OLEŚNICA /Oels/

Miasto położone na lewym brzegu rzeki Oleśnicy, siedziba powiatu oleśnickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1189 roku, kolejna w 1214 roku. W 1230 roku wymieniony został gród obronny, od 1247 roku Oleśnica stała się siedzibą kasztelanii. Po podziale księstwa śląskiego wchodziła w skład księstwa wrocławskiego. Henryk III Biały książę wrocławski w 1255 roku nadał Oleśnicy prawa miejskie. Od 1294 roku należała do księstwa głogowskiego. Po śmierci Henryka III Głogowskiego w 1309 roku doszło do podziału księstwa głogowskiego pomiędzy jego pięciu synów. Oleśnicę otrzymał Bolesław. Od 1313 roku Oleśnica stała się samodzielną stolicą księstwa oleśnickiego. Po śmierci Bolesława Oleśnickiego  w 1321  roku Oleśnicę przejął Konrad I oleśnicki, syn Henryka III Głogowskiego, który do Oleśnicy przeniósł stolicę swojego księstwa. Konrad I zapoczątkował linię Piastów oleśnickich, która wygasła wraz ze śmiercią jego potomka, Konrada X Białego w 1492 roku. Przez 3 lata była pod jurysdykcją króla Czech a w 1495 roku król czeski Władysław Jagiellończyk przekazał miasto wraz z księstwem Henrykowi I Podiebrada, władcy ziębickiemu. Za czasów Podiebradów miasto przeżywało rozkwit. W 1647 roku umiera ostatni z Podiebradów, książę Karol Fryderyk. Władcą został mąż jego córki Elżbiety Marii, Sylwiusz Nimrod Wirtemberski(1622-1664).  Ostatni z linii wirtemberskiej Karol Krystian Erdmann zmarł w 1792 roku. Oleśnica wraz z księstwem przeszła w ręce jego zięcia, księcia brunszwickiego Fryderyka Augusta, męża Fryderyki, jedynej córki księcia Karola Krystiana Erdmanna. Po bezpotomnej śmierci księcia Fryderyka Augusta miasto i księstwo odziedziczył Fryderyk Wilhelm książę Brunszwiku-Lüneburga. Książęta Brunszwiku-Lüneburga posiadali Oleśnicę do 1844 roku, kiedy przechodzi na własność następcy tronu Prus. Sam zamek po adaptacji stał się siedzibą Hohenzollernów i taki stan przetrwał do 1945 roku.

Zamek

W 1292 roku mowa o zamku. Za czasów Konrada I oleśnickiego wykorzystując mury starego zamku buduje nowy zamek. W latach 1542-56 książę Jan Podiebrad(1509-1565) przebudował  a następnie w latach 1559-1563 rozbudował go. Bratanek Jana Podiebrada, jego następca na tronie księstwa Karol II(1545-1617) w latach 1585-1616 przebudował zamek w stylu renesansowym. W latach 1650-54 za panowania Sylwiusza Nimroda Wirtemberskiego zamek odnowiono. Syn Sylwiusza, Krystian Wirtemberski(1652-1704) dokonał kolejnej przebudowy rezydencji. Kolejne prace budowlane trwały w 1750 roku za czasów księcia Karola Fryderyka. Przez kilkadziesiąt lat XIX wieku stał opuszczony. Dopiero w latach 1891-1906 za czasów Hohenzollernów doszło do gruntownej restauracji i modernizacji zamku z zaadoptowaniem go na siedzibę książęcą. Lata II wojny przetrwał bez zniszczeń. W 1945-46 przejęty przez Rosjan, w latach 1950-53 zaadoptowany dla Technikum Budowlanego z internatem. Część zamku zaadoptowana na mieszkania i magazyny. W kolejnych latach w zamku mieściła się siedziba Centralnej Szkoły Instruktorów Zuchowych ZHP, filia Muzeum Archeologicznego z Wrocławia. Od 1993 roku zamkiem zarządzają Ochotnicze Hufce Pracy.

