SKÓRZYNO /Schorin/

Wieś położona w gminie Główczyce powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1281 roku(Scureno, Zurzino) kiedy to książę Mściwoj II nadaje osadę klasztorowi norbertanek w Słupsku. W 1315 roku nadana w lenno Kasimirowi(Kazimierzowi) Swenzo(Święcy). Od początku XVI wieku własność rodu von Stojentin. W 1523 roku właścicielem był Jurgen von Stojentin(Stoientyn). W 1804 roku właścicielem majątku był Philipp von Stojentin(1772-1844). Z Friederike Juliane Christiane von Kleist(1797-1811)mieli trzech synów: Roberta(zm.1875), Oskara i Emila(zm.1912r.), którzy zmarli bezdzietni oraz dwie córki: Cäcilie(1797-1861) i Rosalie, która poślubiła Axela von Bonin. W ten sposób dobra przeszły w ręce rodu von Bonin, który siedział tu do 1945 roku. Ostatnim właścicielem majątku był Karl Oskar von Bonin, urodzony w 1898 roku.

Pałac

Wzniesiony w 1870 roku, klasycystyczny zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, piętrowy, kryty dachem mansardowym z użytkowym poddaszem, podpiwniczony. Obok park krajobrazowy oraz zabudowa gospodarcza.

ZALESKIE /Saleske/

Wieś położona w gminie Ustka powiatu słupskiego. W 1344 roku wieś należy do rycerza von Typhano. Stare lenno rodu von Below. Od 1461 do 1945 roku w rękach rodziny von Below.  W 1523 roku właścicielami wsi byli Henning von Below oraz wdowy po Gerdcie i Otto von Below. W 1550 roku właścicielem był Ambrosius von Below. Na początku XVII wieku wzmiankowany Gerd von Below, kolejnym Richard von Below zmarły w 1678 roku. Kolejnym był Ger von Below zmarły w 1705 roku. W 1717 roku właścicielami wsi byli: Frantz Jacob (zm.1738) i Christoph Otto von Below. W 1782 na terenie wsi były dwie siedziby i dwa folwarki. Na przełomie wieków XVIII i XIX właścicielem był Franz Lorenz von Below a następnie Hans Carl Friedrich von Below zmarły w 1840 roku. Od 1865 roku właścicielem był Andreas Nikolaus Georg von Below. Zmarł w 1919 roku. Od 1888 roku zarządzaniem majątku zajął się jego syn, Walter urodzony w 1863 roku. Zmarł w 1944 roku w wieku 81 lat.

Dwór

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Barokowy dwór zbudowany w XVIII wieku, rozbudowany w XIX wieku o neogotyckie skrzydło. Obok park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze folwarku.

MOTARZYNO /Muttrin/

Wieś położona w gminie Dębnica Kaszubska powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1418 roku. Stare lenno rodu von Zitzewitz. Pierwszym wspomnianym właścicielem był urodzony w 1360 roku Jarislaw von Zitzewitz. Kolejny właściciel wsi Martin von Zitzewitz(1425-1485) był w sporze z miastem Słupsk. Prawdopodobnie za namową miasta został zamordowany. Jednym z wyjątkowych właścicieli był Jakob von Zitzewitz(1507-1572), kanclerz księcia Filipa I. Na początku XVII wieku część wsi należała do Hansa von der Linde, zmarłego w 1624 roku. Pod koniec XVII wieku właścicielem był Klaus von Zitzewitz, urodzony w 1640 roku. W 1717 roku właścicielami byli: Johann Adolph von Zitzewitz, Georg Gneomar von Zitzewitz a następnie Klaus von Zitzewitz. Na przełomie wieków XVIII i XIX był Friedrich von Zitzewitz, zmarły w 1830 roku. Majątek odziedziczył syn Friedricha, Friedrich Karl von Zitzewitz, zmarły w 1883 roku, który zbudował pałac. Po nim majątek dziedziczy syn, Friedrich-Karl von Zitzewitz(1863-1936) ożeniony z Emmy Julie Blank(1867-1941). Mieli dwóch synów: Friedricha i Georga oraz dwie córki. Od 1921 roku, ostatnim właścicielem majątku był Friedrich Karl von Zitzewitz-Muttrin(1888-1975), ożenionego z baronówną Berthą von Plettenberg. Mieli 3 córki i dwóch synów.

Pałac

 

 

 

 

 

 

 

Zbudowany w drugiej połowie XIX wieku na planie prostokąta, z dwiema wieżyczkami. W latach 80-tych wyremontowany.

WIESZYNO /Vessin/

Wieś położona w gminie Redzikowo powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1284 roku kiedy to książę pomorski Mestwin II nadał Wieszyno w lenno rycerzowi von Woyten. Następnie należała do rodów: von Somnitz i von Krockow. W XVIII wieku właścicielem był Friedrich Asmus von Bandemer(1685-1770), dwukrotnie żonaty: 1-mo z Anną Gottliebe Gerdą von Woyten, z którą miał syna Karla Ludwiga urodzonego w 1716 roku. Po rozwodzie ożenił się po raz drugi z Anną Rahelą von Collrepp. W 1781 roku majątek zakupił Georg Ludwig von Katzler. Na początku XIX wieku własność Friedricha Wilhelma Arnolda a następnie jego syna. W latach 1879-1905 majątek w rękach rodziny Mach. Ostatnim właścicielem majątku do 1945 roku była rodzina von Goerne– wymieniony Wilhelm, zmarły w 1914 roku, Martha z domu Hennige, urodzona w 1870 roku i Wolfram urodzony w 1900 roku.

