ABELINO /Adamsheide/

Obecnie wieś położona w obwodzie kaliningradzkim w Rosji około 10 km od granicy polskiej. W 1469 roku bracia Georg i Christoph von Schlieben otrzymali wieś jako rekompensatę za zaległe wynagrodzenie. W 1629 roku Christoph von Schlieben sprzedaje majątek Wilhelmowi von Schmieder. W 1637 roku Wilhelm von Schmieder sprzedaje majątek Dietrichowi von Schlieben. W 1679 roku dobra są w rękach Adama Friedricha von Schlieben, który buduje pałac. Następcą jest jego syn, Christoph Friedrich. W 1706 roku podział dóbr na trzech synów Christopha Friedricha. W 1740 roku dobra posiada kapitan von Schlieben, którego córka Helene wychodzi za mąż za Carla Ludwiga von Hohendorf. Carl Ludwig umiera przedwcześnie w 1769 roku. Helene von Hohendorf wychodzi ponownie za mąż za Ludwiga Wilhelma von Tyszka. Przy bezdzietnym małżeństwie dobra miała dziedziczyć Fredericia Gotthülf von Tyszka, która zakochała się we właścicielu Klein-Guja, Ludwigu Bruno. Młody człowiek nie został zaakceptowany przez rodziców i nawet uwięziony przez nich w piwnicy we wsi. Interwencja Fryderyka Wielkiego na prośbę zakochanej spowodowała uwolnienie go i ślub z ukochaną. Helene i Ludwig ze związku mają dwie córki i syna Friedricha Ferdinanda urodzonego w 1791 roku. W 1797 roku majątek w posiadaniu rodu von Queis. Po śmierci męża Helene wychodzi po raz 3-ci za mąż za barona Carla Friedricha von Heyking. Majątek Adamshede odziedziczyła najstarsza z córek, zamężna za Albrechta von der Trenk. Miała dwóch synów, Juliusa i Ferdinanda. Zmarła w Berlinie 18.11.1851 roku. W tym samym roku(1851) majątek został sprzedany Gustavowi Osten z Borchersdorf. W 1876 roku córka jego Margareta poślubia Oskara Krieger, który od 1888 roku jest właścicielem majątku. Jego syn w 1909 roku sprzedał dobra baronom von Albedyll z Karnit koło Morąga.

ALEKSANDRIA

Wieś obecnie położona na Ukrainie w rejonie rówieńskim obwodu rówieńskiego nad Horyniem. Do 1945 roku polskie miasteczko powiatowe położone w powiecie rówieńskim. W 1594 roku na miejscu niewielkiej wsi Pierszki książę Konstanty Ostrogski herbu własnego lokował miasto, które nazwał Aleksandrią na część swego syna Aleksandra. W I połowie XVII wieku córka księcia Aleksandra Ostrogskiego, Katarzyna wychodzi za mąż za kanclerza koronnego i starostę kałuskiego Tomasza Zamoyskiego herbu Jelita(*1594-+1638). Po Zamoyskich Równe wraz z Aleksandrią należało do Koniecpolskich herbu Pobóg, Walewskich herbu Kolumna, a od 1723 roku do książąt Lubomirskich herbu Szreniawa bez Krzyża. W 1760 roku własność księcia Stanisława Lubomirskiego, podstolego Koronnego. Książęta Lubomirscy posiadali majątek w Aleksandrii z siedzibą dworską do 1939 roku. Dwór zbudowany na początku XIX wieku stanowił ich letnią rezydencję. Główną stanowił zamek i pałac w Równem. Kazimierz książę Lubomirski(*1813-+1871)przez pewien czas mieszkał w Aleksandrii. Po nim majątek odziedziczył Stanisław Michał książę Lubomirski(*1838-+1918),a po jego śmierci dobra przypadły synom: Równe otrzymał Adam Kazimierz, a Aleksandrię Hubert Stanisław(*1875-+1939).Hubert Stanisław ożeniony był z Teresą Katarzyną księżniczką Radziwiłł. Posiadali  7-mioro potomstwa: Jan Kazimierz Antoni(*1913-+1984), Stanisław Hubert Maria(*1914-+1977), Anna Maria(*1916-+1959),Zdzisław Herakliusz Zygmunt(*1917-+1996), Henryk Ignacy(*1919), Wanda Zofia Antonina(*1923-+1983),Herakliusz Sebastian Maria(*1926-+1992). Dnia 18.09.1939 roku książę Hubert został ciężko ranny  a następnie zastrzelony przez czerwonoarmistę.