Willa Prittwitz

Przy ulicy Wojska Polskiego 12 mieści się willa Prittwitzów, w której obecnie mieści się przedszkole oraz gabinety medyczne.

OSTRÓW /Ostrow/

Wieś położona w gminie Sulęcin powiatu sulęcińskiego. Wieś w XIV wieku należąca do zakonu joannitów. Wielokrotnie wymieniana jako: Oestrow, Ostrow, Ostro, po raz pierwszy wzmiankowana w 1355 roku, kiedy w lenno otrzymał ją Dietrich von Weissensee. W 1546 roku część gruntów została zakupiona przez Andreasa von Schlieben, komtura łagowskiego. W 1550 roku A. von Schlieben sprzedał swoje dobra Wolfgangowi von Kettwig, zmarłemu w 1551 roku, po którym majątek odziedziczył jego wnuk, Wolf von Kettwig, wzmiankowany 1573 roku. Zmarł jako kapitan Słońsku w 1575 lub 1576 roku, nie mając syna. Dobra odziedziczyli bracia jego ojca- Bernd i Joachim von Kettwig. Początkowo majątek ten pozostawał w rodzinie i pod koniec XVI wieku został podzielony. W 1598 roku wzmiankowany Hans, drugi syn Bernda von Kettwig.  W 1615 roku część dóbr należała do Hansa von Kettwig. W połowie XVII wieku majątek dziedziczy rodzina von Schlieben.  W 1704 roku wzmiankowany Hans von Kettwig. Należy pamiętać, że przez cały czas część wsi należała do joannitów, do sekularyzacji ich majątków na początku XIX wieku. W spisie z 1718/19 roku mowa o majątku należącym do joannitów. W 1819 roku majątek w rękach rodziny Dohne. W tym czasie w skład majątku wchodziły folwarki: Sobolewo (Dohnsfelde), Jonashof(obecnie Sulęcin przy ulicy łączącej ul Witosa z ulicą Aleją Ostrowską) i Parczewko(Walthershof).W latach 1850-53 majątek ich obejmował 1128 akrów ziemi. W 1879 roku majątek Dohne obejmował 234ha gruntów. Kolejnym właścicielem zostaje rodzina Büttner– wzmiankowany Louis Büttner ożeniony z Marthą Dohne, córką byłego właściciela. Dzierżawili majątek od 1879 roku. Właścicielami zostają od 1896 roku. W 1914 roku majątek obejmował 236ha i należał do porucznik Georg Neumann. W 1929 roku dobra w rękach kapitana w stanie spoczynku  Ernsta Schroeter(Mühlengut) obejmowały 237,5ha. Poza tym mowa o dwóch majątkach należących do: Juliusa Tietz(42,8ha), Johannesa Weber(240ha)

ZESPÓŁ DWORSKO-FOLWARCZNY

Po przeciwnej stronie drogi, przy której stoi kościół znajdował się zespół dworsko-folwarczny. Pozostałością są budynki gospodarcze i podwórko. Obok położony był drugi majątek z zachowanymi słupami bramnymi. Najbardziej czytelny jest majątek tzw. Mühlengut z budynkiem mieszkalnym- dworkiem.

