BYSTRZYCA DOLNA /Polnisch Weistritz, Nieder-Weistritz/

Wieś położona w gminie Świdnica powiatu świdnickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1149 roku. Około 1150 roku Piotr Własta z rodu Duninów wraz z małżonką przekazał wieś zakonowi augustianów. W drugiej połowie XIII wieku wieś w rękach rycerskich. W 1279 roku Bystrzyca Dolna należała do Burgharda von Weistritz. Później pojawiają się rody: von Schwengfeld(rodzina wymarła w 1561 roku ze śmiercią Caspara von Schwenkfelda aczkolwiek sam autor nie podaje aby ród był w posiadaniu wsi). W 1375 roku własność Hansa von Sachkirch. W 1383 roku lenno rodu von Sachenkirche(Sachkirch, Zachenkirche). W 1556-1596 roku dobra należą do rodziny von Freund. W literaturze mowa o przejęciu wsi przez miasto Świdnica w 1595 roku. Część autorów podaje jednak własność rodów- prawdopodobnie siedziba rycerska wraz z częścią gruntów należała do nich, pozostała część do miasta.  W 1626 roku część wsi w posiadaniu rodziny von Hochberg. Miasto Świdnica posiadała majątek na terenie wsi do 1810 roku. W latach 1790-1855 dobra w rękach rodziny von Pückler. Od 1811 roku majątek zakupił baron von Reitzenstein. Baronowie posiadali majątek do 1945 roku. Najsłynniejszym przedstawicielem rodziny był generał- lejtnant baron Erdmann von Reitzenstein.

Pałac

Pałac zbudowany na fundamentach starszej budowli, prze budowany w latach 1886-1887. W 2023 roku pałac spalił się. Obok park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze.

BUKWICA /Denkwitz, Buchenhang/

Wieś położona w gminie Żukowice powiatu głogowskiego. W 1327 roku wieś należała do Lessotto(Lessota) von Denechwicz. W 1534 roku wieś należała do Osmanna Rotenberg(Rotenburg) wymienionego w 1554 roku jako Asman Rotenburgk. W 1593 roku wieś należała do rodu von Necher(Nächer).  Kolejnym właścicielem był Adam von Kottwitz(30.03.1599-zm.12.03.1662) żonaty z Magdaleną von Poser. Po nim majątek odziedziczył starszy syn, Ernest Henryk von Kottwitz(ur.1639-zm.1718). Żonaty dwukrotnie z: 1-mo Marią Barbarą von Haugwitz 2-ndo Anną Barbarą von Luck. W 1622 roku wieś w posiadaniu rodziny von Kreckwitz. Właścicielem był Fryderyk von Kreckwitz ożeniony z Anną von Landscron. W 1759 roku dobra w rękach rodu von Bassewitz. W 1873 roku majątek o powierzchni 1026 mórg należał do niejakiego Mathis`a. W 1909 roku majątek o areale 270ha posiadał August Maager– rodzina siedziała tutaj od 1802 roku. W 1917 roku własność Wilh. Maager, rodzina siedziała tu od 1802 roku, Sophienruh vorwerk, 270ha.

Pałac

Założenie składa się z pałacu z XIX wieku, zabudowań gospodarczych oraz resztek parku krajobrazowego.