DWÓR

Dwór w Aleksandrji Wołyńskiej-lata 30-te XXw.

Na skraju miasteczka, na lewym brzegu Horynia w odległości kilkuset metrów od rzeki położone było założenie dworsko-parkowe. Na niewielkim wzniesieniu łagodnie opadającym ku rzece stał dwór. Od strony podjazdu, na osi dworu na tle wyniosłej masy drzew, wśród których ukryte były budynki gospodarcze stała oficyna. Od dworu do kościoła biegła stara aleja grabowa. Obecnie na miejscu dworu jest dziś rumowisko zarośnięte młodymi drzewami. Zachował się park o powierzchni 5 ha założony na początku XIX wieku przez Dionizego Miklera.

ALEXANDERHOF

W obecnej gminie Bojadła powiatu zielonogórskiego położony był nieistniejący obecnie folwark, założony po 1812 roku za czasów Alexandra barona von Kottwitz, właściciela Bojadeł, który majątek Bojadła zakupił od kuzyna Karola Emila barona von Kottwitz. Po raz pierwszy folwark wzmiankowany w 1845 roku. Wchodził w skład majątku w Bojadłach. W latach 30-tych dzierżawcą majątku był niejaki Günther Kulau.

alexanderhof-1933-lubuskie

ALTDORF

Nieistniejąca miejscowość, obecnie teren żwirowni, położona w gminie Żagań powiatu żagańskiego. Wzmiankowana w 1480 roku, kiedy należała do rodu von Promnitz. Posiadali dobra jeszcze w 1500 roku. Później należała do miasta Żagań. W latach 1634-1671 wieś posiada rodzina Blümel. Kolejno majątek posiada rodzina: Gӓbler(1681-1699), von Unruh z Gorzupi(1699-1712), von Musche(1742)- chodzi o rodzinę von Mosch, śląski ród szlachecki, posiadający dobra na terenie ziemi kłodzkiej i Łużyc, którego członkowie posługiwali się także innymi wariantami nazwiska- Muschow, Muschin, Musche, Mosch, Moschin. Dnia 21.12.1735 roku urodził się tutaj August Wilhelm von Mosch, pruski generał major, zmarły 29.10.1815 roku. Z tego rodu urodzeni również w tej miejscowości to: Carl Rudolph(20.03.1718-+25.07.1798) pruski generał oraz Christoph Friedrich(25.09.1733-+22.07.1821), pruski generał. Kolejno miejscowość należała do rodzin: Dehmel(1791), Neumann z Dziwiszowa(1819). W 1844 roku właścicielem był Heinrich von Neumann, właściciel Wiechlic koło Szprotawy. Jego majątek w tym czasie liczył 3298 mórg ziemi.  Kolejnym właścicielem była rodzina von Thiedemann.

Po zespole dworskim nie pozostał żaden budynek. W miejscu podwórza dworskiego obecnie znajduje się zbiornik wodny.

Altdorf 1924, lubuskie

ANGERSAUE GUT

Dawny majątek, obecnie część wsi Leśna Góra położonej w gminie Sulechów powiatu zielonogórskiego. W 1914 roku obejmował 104ha i należał do Fritza Merke. W 1929 roku własność Olgi Merke, której majątek obejmował 103ha gruntów.

ANTONIEWKO /Auenwalde/

Osada położona w gminie Bierzwnik powiatu choszczeńskiego. W 1879 roku majątek o powierzchni 471ha należał do rodziny Rohlwes. W 1896 roku majątek o powierzchni 200ha należał do Otto Petzel. W 1914 roku własność państwa. Majątek obejmował 467ha gruntów i administrowany był przez  niejakiego Wienkoop.

