w Polsce. Wzmiankowany wielokrotnie w latach: 1100/01(Zutok), 1124(Zutochanus), 1208(Santog), 1233(Zantok), 1238(Santhok), 1244(Santok), 1245(Zsanthoch), 1251(Zuantogh), 1256(Zantoch), 1260(Santhec), 1347(Czantoch), 1402(Zandekke), 1406(Czantich). Gród kasztelański, w którym w 1208 roku przebywał książę Władysław Laskonogi a w 1260 roku na zamku santockim odbył się ślub córki Przemysła I- Konstancji, z margrabim brandenburskim, Konradem. Utracony przez Polskę na rzecz Brandenburgii w 1296 roku i na krótko odzyskany w latach 1365-1370 i 1433-1437.  W 1370 roku Santok i zamek zdobyty i zajęty przez Hassona von Wedel z Krzywnicy. W rękach rodu von Wedel Santok był prawdopodobnie do 1386 roku. Od 1397 Santok z zamkiem otrzymują joannici jako zastaw od cesarza niemieckiego, Zygmunta Luksemburskiego, który w 1402 roku oddaje Nową Marchię na kilkadziesiąt lat w zastaw Zakonowi Krzyżackiemu. Po 1454 roku Santok ponownie w granicach Nowej Marchii podupada. Zamek położony w północno-zachodniej części grodziska wzniesiono pod koniec XIII wieku był częściowo murowany z wieżą obronną. W XV wieku w tym samym miejscu powstał zamek czworoboczny z wieżą, otoczony fosą. Pod koniec XV wieku zniszczony, nieodbudowany.

Drugi z zamków położony był na terenie wsi Nowy Santok, obecnej wsi Santok, gminnej wsi położonej 15km od Gorzowa Wielkopolskiego. Na pomorskim brzegu Warty budowano konkurencyjny gród już za czasów Bolesława Krzywoustego, potem w XIII wieku w okresie rywalizacji wielkopolsko-pomorskiej(do1252r.). Na początku XIV wieku na północnym brzegu Warty-Noteci, powstało miasto zwane niekiedy Nowym Santokiem lub Dolnym Santokiem wzmiankowane w 1445(Niensantoch), 1450(Nyen Santoch, 1452(Nyghen Czantoch),  czy w 1457roku(Newen Zantoch). Od XV wieku ziemie santockie były lennem wielu rodów rycerskich: von der Marwitz(1407), von Billerbeck(1407),von Strauss(1419),von Ruve/Rufe/ Ruff(1435), von der Osten(przed 1467), von Rülicke(1485), pod koniec XVI wieku część gruntów to lenno rodu von Gramme. Na Górze Zamkowej znajdował się „nowy zamek” wybudowany przez Ottona von der Marwitz w 1438-1439 roku. Pod koniec XV wieku traci na znaczeniu , do XVII wieku w rękach rodu von Rülicke.

Wieś położona w gminie Zwierzyń powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Od XVII wieku istniał folwark należący do miasta Strzelce Krajeńskie. Od samego początku był przez miasto przekazany w dzierżawę. Pod koniec XVIII wieku dzierżawcą był Friedrich Thimme. W tym czasie obok folwarku powstaje wieś. Kolejny dzierżawca Otto Heldberg ok. 1842 roku buduje dwór, zakłada park krajobrazowy. W połowie XIX wieku folwark przekształcony w majątek. Od 1856 roku dobra są w posiadaniu Hermana Schmeisser. Doprowadził do rozkwitu majątek stawiając nowe budynki gospodarcze, cegielnię. W 1912 roku majątek zakupił Fritz Wittkop, by po 6 latach sprzedać dobra kapitanowi w stanie spoczynku o nazwisku Henck. Kolejnym właścicielem był niejaki Stampe. W 1936 roku majątek obejmuje Oswald Schreiber, założyciel i emerytowany dyrektor Instytutu Bakteriologicznego i Serologicznego w Gorzowie Wlkp.(dziś BIOWET).Po II wojnie światowej był własnością Skarbu Państwa. W tym czasie wielokrotnie remontowany i przebudowywany. Od 1994 roku w rękach prywatnych.

Zespół dworski składający się z dworu, czworaka, stodoły i parku. Dwór zbudowany w pierwszej połowie XIX wieku, murowany, parterowy, założony na planie prostokąta. Na osi elewacji ogrodowej czterofilarowy portyk z balkonem i facjatą. Dach naczółkowy. Przy dworze park o charakterze krajobrazowym, założony także w pierwszej połowie XIX wieku.

Wieś położona w gminie Rzepin powiatu słubickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1400 roku. W tym czasie część gruntów należała do Kaspara von Rotz oraz Nikolausa von Schowen. W 1414 roku wieś należała do braci Petera i Aleriusa Brandenburg, lenników margrabiego Friedricha. Hans, syn Petera von Brandenburg w 1449 roku sprzedał majątek Matthӓusowi von Günter. Na początku XVI wieku wieś należy do braci Matthӓusa i Gregoriusa von Günter. W 1526 roku Dr Gregor von Günter sprzedał majątek kupcowi Hieronymusowi Jobst. W 1560 roku syn Hieronymusa sprzedał dobra kapitanowi Peterowi von Czannewitz. Na początku XVIII wieku wieś w rękach Hansa von Zschannewitz. W XVII wieku wieś  jest w rękach rodu von Eichendorff– wymieniony Hartwig Erdmann von Eichendorff(1620-30-1683). Od 1715 roku majątek jest w posiadaniu kapitana Ämiliusa Otto von Brand. W 1846 roku majątek za 44.500 talarów zakupił Heinrich baron von Maltzan. Na początku XX wieku dobra są w rękach rodziny von Jena. Od lat 20-tych do 1945 roku majątek jest własnością Hansa Douglas. Do majątku należały folwarki: Elisabethhӧhe i Kukesches- nieistniejące i Franzenshof- obecnie Maniszewo.