BUCZYNKA /Buchwäldchen/

Wieś położona w gminie Lubin powiatu lubińskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1300 roku. Początkowo własność książęca. W 1403 roku właścicielem lenna był Hertel von Busowey. W 1512 roku dobra zakupił Władysław von Hohberg. Hohbergowie posiadali dobra do 1591 roku. W latach 1563-1578 majątek posiadała rodzina von Brauchitsch. Na terenie wsi drugi z majątków w 1578 roku posiadała rodzina von Nimptsch. W 1596 roku własność Sigmunda von Haugwitz. W kolejnych latach dość częste zmiany właścicieli. W latach 1600-1620 majątek posiadała rodzina von Schweinitz. W latach 1570-1641 jeden z majątków posiadała rodzina von Falkenhayn. W 1674 roku wieś posiadał Johann Matthias Kettelbütter nobilitowany. Zmarł w 1677 roku jako Johann Matthias Kettelbütter von Ehrenhold. Od 1689 roku właścicielem dóbr była rodzina von Niebelschütz, w 1765 dobra w rękach von Hoffstädt, w 1772 roku von Poser, w latach 1789-1830 von Seidel, w 1845 roku żona rotmistrza Hänel, z domu von Seidel. W 1870-73 dobra w rękach majora von Grӧne, którego żona była z domu Hänel. W 1886-1891 własność starosty powiatowego Ferdinanda Heinricha von Helldorf oraz jego żony posiadającej majątek do 1898 roku. W 1902-1912 właścicielem był Franz Molle a w 1917-1940 Max von Dücker.

Dwór

Po założeniu zachował się park podworski, resztki zabudowy folwarcznej oraz słupy bramne.

BUCZYNA /Thamm, Buchwald/

Wieś położona w gminie Radwanice powiatu polkowickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1305 roku(Buchwaldi villa) oraz w 1357 roku(Buchwalt). W 1407 książę Jan potwierdził Henrykowi Lessetowi posiadanie dóbr Nuczyna, Lipiny i Kurów. W 1447 siedział tu Baltazar Lesset a w 1466 roku wzmiankowany Baltazar Lesset z Buczyny, pan Sieroszowic. W 1486 Baltazar i Krzysztof Lessetowie odkupili od Baltazara, Melchiora i Krzysztofa Lobenów 21 ½ grzywny czynszu z Buczyny, Kębłowa i Sieroszowic. W 1496 roku Heincze Lesset z Parchowa w imieniu swoim i brata Baltazara sprzedał trzecią część stawu we wsi. W  latach 1512-1525  pisał się stąd Mikołaj Lesset a w 1519 roku pisał się stąd Wolfram Lesset. W 1593 roku wieś należała do rodziny Necher(Nächer).  W 1681 roku wieś należała do rodziny von Nostitz oraz von Stosch. W 1780 roku własność rodu von Grunfeldt. W 1791 roku siedział tu landrat von Sydow i mowa była o dworze, folwarku. Rodzina von Sydow posiadała majątek do 1864 roku kiedy majątek został zakupiony przez Wilhelma von Graewenitz. W 1909 roku majątek obejmował 1080ha, z majątkami Thamm, Buchwald, folwarkami Wilhelmshof, Grenzvorwerk, Friedrichshof a właścicielem był baron Wilhelm von Rüxleben. W 1917 roku majątek obejmował 1080ha, z majątkami Thamm, Buchwald, folwarkami Wilhelmshof, Grenzvorwerk, Friedrichshof i należał do  Dr. Emila Baunert.

Pałac

Pałac rozebrany po wojnie. Po założeniu zachował się park krajobrazowy, częściowo mur otaczający założenie oraz słupy bramne.