 

ANTONINY

Położona w powiecie Zasławskim w II RP, obecnie położona na Ukrainie w rejonie krasiłowskim obwodu chmielnickiego. Początkowo zwane Chołodki należały do książąt Ostrogskich. Po śmierci ostatniego z rodu, Janusza księcia Ostrogskiego herbu własnego (+1620), dobra przeszły na siostrzeńca, Dominika księcia Zasławskiego herbu własnego (*1618-+1656), syna siostry księcia Janusza, Eufrozyny księżnej Zasławskiej(+1628). Kolejnym dziedzicem majątku był zięć księcia Dominika, książę Józef Karol Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (+1702), mąż Teofili Ludwiki księżnej Zasławskiej-Ostrogskiej(+1709). Syn księcia Józefa Karola, Aleksander Dominik książę Lubomirski (+1720) zmarł bezpotomnie. Majątek odziedziczyła jego siostra Marianna(*1693-+1729), zamężna za księcia Pawła Sanguszkę herbu Pogoń Litewska (*1682-+1750). Ich jedyny syn książę Janusz Aleksander Sanguszko(+1755) dziedzic olbrzymiego majątku był trzykrotnie żonaty. Po jego śmierci dobra przypadają jego trzeciej żonie, Barbarze z Duninów księżnej Sanguszkowej(*1718-+1791) i ich synowi Hieronimowi Januszowi księciu Sanguszko(+1812). Barbara z Duninów księżna Sanguszkowa wydzierżawiła Chołodki Ignacemu Malczewskiemu herbu Tarnawa , żonatemu z siostrą Barbary, Antoniną. Od tego czasu miejscowość zwana już Antoniny. Ignacy Malczewski wybudował w ówczesnych Chołodkach dwór, który przetrwał do 1919 roku. Po wygaśnięciu kontraktu pod koniec XVIII wieku ordynację i też Antoniny przejmuje książę Eustachy(*1768-+1844), syn księcia Hieronima i Barbary, żonaty z księżniczką Klementyną Czartoryską(*1780-+1852). Był budowniczym głównego założenia pałacowego. Na skutek układów rodzinnych Antoniny przypadły wnuczce księcia Eustachego, a córce księcia Romana(*1800-+1881) zwanego „Sybirakiem” i Natalii z Potockich z Wilanowa, Marii księżniczce Sanguszkowej(*1830-+1903), która w 1851 roku poślubiła Alfreda hrabiego Potockiego herbu Pilawa srebrna (*1817-+1889), II ordynata łańcuckiego. Za jego czasów doszło do rozbudowy antonińskiego pałacu. Ostatnim właścicielem Antonin do 1917 roku był ich młodszy syn Józef Mikołaj hrabia Potocki(*1862-+1922), żonaty z księżniczką Heleną Radziwiłłówną(*1874-+1959), córką księcia Antoniego i Marii z margrabiów Castellane. Za jego czasów do 1906 roku pałac uległ przebudowie i rozbudowie. Dokonał tego francuski architekt Francois Arveuf, a po jego śmierci w 1902 roku, prace kontynuowała spółka architektów z Wiednia, Fellner i Helmer. Dobra antonińskie z 17 folwarkami przed wybuchem rewolucji w Rosji liczyły 12.085,5 ha gruntów a całe „państwo antonińskie” z kluczami: Szeptyckim, piszczowskim, smołdyrowskim, nowosielickim liczyły 63.305 ha gruntów. „Państwo antonińskie” posiadało swoją kolej. W 1912 roku Józef Mikołaj hrabia Potocki podzielił swoje dobra na dwie ordynację: jedną z rezydencją w Antoninach, drugą z siedzibą w Nowosielicy. Ordynację antonińską przekazał starszemu synowi, Romanowi hrabiemu Potockiemu(*1893-+1971), żonatemu z Anną księżniczką Czetwertyńską(*1902), drugą młodszemu z synów, Józefowi Alfredowi hrabiemu Potockiemu(*1895-+1968), żonatemu z Krystyną księżniczką Radziwiłłówną.