Majątek rodziny Schroeter

OŁYKA

Miejscowość polska obecnie położona w obwodzie wołyńskim, w rejonie kiwereckim, przed 1945 rokiem w województwie wołyńskim, w powiecie łuckim. Wzmiankowana w 1149 roku. W XV wieku założycielem miasteczka był Piotr Janowicz Montygerdowicz herbu Wadwicz(+ok.1498), żonaty z Anną, córką Jana Wiazowicza. Po śmierci syna Jana, który zginął pod Wiedroszą w 1500 roku, pozostałe po śmierci Piotra włości podzielono pomiędzy wdowę i córkę Annę, zamężną za Stanisławem Kiszką herbu Dąbrowa(+1513), marszałkiem hospodarskim, namiestnikiem smoleński  i hetmanem wielkim litewskim. Ołykę otrzymała wdowa, po śmierci której przeszła na własność wnuczki Anny z Kiszków, zamężnej 1-mo za Janem Radziwiłłem”Brodatym”, 2- za Stanisławem Kieżgajłą. Kolejnym dziedzicem Ołyki został syn Anny i Jana, Mikołaj Radziwiłł”Czarnyherbu Trzy Trąby(*1515-+1565), żonaty z Elżbietą Szydłowiecką(*1533-+1562). W 1547 roku od cesarza otrzymał tytuł książęcy „na Ołyce i Nieświeżu”, zatwierdzony w 1545 roku przez króla Zygmunta Augusta. Po śmierci księcia Mikołaja Ołykę dziedziczy najmłodszy z jego synów, książę Stanisław(*1539-1599), żonaty z Marianną Myszczanką. W 1586 roku książę Mikołaj Radziwiłł ”Sierotka” wraz z braćmi utworzył trzy ordynacje: nieświeską, ołycką i klecą. Pierwszym ordynatem ołyckim został książę Stanisław Radziwiłł, drugim Mikołaj Krzysztof(*1589-+1614), nieżonaty, a po jego śmierci, jego brat książę Albrycht(Albert) Stanisław(*1595-+1656), żonaty 1-mo z Reginą Eisenreich i 2-do z Anną Lubomirska. Nie doczekał się potomstwa. Ordynacja ołycka przeszła na szóstego ordynata nieświeskiego, księcia Michała Kazimierza i aż do XIX wieku stanowiła całość z ordynacją nieświeską. Ostatnim ordynatem był książę Mikołaj ”Czarny” Radziwiłł(*1786-+1813), który nie posiadał męskiego potomka. Za udział w wojnie przeciw Rosji dobra jego zostały wzięte w sekwestr. Na skutek zabiegów księcia Adama Czartoryskiego car Aleksander I zniósł sekwestr i przekazał ordynację księciu Antoniemu Radziwiłłowi(*1775-+1832) reprezentantowi tzw. linii „pruskiej”, wywodzącej się z ordynacji kleckiej. Antoni książę Radziwiłł żonaty z Ludwiką Fryderyką księżniczką Pruską został XVIII ordynatem nieświeskim, X ołyckim i I przygodzickim.  Ostatnim ordynatem na Ołyce był książę Janusz Radziwiłł(*1880-+1967), żonaty z Anną księżniczką Lubomirską.

ZAMEK

Zbudowany przez Mikołaja Radzwiłła „Czarnego” w XVI wieku. Wielokrotnie rozbudowywany. Na początku XIX wieku stopniowy upadek zamku. W latach 1812-1836 w zamku mieścił się szpital. Odnowę zniszczonego zamku rozpoczęła Maria de Castellane Antoniowa Radziwiłłowa oraz książę Ferdynand Radziwiłł. Odbudowa zamku trwała od 1860 do 1882 roku. Zamek ponownie został zamieszkany. Zrujnowany podczas działa wojennych w latach 1914-1918. Ponownie odbudowany ale do 1939 roku tylko w połowie. W 1939 roku ponownie zrabowany z dzieł sztuki, zniszczone wnętrza. Po 1945 roku w zamku umieszczono szpital psychiatryczny.

 

OSOWICE-SZCZECIN /Gut Eckerberg/

Nieistniejący majątek położony na terenie Szczecina w jego środkowo-zachodniej części na obszarze Osiedla Niemierzyn. Pod koniec XVI wieku na gruntach wsi Krzekowo została założona owczarnia, spalona w 1677 roku. Odbudowana jako folwark. Na początku XIX wieku majątek stanowiący własność miasta Szczecina został rozparcelowany. Część została zakupiona przez rodzinę Kugler. Na początku lat 70-tych XIX wieku zakupiony przez szczecińskiego przemysłowca Johannesa Quistorp. W 1890 roku na terenie majątku utworzył sanatorium. Po 1945 roku zabudowania sanatorium i budynki gospodarcze zostały zniszczone i częściowo rozebrane. PO 1980 roku odbudowano dworek modrzewiowy mieszczący się przy ul. Międzyparkowej 12.