BRZEG GŁOGOWSKI /Brieg/

Wieś położona w gminie Żukowice powiatu głogowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1223 roku(Breg), w 1305 wzmiankowany proboszcz wsi Brseger alias Brega, w latach 1305- 1315- poświadczony kościół i sołtys. W 1315 roku wzmiankowany nieznany z imienia dziedzic  wsi. W 1319 roku wzmiankowany An.M., dziedziczny pan na Brzegu. W 1360 roku wymieniona wieś w książęcej części księstwa głogowskiego. Lenno rodu von Glaubitz. W latach 1454-1475-siedział tu Jerzy Glaubitz, w 1482 roku Melchior Glaubitz, 1493 roku siedzieli tu bracia Melchior, Jerzy i Krzysztof Glaubitzowie, w latach 1493-1512 pisał się stąd Krzysztof  Glaubitz, w 1550 roku siedział tu Sigmund von Glaubitz. W 1568 roku zmarł Wolf von Glaubitz pochowany w Brzegu Głogowskim wraz z żoną Marią, z domu von Salhausen, zmarłą w 1567 roku. Później w rękach rodziny von Zedlitz wymienionej w 1576-1574. Jednym z mieszkańców był starosta głogowski Georg Rudolph von Zedlitz(Czedtlitz und Schӧnau)(zm.1619) i jego żona Barbara von Wiedebach. Mieli syna Christopha Georga, zmarłego w 1605 roku. W 1604 roku dobra w rękach rodu von Landskron. Prawdopodobnie posiadali część wsi. W XVII wieku wieś należała do rodziny von Herberstein wymienianej w latach 1687-1701. Prawdopodobnie pierwszym właścicielem z tej rodziny był baron Johann Bernhard Starszy von Herberstein(zm.1665). Z baronówną Julianą Kunigundą von Tschentschau-Mettich(zm.1645r.) miał synów: Johanna Friedricha von Herberstein(1626-1701), który dzięki małżeństwu z Marią Maximilianą von Annenberg pozyskał Gorzanów, Johanna Georga Bernharda von Herberstein(1627-1649) kanonika wrocławskiego oraz Johanna Bernharda II von Herberstein(1630-1685), który wzniósł barokowy pałac w Brzegu Głogowskim. W 1791 roku należał do kapitana von Massow. W 1852  roku majątek należał do rodziny von Haugwitz. W miejscowym kościele epitafium Gustava Adolpha Eduarda von Haugwitz(1797-1863) oraz jego żony Sophie Philippine Elisabeth, z domu Czettritz-Neuhaus(1808-1852). Od 1866 roku własność rodziny  Ritsch. W 1909 roku jak i w 1917 roku majątek należał do Daniela Ritsch i obejmował 572,5 ha gruntów. W skład majątku wchodziły folwarki: Obervorwerk i freigut Kutschwitz.

DWÓR-PAŁAC

Na krawędzi stoku opadającego w kierunku doliny Odry, w północnej części wsi, dwór renesansowy z połowy XVI wieku. Za czasów Johanna Bernharda II von Herbersteina przebudowano dwór w barokowy pałac. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1866 roku oraz na początku XX wieku. Zespół pałacowy składa się z pałacu, parku oraz dwóch oficyn.

BRYNEK /Brynnek/

Wieś położona w gminie Tworóg powiatu tarnogórskiego. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z ok. 1530 roku. Od tego czasu do końca XVIII wieku wieś należała do hrabiów von Verdugo. W latach 1774-1798 wieś należała do rodziny Ziemieckich(Ziemietzki). W 1825 roku majątek nabył Bernhard Rosenthal. Kolejnym właścicielem był Hugo von Rosenthal zmarły w 1889 roku, po którym majątek odziedziczyła niepełnoletnia córka, Barbara. W 1904 roku majątek zakupił hrabia Hugo Henckel von Donnersmarck. Zmarł w 1908 roku. Majątek odziedziczył jego syn, Edgar Henckel von Donnersmarck, zmarły w 1939 roku. Kolejnym był hrabia Karl Henckel von Donnersmarck do 1940 roku a następnie jego córki: Maria Wilhelmina, Maria Zofia i Maria Karolina. Podczas wojny w pałacu mieściła się szkoła Hitlerjugend, później Seminarium Nauczycielskie. W 1945 roku pałac zajęty przez Armię Czerwoną. Po zajęciu pałacu przez władze polskie budynek zaadoptowany na potrzeby Gimnazjum Leśnego. Obecnie w pałacu mieści się Zespół Szkół Leśnych i Ekologicznych im. Stanisława Morawskiego.

Pałac

 

 

 

W 1829 roku Bernhard Rosenthal zbudował pałac, rozbudowany przez jego następcę, Huga von Rosenthala. W latach 1905-1908 doszło do kolejnej rozbudowy pałacu. Budynek murowany, zbudowany na planie litery „C”, podpiwniczony, trzykondygnacyjny z użytkowym poddaszem kryty dachem mansardowym.