Miejscowość położona w gminie Strzelce Krajeńskie powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Były folwark założony na początku XIX wieku przez Friedricha Blum. Od 1860 roku dzierżawiony przez Hermana Theodora Emanuela Mierendorff. Jego majątek w 1879 roku obejmował 509ha gruntów. Po jego śmierci dobra w 1882 roku przejął syn, Hermann. Rodzina Mierendorff posiadała majątek do 1945 roku. W 1896 roku majątek wdowy po Herrmanie obejmowały 452ha gruntów. W 1914 roku majątek obejmował 451ha gruntów. W skład majątku wchodził folwark Christiansaue i Górczyna(Neugurkowschbruch). W 1929 roku majątek Hermanna Mierendorff obejmował 480ha z majątkiem Gardzko(Hohenkarzig). Po 1945 roku folwark przejęty przez Skarb Państwa.

ZAŁOŻENIE DWORSKIE

W obecnym stanie na założenie składa się: czworoboczny dziedziniec, budynki gospodarcze, gołębnik, resztki parku dworskiego ze stawem.

Wieś położona w gminie  Szprotawa powiatu żagańskiego, po raz pierwszy wzmiankowana w 1273 roku. Wieś podzielona na kilka majątków. W 1383 roku wieś należała do rodu von Knobelsdorff z Jelenina. W latach 1406-85 część gruntów należała do braci von Doberschütz(wymienieni Hans, Nicolai, Hans i Vaclav), które obejmowały grunty wcześniej należące do rodu von Biberstein z Żar(1317). Tą część majątku odkupiła w 1485 roku rodzina von Knobelsdorff i przyłączyła do swoich dóbr. W latach 1434-1528 część gruntów we wsi(Schlossvorwerk) należała do rodu von Unruh. Później z tej części majątku część ziemi była w posiadaniu rodziny von Doberschütz(1474) i von Schlichting(1504-10). W 1500 roku doszło do podziału tego majątku na część a należącą do rodziny von Unruh(1518), później von Knobelsdorff z Jelenina(1518-44) i w 1445 roku scalone z pozostałym majątkiem rodu. Część b należała do rodu von Unruh i w 1528 roku przejęta przez rodzinę von Knobelsdorff. W latach 1463-1508 część gruntów we wsi była w rękach rodu von Kittlitz, które w 1550 roku zostały wykupione przez rodzinę von Knobelsdorff. W 1434 roku część gruntów posiadała rodzina von Promnitz, które od 1517 były w rękach rodu von Kӧnigsfeld z Żagania. W 1524 roku majątek posiadała wdowa a w 1550 roku grunty zostały przekazane w lenno rodzinie von Schӧnaich. W 1578 roku doszło do podziału tego majątku na część a, należącą do rodu von Schӧnaich z Siedliska,które w 1591 roku nadane zostały przez cesarza rodzinę von Knobelsdorff  i w 1603 roku scalone z pozostałą częścią ich dóbr. Część b należała do rodziny von Schӧnaich z Muskau, Witkowa i Chotkowa do 1578 roku i w tym roku przejęte przez właścicieli Chotkowa- rodzinę von zu Dohna. Kolejno dobra należały do rodzin: von der Schulenburg, von Redern, von Proskau oraz do miasta Szprotawa. Tzw. Folwark kościelny od 1383 roku był w rękach rodu von Knobelsdorff z Jelenina. Dobra te po scaleniu z pozostałymi pozostawały w rękach rodziny von Knobelsdorff(w 1595 roku dobra przejęła świebodzińska gałąź rodziny von Knobelsdorff)do 1736 roku. W 1744 roku majątek posiada hrabina von Reuss und Plauen. Kolejno dobra są w rękach: hrabiny von Cosel z Zaboru(1781), von Francke w latach 1792-1875. W 1875 roku doszło do podziału majątku na część a, zwaną „opuszczonym folwarkiem”, która należała do rodziny von Francke(1881) a później do kupca z Głogowa Maetschke i jego rodziny(1881-1940). Majątek b należał do Pani Brehmer z domu von Francke(1875-1898), kolejno do niejakiego Konkurs(1898). W 1898 dochodzi do podziału majątku B na część a, były folwark kościelny należący do rodziny Walther(1899), hrabiego von Westarp(1899), rodzinę Scholze(1901), Kienitz(1904), przedsiębiorstwa z Wrocławia(1939-1940). Część b należy do rodziny Krauze(1899-1940).

ZESPÓŁ PAŁACOWY

Pałac usytuowany w parku krajobrazowym z XIX wieku. Zbudowany w XVII wieku przez rodzinę von Knobelsdorff, przebudowany i powiększony o skrzydło południowe około 1750 roku za czasów hrabiny von Reuss und Plauen,  rozbudowany o północny ryzalit w pierwszej połowie XIX wieku(za czasów rodziny von Francke) i parterową lokalność w 1925 roku. Murowany z kamienia i cegły, piętrowy. Najstarsza część barokowa, założona na rzucie prostokąta, z małym dziedzińcem wewnętrznym, z klasycystycznym ryzalitem od północy. Dachy dwuspadowe, z powiekami, nad ryzalitem czterospadowy, mansardowy, zwieńczony latarnią z kopulastym hełmem. Skrzydło południowe prostokątne, w elewacjach dekorowane podziałem ramowym.

DWÓR(Folwark kościelny)

WILLA ADAM