OLESKO

Miasteczko położone w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego. Obecnie w granicach Ukrainy w obwodzie lwowskim w rejonie buskim, 72 km od Lwowa, 23 km na północ od Złoczowa, 5km od Podhorców, przy szosie kijowskiej, nad Liberią, dopływem Styru. Jedno z najstarszych osad książąt halicko-wołyńskich. Jako gród graniczny jego początki sięgają XIV wieku. W 1327 roku w posiadaniu księcia Bolesława Jerzego  II Piasta , syna Trojdena I. Trojden I (ur.między1284-1341) książę czerski od 1310, władca południowo-wschodniego  Mazowsza. Piast. Był drugim synem księcia mazowieckiego Bolesława II i jego pierwszej żony, Gaudemundy Zofii. Z małżeństwa z Marią Halicką(zm.1341), księżniczką halicko-lwowską, z dynastii Rurykowiczów, miał czworo dzieci: Bolesława Jerzego II, Eufemię, Siemowita III i Kazimierza I. Maria była siostrą Lwa II księcia włodzimierskiego i Andrzeja II księcia halickiego. Byli ostatnimi z rodu Rurykowiczów (Romanowiczów). Bolesław Jerzy II, zwany Bolesławem Trojdenowiczem(1310-1340), książę halicko-wołyński w latach 1325-1340) ożeniony z córką wielkiego księcia Gedymina, księżniczką Eufemią, siostrą królowej Aldony Anny Giedyminówny, pierwszej żony Kazimierza Wielkiego. Po tragicznej śmierci braci Lwa II i Andrzeja II w 1323 roku(zostali otruci- inne źródła podają, że zginęli podczas jednej z wypraw wojennych przeciw Litwinom lub Tatarom), na prośbę bojarów  zasiadł na tronie halicko-wołyńskim i po przejściu na prawosławie przyjął drugie imię Jerzy(Jurij). Po jego bezpotomnej tragicznej śmierci w 1340 roku(został otruty) dobra jego przejął król Polski Kazimierz III Wielki. W latach 1341-1392 toczyła się wojna o księstwo halicko-wołyńskie pomiędzy królem Polski Kazimierzem III Wielkim, Litwinami a Węgrami, którzy w różnym okresie posiadali te ziemie. Miasto ponownie w rękach polskich po zdobyciu go przez Władysława Jagiełłę w 1432 roku. Zdobyte miasto wraz z okolicą nadał Janowi z Sienny herbu Dębno , synowi Dobiesława, kasztelana lubelskiego, którego potomkowie zaczęli pisać się Sienińscy(Sienieńscy), a linia na Olesku pisali się „z Sienna Olescy”. Posiadali Olesko do połowy XVI wieku. Połowę Oleska i połowę zamku przejmuje rodzina Herburtów herbu własnego  przez małżeństwo Fryderyka Herburta(1470-1519) z Anną Sienieńską(1475-1519), córką Piotra a prawnuczką Jana z Sienna. Fryderyk Herburt  ginie w bitwie z Tatarami na przedpolach miasta Sokal. Druga połowa należała do drugiej córki Piotra Oleskiego, Jadwigi zamężnej za Marcina Kamienieckiego(zm.1530) herbu Pilawa . Anna i Fryderyk Herburt mieli trzy córki: Jadwigę zamężną za Jerzego Daniłowicza herbu Sas , Annę zamężną za Marcina Chodorowskiego i Katarzynę zamężną za Sebastiana Żórawińskiego. Wnuk Jerzego Daniłowicza, Jan Daniłowicz(1570-1628), syn Stanisława skupił dobra w jednym ręku oraz na miejscu starego drewnianego wzniósł  murowany nowy zamek. Daniłowicze pochodzili od Rusińskiego bojara Daniela Dażbohowicza. Ród wymarły w XVIII wieku-ostatnim z rodu był Fryderyk Daniłowicz. Jan Daniłowicz ożeniony był po raz pierwszy z Barbarą Krasicką, a po raz drugi z Zofią Żółkiewską(zm.1634), córką Stanisława Żółkiewskiego, hetmana wielkiego koronnego. Jan Daniłowicz miał dwóch synów: zmarłego w młodym wieku Jana(1618) oraz Stanisława, który podczas wyprawy na Dzikie Pola w 1636 roku dostał się do niewoli i na żądanie wodza Tatarów Bodziackich Kantymira został ścięty przez jego syna Tujtymira. Jego bezgłowe ciało Tatarzy odesłali do Polski. Olesko i Żółkiew przechodzą w spadku na trzy córki Jana: Zofię Teofilę Sobieską, Marcjannę Koniecpolską i Katarzynę Firlejową. Po rodzinnym układzie we Lwowie w 1637 roku Zofia Teofila otrzymała Żółkiew, Marcjanna i Katarzyna otrzymały Olesko. Całą majętność połączył w jeden majątek Andrzej Koniecpolski herbu Pobóg  (1621-1649), syn  