BRUNÓW /Braunau/

Wieś położona w gminie Chocianów powiatu polkowickiego. W latach 1285-1291- wzmiankowany rycerz Heineman de Brunow, w 1298- Konrad z Brunowa, w 1303- Herman z Brunowa, w 1315-1337- Henryk z Brunow. W 1322- Jan ścinawski sprzedał Henrykowi z Brunowa i jego dziedzicom wieś Rogów Górowski, z wszystkimi przynależnościami. W 1322- wzmiankowany Heymo z Brunowa. W końcu XIV wieku Brunów kupił Jan „Polcz” Hoberg. W 1402- Jan Brunow sprzedał dziedziczne sołectwo w Chobieni. W 1495- pisał się stąd Jakub Schaff. W 1455- książęta brzescy sprzedali wieś augustianom żagańskim. Stare lenno rodu von Braun. Z tej rodziny pochodził Wernher von Braun, niemiecki konstruktor rakiet. Wieś podzielona na 3 majątki: Niederhof, Mittelhof i Oberhof. Wszystkie na przełomie XIX wieku  należały do rodziny Schwabe. Mieli córkę, która wyszła za mąż za niejakiego Priesemuth. Nie mając dzieci założyli fundację. Następnym właścicielem był niejaki Schwarz. W 1880 roku Schwarz sprzedał Oberhof, które w 1912 roku zakupił od kolejnego właściciela Wilhelm Klose. Posiadali majątek do 1945 roku. W 1917 roku Niederhof i Mittelhof posiadał Julius Süssmann. W 1935 roku Mittelhof zakupił Paul Hoffmann a Niederhof zakupił pan von Goldacker. Do 1945 roku majątkiem opiekował się von Lӧper.

Wieża rycerska

Na płaskim i podmokłym terenie, na wschód od dawnego dworca kolejowego siedziba rycerzy z Brunowa z końca XIII-XIV wieku, w okresie międzywojennym czytelny, obecnie całkowicie zniszczony. Był to nasyp na planie owalu z reliktami budowli murowanej na planie prostokąta, całość otaczała fosa.

Oberhof

Zachował się dwór, zabudowania gospodarcze.

Mittelhof

Po założeniu zachowały się zabudowania gospodarcze

Niederhof

Pałac nie istnieje. Zachowały się zabudowania gospodarcze oraz park krajobrazowy.

BOLCZÓW /Bolzenstein, Bolzenschloss/

Zamek położony w gminie Janowice Wielkie powiatu karkonoskiego, na południe od Janowic Wielkich. Zbudowany miedzy rokiem 1371 a 1386 z inicjatywy rycerza księcia Bolka II Małego Clericusa Bolcza(Bolz, Boltz). Od 1369 roku był burgrabią pobliskiego zamku Sokolec i królewskim koniuszym z nadania Karola IV. Zamek był siedzibą husytów ale też i raubritterów. W 1433 roku mieszczanie świdniccy i wrocławscy zdobyli zamek i go zniszczyli. Odbudowany dopiero w latach 1517-1518 przez Dippolda von Burghaus z Miedzianki, W 1529 roku sprzedał zamek wraz z folwarkiem w Janowicach Wielkich Franzowi von Reibnitz z Kłaczyny. W 1532 roku zamek od Franza von Raibnitza zakupił Alexander Holtzschuer z Poznania. W latach 1537-1543 właścicielem zamku był Justus Decjusz(Jobst Ludwig Dietz), sekretarz króla polskiego Zygmunta Starego, który wydzierżawił majątek Heinrichowi Thuile. W 1562 roku właścicielami zostali bracia Hans i Franz Heilmann(Heylmann, Hellmann). W 1575 roku Hans Heilmann sprzedał majątek Hansowi von Gersdorfowi z Sichowa. Po nim majątek odziedziczył jego syn, Christoph, który w 1608 roku sprzedał majątek Danielowi von Schaffgotsch, Panu na Chojniku, Gryfie i Bobrowie. Przez koligacje rodzinne majątek stał się własnością Maximiliana von Mauschwitz, który w 1679 roku sprzedał dobra Erdmannowi hrabiemu von Promnitzowi. Od jego syna, hrabiego Johanna Erdmanna von Promnitz, ostatniego z rodu, zamek zakupił hrabia Christian Friedrich zu Stolberg-Wernigerode(1746-1824). Utworzony fideikomis zapisał synowi, Constantinowi(1779-1817), który odziedziczył jego syn, Wilhelm(1807-1898), późniejszy generał kawalerii. Po jego śmierci dobra dziedziczy syn Constantin(1843-1905). Kolejnym właścicielem był syn Constantina, hrabia Eberhard zu Stolberg-Wernigerode(1873-1929) a kolejnym ostatnim właścicielem był hrabia Christian Friedrich zu Stolberg-Wernigerode(1901-1994). Po wojnie trzydziestoletniej zamek pozostał trwałą ruiną.