Pałac

Jest to budynek zbudowany na planie prostokąta, dwupiętrowy, podpiwniczony, kryty dachem czterospadowym. Położony w parku krajobrazowym. Obok zabudowania gospodarcze.

TUROWO /Thurow/

Wieś położona w gminie Szczecinek powiatu szczecineckiego. Wieś założona w 1543 roku przez Hansa Mandekena. W latach 1747-1756 dobra posiadali hrabiowie von Schwerin– wzmiankowany Hans Bogislaw zmarły w 1747 roku. W 1804 roku dobra posiadał August Friedrich Ludwig Meissner. W 1803-1842 majątek posiadali von Kamecke(Kamike, Kamnick, Kameke). W latach 1854-1939 majątek w rękach rodziny Helms– wymienieni Christian Helms(XIX w.) oraz Heinrich(XX w.).

Dwór

Dwór nie istnieje.

WIETSZYCE /Wettschütz/

Wieś położona w gminie Pęcław powiatu głogowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1295 roku(Wethcze). W latach 1660- 1720 wieś należała do rodziny von Stӧssel(Stiesseln). W 1669 roku część wsi posiadała rodzina von Scholz und Lӧwenheim zwana również Scultetus von Lӧwenheim. W 1718 roku jako właściciel wymieniony baron Hans Christopher von Schweinitz, posiadający Krzepielów i Mileszyn.  Od 1755 roku własność rodziny Liebermann von Sonnenberg. W 1791 roku wspomniany dwór i folwark należący do kapitana von Liebermann. Posiadali majątek jeszcze w 1817 roku. Od 1870 roku majątek należał do Richarda von Salmuth(1837-1902) ożenionego 1-mo z Marie Dietrich, 2-do z Luise Weltner.

Pałac

 

 

 

 

Pałac nie istnieje. Resztki zabudowy folwarcznej.

 

ZWIERZYNEK /Schwerin/

Wieś położona w gminie Węgorzyno powiatu łobeskiego. W 1338 roku lenno rodu von Lode. W 1346 roku wymieniona rodzina von Wedel, kiedy lenno należało do Wedego von Wedel i była to pierwsza informacja o miejscowości. Wśród późniejszych właścicieli wymieniany Lupold von Wedel. W XVIII wieku należała do rodu von Versen. W 1756 roku część wsi należała do rodu von Borcke– wzmiankowany August Gottlob. W 1781 roku właścicielem wsi był Sebastian Georg von Wedel, który stawia siedzibę dworska oraz zabudowania folwarku.  W 1837 roku majątek w rękach rodziny von Pfuhl(Pfuel). W 1827 roku Henrietta von Pfuel, z domu von Wedel, wdowa po zmarłym w 1826 roku generale Karlu Ludwigu von Pfuel przejmuje gospodarstwo od swojego młodszego brata podupadły majątek w Zwierzynku. W latach 1843-1848 wymieniana rodzina von Mettingh, kiedy po śmierci Henrietty von Pfuel majątek przechodzi w ręce jej córki i jej męża.  Od 1848 do 1945 roku w majątek w rękach rodu von Wedel. Wymienieni: Sebastian Georg zmarły w 1827 roku, Bernhard zmarły w 1897 roku, Elisabeth, z domu von Arnim, zmarła w 1917 roku, Bernhard urodzony w 1873 roku.

Dwór

 

 

 

 

Dwór nie zachował się. Po założeniu pozostały budynki gospodarcze oraz park podworski.

ZDBOWO /Stibbe/

Wieś położona w gminie Tuczno powiatu wałeckim. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1337 roku(Stubow) oraz w latach: 1448(Stubowo), 1590(Szibowo), 1641(Zbowo), 1736(Stybowo). Rodzina von Wedel będąca właścicielami tych ziem oraz mieszkańcami zamku w Tucznie oddaje część gruntów rodzinie von Volt, która w 1306 roku w tym miejscu zakłada wieś Zdbowo. Siedziała tu do około 1612 roku. Później dość częste zmiany właścicieli. W 1736 roku mowa o siedzibie dworskiej. W 1736 roku mowa o siedzibie dworskiej i folwarku. W 1782 roku właścicielem majątku była rodzina Krzycki herbu Kottwitz. W 1861 roku Ferdinand Philipp Rée pochodzący z Bartelshagen na Pomorzu za 250000 talarów nabył majątek w Zdbowie. Rodzina Rée była rodziną żydowską, która przeszła na protestantyzm. Ferdinand Philipp Rée wraz z Jenny Julie Philippine, z domu Jenny Emilie Julie Georgine Jonas(ur. 1825) mieli dwóch synów, Georga i Paula. Po śmierci Ferdinanda w 1881 roku majątek odziedziczył Georg Rée. Paul Rée był niemieckim filozofem empirystą, a później lekarzem, przyjacielem Friedricha Nietzschego i Lou von Salomé. W 1900 roku od rodziny Rée majątek zakupił Max Guenther. Max Guenther poznał Paula Rée w 1888 roku podczas studiów medycznych w Szwajcarii i po zakupieniu majątku w Zdbowie kontynuował praktykę lekarską. Max Guenther zmarł w 1908 roku bezdzietnie. Cały swój majątek zapisał państwu pruskiemu. Rodzina zwróciła się do rządu o możliwość wykupienia majątku i w 1909 roku rząd pruski sprzedał majątek Richardowi Guentherowi właścicielowi majątku w  Osieku Drawskim(Wutzig). Około 1920 roku Richard Guenther przekazał majątek swojej córce Marianne, zamężną za Wolfgangiem Bennecke. W 1925 roku w Szwajcarii umiera Marianne Bennecke, która osierociła sześcioro małoletnich dzieci. Majątek nabył Wolfgang Bennecke.