Marcjanny i Stefana Koniecpolskiego, który w 1647 roku drugą część dóbr oleskich wykupił od swego ciotecznego brata Stanisława Firleja herbu Lewart . Kolejnym dziedzicem dóbr był syn Andrzeja, Mikołaj Koniecpolski, a po jego bezpotomnej śmierci brat Andrzeja, Stanisław Koniecpolski(zm. po 1670 roku). W tym czasie majątek Koniecpolskich był mocno zadłużony a zamek zaniedbany i częściowo uszkodzony przez najazdy tureckie i tatarskie. Ród Koniecpolskich wywodzi się od Przedbora, starosty kujawskiego żyjącego w drugiej połowie XIV wieku. Jego syn, Jakub z Koniecpola znajdował się w otoczeniu królowej Jadwigi. Stanisław Koniecpolski otrzymał tytuł książęcy, właściciel Podhorców. Ostatnim przedstawicielem rodu był Jan Aleksander Koniecpolski zmarły w 1719 roku. Zgodnie z tradycją nad jego grobem złamano szablę i strzaskano tarczę herbową. Na mocy układu ze Stanisławem Koniecpolskim zawartym w 1682 roku za sumę 402742 złp dobra przechodzą w ręce króla Jana III Sobieskiego herbu Janina , który urodził się w Olesku dnia 17.08.1629 roku. Matka jego w raptularzu(pamiętniku) znajdującym się obecnie w zbiorach kórnickich pisała: Urodził mi się syn Jan roku 1629 dnia 17 sierpnia między godziną czternastą a piętnastą w piątek, ostatniego dnia miesiąca a nazajutrz nów nastał w Olesku”. Po nabyciu oleskiego zamku, w latach 1683-1687 na polecenie królowej Marii Kazimiery zamek został starannie odrestaurowany i przebudowany. Po śmierci króla Olesko z zamkiem i przyległościami otrzymuje żona Jana III, Maria Kazimiera z domu de La Grange d`Arquien(28.06.1641 Nevers-30.01.1716 Blois, primo voto Zamoyska. Po niej Olesko dziedziczy syn Jakub Ludwik Sobieski a właściwie Ludwik Henryk Jakub, zwany Fanfanikiem(02.11.1667-19.12.1737), książę oławski, który już w 1719 roku sprzedaje Olesko Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu herbu Krzywda  (1662-04.11.1728), hetmanowi wielkiemu koronnemu. Jego spadkobiercą był syn Seweryn Józef Rzewuski, zmarły bezpotomnie w 1754 roku. Po jego śmierci dobra przechodzą w ręce jego brata, Wacława Piotra Rzewuskiego (29.10.1706-27.10.1779), który połączył klucz oleski z Podhoreckim, przenosząc do zamku w Podhorcach wszystkie co cenniejsze rzeczy z zamku w Olesku. Opuszczony zamek w Olesku popadał z wolna w zaniedbanie. Mocno zadłużone dobra oleskie Rzewuscy sprzedają w 1796 roku Nabył je Aleksander Zieliński herbu Świnka  (1755-1823 Olesko). Aleksander Zieliński, podkomorzy nurski był dwukrotnie żonaty. Z N. Strzałkowską miał pięć córek: Teklę Ludmiłę Koziebrodzką, Magdalenę zamężną za Ignacym Zielińskim, Dyzmę Zagórską, Józefę Dulską i  Teresę Lityńską, która po śmierci ojca wykupiła wszystkie przypadające siostrom części i stała się niepodzielną właścicielką Oleska. Brak odpowiednich funduszy przez Teresę i Wojciecha Lityńskich herbu Sas  spowodował popadanie zamku w ruinę. Sytuację zamku pogorszyło jeszcze trzęsienie ziemi w 1838 roku. Z okazji zbliżającej się rocznicy 200-lecia odsieczy wiedeńskiej Komitet Opieki nad Zamkiem w Olesku w składzie: Władysław książę Czartoryski, Eustachy książę Sanguszko, Jan hrabia Zamoyski, który własnym staraniem zebrał odpowiednie fundusze, Jan Matejko oraz dr Mikołaj Zyblikiewicz jako przewodniczący wykupili w 1882 roku z rąk Zofii Lityńskiej zamek oleski. Wkrótce uchwałą Sejmu galicyjskiego zabytkowa budowla przekazana została na własność Krajowi. Prace renowacyjne prowadzono do 1914 roku. Pobyt wojsk carskich na terenie zamku podczas pierwszej wojny światowej doprowadził do zniszczeń z takim trudem odrestaurowanych pomieszczeń. Po 1920 roku zamek stał pusty i popadał w ruinę. Zbliżająca się 250-rocznica odsieczy wiedeńskiej dała impuls do rozpoczęcia ponownej odbudowy, która trwała do 1939 roku. Od 1955 roku ponowna ostatnia rekonstrukcja zamku. Od 1969 roku filia Lwowskiej Galerii Obrazów.