BISKUPICE /Bischdorf/

Wieś położona w gminie Syców powiatu oleśnickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1155 roku(Biskopici) kiedy należała do biskupa wrocławskiego. W 1359 roku wymieniona jako Bischcopicz. W 1799 roku majątek należał do rodziny von Lossow. W 1845 roku właścicielem majątku był Methner. Kolejnymi właścicielami byli: John(1856,1858), porucznik baron Richard von Buddenbrock-Hettersdorf(1861, 1886), Pani Ella von Busse, z domu von Rathenow(1894, 1917), spadkobiercy Richarda von Busse, między innymi major Wilhelm von Busse(1921, 1926). Przed 1930 rokiem dobra zostały zakupione przez Śląską Spółkę Ziemską i rozparcelowane.

PAŁAC

 

 

 

Barokowy pałac zbudowany pomiędzy 1728 a 1787 rokiem. Budynek powiększono o boczne skrzydła w latach 70-tych XIXw. Kolejna przebudowa miała miejsce w roku 1895. Po 1945 roku własność Państwowego Przedsiębiorstwa Rolnego w Biskupicach- w pałacu mieściły się mieszkania, świetlica, przedszkole, hotel, Klub Prasy i Książki. W 1991 roku część pałacu sprzedano. Około 2000 roku spłonęła najstarsza, środkowa  część pałacu.

BIERZYN /Bärzdorf/

Wieś położona w gminie Strzelin powiatu strzelińskiego. Początki sięgają średniowiecza. Od połowy XVI wieku wieś wchodziła w skład majątku w Pło. W latach 1571-1731 wieś należała do rodziny von Wentzki(Wenzky) und Petersheyde h. Rogala-Biberstein. W 1610 roku majątek na terenie wsi posiadała rodzina Kotulińskich(Kottulinski von Kottulin). W 1793 roku własność von Richthofen. W 1795 roku majątek posiadała rodzina von Schweinichen. W latach 1814-1819 posiadała rodzina von Prittwitz. Od 1830 roku majątek w posiadaniu porucznika von Lieres und Wilkau. W XIX wieku w pałacu mieszkał starosta Rudolph von Lieres und Wilkau(1808-1895). W 1886 roku majątek o areale 309ha  posiadał major w stanie spoczynku Hugo von Lieres und Wilkau. W 1894 roku majątek o powierzchni 334ha należał do państwa a dzierżawcą był porucznik Ernst Braun. W 1898 roku Pło( Plohmühle, Promil)- przysiółek wsi Bierzyn, w której stał pałac należał wraz z Bierzynem do Pani Marie Brandt, z domu Rohde z Poseritz powiatu Nimptsch wymieniana jako właścicielka jeszcze w 1921 roku. W latach 1926 – 1937 własność Ernsta Brandt.

DWÓR

We wsi zachował się zespół dworski składający się z budynku mieszkalnego, podwórza gospodarczego i budynków gospodarczych.