Antoniny były osiedlem, które powstało wokół rezydencji a na które składały się stajnie, oranżerie, psiarnia, baza, hotel dla interesantów, szpital dla koni i dla pracowników dóbr, elektrownia, straż ogniowa, warsztaty samochodowe, budynki zarządu dóbr, gimnazjum polskie czteroklasowe. Poza tym w okolicy pałacu wznosiły się liczne większe i mniejsze dworki administracji i oficjalistów.

W pałacu mieściła się kolekcja obrazów, w tym obraz Józefa Brandta „Hetman wielki koronny Rewera Potocki pod Beresteczkiem”, Wojciecha Kossaka „Wjazd na polowanie”, Jana Matejki „Portret Marii z Sanguszków Alfredowej Potockiej”, pejzaż Huberta Roberta Kaskady, podobizny książąt Ostrogskich, portrety trumienne Sanguszków portrety pędzla Bacciarellego, Wojciecha Kossaka, Filipa Laszlo, Juliana Fałata Pochwalskiego, Horowitza, płótna Pera Kraffta, Juliusza Kossaka, de Mompera, Jana Chełmińskiego, Piotra Stachiewicza. Poza tym w pałacu znajdowały się cenne meble, porcelana, archiwum rodzinne z mapami, rękopisami a także założona w 1886 roku biblioteka, która około 1914 roku liczyła 20000 tomów. W sierpniu 1919 roku został spalony. Dzięki poświęceniu pracowników i mieszkańców część zbiorów została z pożaru uratowana i w 1920 roku trafiła do Warszawy. Spłonęły w 1944 roku w czasie powstania. Obraz Józefa Brandta przepadł również. Kopia obrazu znajduje się w muzeum w Łucku pod mylnym tytułem Chodkiewicz pod Chocimiem. Z założenia zachowały się wozownia, ujeżdżalnia, zdziczały park, kilka budynków administracjno-gospodarczych, brama wjazdowa. Dnia 28.09.2018 roku w Antoninach pod auspicjami Konsula Generalnego RP w Winnicy, Damiana Ciarcińskiego, Przewodniczącej Rady w Antoninach, Natalii Anatoliewnej Kondratiuk i Jana Romana hrabiego Potockiego zostało otwarte Muzeum Potockich w Antoninach.

Urodzeni w Antoninach:

Irena Piasecka(*28.02.1907-+22.10.1982)-kapitan, członkini ZWZ-AK, sekretarka szefa sztabu Komendy Okręgu Warszawa-Miasto SZP-ZWZ, Jana Rzepeckiego. Uczestniczka Powstania Warszawskiego. Po wojnie do 1974 roku mieszkała w Wielkiej Brytanii. Zmarła w Warszawie.

Wiktor Józef Podoski(*02.04.1895-+02.08.1960), porucznik rezerwy Wojska Polskiego, dyplomata, od 1939 do 1942 roku konsul generalny RP w Kanadzie. Zmarł w Ottawie.

Roman Adam Stanisław Sanguszko herbu Pogoń Litewska(*24.04.1800-26.03.1881), zwany „Sybirakiem”-za udział w Powstaniu Listopadowym zesłany na Sybir, później Kaukaz. Do Antonin powrócił dopiero w 1845 roku. Słynny hodowca koni arabskich.

Stanisław Henryk Szczucki(*20.07.1892-+1940-Katyń)- rotmistrz kawalerii WP, zamordowany w Katyniu. Brat Stefana, pierwszego męża Zofii Kossak-Szczuckiej, autorki słynnej książki „Pożoga”

AUGUSTENHOF-PYRZYCE

Były folwark, obecnie część miasta Pyrzyce, ul. Podmiejska, na południowy-zachód, w kierunku wsi Rokity. Folwark należący do miasta dzierżawiony w 1910 roku przez Juliusa Graeser obejmował 99,54 ha gruntów. W 1928 roku należał do rodziny Graeser i liczył 172 ha gruntów. Po 1930 roku własność rodu von Bonin-wzmiankowany Henning von Bonin. Posiadali majątek do 1945 roku.