 

 

 

 

OSTRZYCA /Bernhagen/

Wieś położona w gminie Nowogard powiatu goleniowskiego. Od XV wieku należała do rodu von Dewitz. W XVIII wieku mowa o trzech majątkach. Majątek A należący do Carla Ludewiga von Dewitz z pobliskich Bienic. Majątek B należący wcześniej do rodziny von Dewitz zakupił Bernd Ewald von Manteuffel w 1704 roku. Później dobra dziedziczy jego syn, George Friedrich von Manteuffel a w 1766 roku przejmuje jego syn, kapitan Friedrich Heinrich von Manteuffel. Majątek C posiadał w drugiej połowie XVIII wieku posiadał Joseph Friedrich von Dewitz. W 1910 roku odnotowano 2 majątki– A należący do Ernsta Schwabe liczący 224,55 ha gruntów a majątek B należący do Karla Olbe i liczący 159,89 ha gruntów. W 1928 roku majątek A należący do Ernsta Schwabe liczył 217 ha ziemi a majątek B  należący do Paula Winter liczył 161 ha gruntów. Dzisiaj nadal czytelny układ majątków. Jeden położony na wschodnio-północnym krańcu wsi z dworem i parkiem krajobrazowym. Drugi to położony na wylocie ze wsi w kierunku na Błądkowo a trzeci położony był naprzeciwko kościoła.