 

BZOWO /Besow/

Wieś położona w gminie Kobylnica powiatu słupskiego. Po raz pierwszy nazwa wsi (Besowo) pojawia się kiedy książę pomorski Świętopełk II(1195-1266) przekazał wieś zakonowi joannitów.  Jak długo wieś była w rękach zakonników nie wiadomo. W 1480 roku właścicielem Bzowa został Mathias Bone, a w 1529 rodzina von Boehn. W1765 roku właścicielem był Matthias Friedrich von Boehn. Majątek w posiadaniu rodziny von Boehne był do 1857 roku, kiedy Franz Wilhelm Adolf von Boehn sprzedał majątek Friedrichowi von Blumenthal a ten w 1892 odsprzedał dobra Augustowi Siemers, właścicielowi majątku w Kończewie. Jego syn Paul Siemers sprzedał dobra Erichowi von Bonin. Jego syn Albrecht von Bonin zarządzał majątkiem do 1931 roku, który po sprzedaży majątku Towarzystwu Parcelacyjnemu został rozparcelowany jeszcze w tym samym roku.

Pałac

 

 

 

 

Pałac został zbudowany przez rodzinę von Bonin na początku XX wieku. Po rozparcelowaniu majątku pałac zaadoptowano na budynek szkolny oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1975 roku pałac spłonął. Obecnie nie istnieje.

BYTÓW /Bütow/

Miasto położone w powiecie bytowskim. Po śmierci księcia pomorskiego Mściwoja II w 1294 roku ziemie te przypadły późniejszemu królowi Polski Przemysłowi II. W 1307 roku ziemia bytowska została zajęta przez margrabiów brandenburskich. W 1317 margrabia Waldemar przekazuje ziemię bytowską księciu Warcisławowi IV, który ziemię tę nadał swojemu marszałkowi Henningowi von Behr. W 1329 roku ziemię bytowską kupują Krzyżacy.  W 1409 roku gród zdobyty przez wojska polskie a po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku zamek przekazany przez Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 roku po pokoju toruńskim wraca Bytów do Krzyżaków. W 1454 roku po zajęciu Bytowa przez wojska polskie, król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II, który w 1460 roku po zerwaniu przymierza z Polską przekazał Bytów Krzyżakom. W 1466 roku Eryk II wykupił ziemię bytowską. W latach 1526-1637 ziemia bytowska była lennem Polski i w 1637 została przyłączona do Królestwa Polskiego. Po traktacie bydgoskim w 1657 roku Bytów trafia w ręce Brandenburgii. W 1772 roku Bytów zajęte zostało przez Prusy. Po II wojnie światowej ponownie w granicach Polski.

Zamek

Około 1398 roku Krzyżacy rozpoczynają budowę murowanego zamku w południowo-wschodniej części miasta na niewielkim wzniesieniu. Prace budowlane przeprowadzono w latach 1398-1402 a wykończeniowe w latach 1404-1406. Zbudowany na planie prostokąta, z 3 okrągłymi basztami ze strzelnicami w narożach. W tym czasie powstał dom mieszkalny tzw. „Dom Zakonny” położony przy skrzydle północno-zachodnim a przy skrzydle południowo-zachodnim powstała kuchnia z magazynem żywności. Za czasów Gryfitów w latach 1560-70 powstał przy skrzydle południowo-wschodnim „Dom Książęcy”. W 1623 zbudowano „Dom Wdów” położony przy murze północno-wschodnim. Za czasów krzyżackich była to siedziba prokuratora krzyżackiego. Po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV i przejęciu Bytowa przez Królestwo Polskie zamek był siedzibą starosty królewskiego. Zniszczony podczas wojny polsko-szwedzkiej, odbudowany przez margrabiów brandenburskich. W tym czasie w zamku mieścił się sąd oraz urząd podatkowy. W XVIII wieku dokonano kolejnych prac przy zamku w tym zastąpiono most nad fosą zastępując go groblą. W XIX wieku na zamku umieszczono sąd i pruskie więzienie. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku na terenie zamku mieściło się więzienie NKWD. Odbudowany w latach 1957-62 i 1969-1990. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Zachodniokaszubskie oraz hotel z restauracją i biblioteka.

Majątek

Przy obecnych ulicach Pochyłej i gen. Ludwika Mierosławskiego położony był majątek, który w latach 1841-1862 należał do Hermanna Griebel, w latach 1879-1893 do Oscara Dämicke a w latach 1905 do 1910 do Franza Gildemeister.