Dwór

Dwór nie istnieje. Był to budynek parterowy, kryty dachem naczółkowym. Po założeniu zachowało się kilka budynków gospodarczych.

STEPIEŃ /Stepen/

Osada położona w gminie Biały Bór powiatu szczecineckiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1408 roku. W 1698 roku pierwszym właścicielem majątku był Adam Henning von Kameke. Po jego śmierci w 1700 roku wieś przejęła rodzina von Zarth. W XVIII wieku właścicielem dóbr był Friedrich Wilhelm von Zarth, który zginął w 1741 roku podczas I wojny śląskiej. W 1756 roku wymieniony Hans Jürgen von Zarth. Po wymarciu rodziny von Zarth dochodziło do częstych zmian właścicieli. W krótkich odstępach czasu były to rody: von Sommnitz, von Gottberg, von Glasenapp, von Zamtory, von Rӧden(1804), von Deetz, dzierżawca Reinke, rodzina Dӧrschlag, Geibler(1831-1862), von der Gablentz(1879-1884), von Wolden(1893r.), Gertz(1905-1914), Deinert(1914). W 1919 roku majątek przejmuje Kurt Piltz i był właścicielem do 1945 roku.

Dwór

 

 

 

 

Po założeniu zachowały się budynki gospodarcze i park krajobrazowy.

RZEPCZYNO /Repzin/

Wieś położona w gminie Brzeżno powiatu świdwińskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1337 roku, choć jest mowa o zamku istniejącym w XIII wieku. W XVIII wieku należała do rodziny von Bonin. W 1786 roku majątek został sprzedany. Na początku XIX wieku należał do baronów von der Goltz, wymienionej w 1804 roku. W 1823 roku właścicielem był Gembicky, w 1845 roku Müller, w latach 1846-1879 Gustav Pretzell i Hermann Pretzell,  w latach 1887-1893- baronowie von Puttkamer. W 1898 roku doszło do parcelacji majątku.

Pałac

Zbudowany prawdopodobnie w połowie XIX wieku, rozbudowany w XX wieku. Pierwotnie wybudowano część centralną, skrzydło wschodnie, część skrzydła południowego i więżę. W 1930 roku rozbudowany o skrzydło północne oraz drugą część skrzydła południowego. Podczas pierwszej wojny światowej w pałacu mieścił się lazaret. W 1929 roku pałac zaadoptowano na dom starców oraz szpital pulmonologiczny. Od 1994 roku właścicielem było Towarzystwo Pracy Twórczej. Od 2007 roku w pałacu utworzono Salezjański Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy.

Majątek 1

Położone ok. 200 m na wschód od pałacu założenie dworskie. Czytelne podwórze z zachowanymi zabudowaniami gospodarczymi. Budynek mieszkalny praw. przebudowany.

Majątek 2

Naprzeciwko majątku 1-go budynek mieszkalny o cechach parterowego dworu z zachowanym budynkiem gospodarczym.

RUSOWO /Rützow/

Wieś położona w gminie Ustronie Morskie powiatu kołobrzeskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1182/83 roku w dokumencie księcia Bogusława I jako „Villa Ruzowe”. W 1321 roku było to lenno braci Heinricha i Hermanna von Damitz(Dametze, Damece, Damisse). W 1383 roku część wsi von Damnitz sprzedał siostrom zakonnym z Kołobrzegu i Koszalina. W 1565 roku wieś podzielona własnościowo pomiędzy rody von Damitz( w spisie występują Jacobenn, Siuert, Jochim, Pawell) i von Kameke(wymieniony Joachim Kameke). W 1630 roku wieś podzielona pomiędzy Michaelem von Bonin a Carstenem von Kameke. W 1666 roku istniały już 4 działy własnościowe należące do: Karstena von Kameke, Gottschalka von Damitz, Lucasa von Damitz i Christopha von Damitza Starszego. W XVIII wieku nadal kilka działów własnościowych: majątek A należał w 1731 roku do porucznika Christiana Heinricha von Damitz, majątek B w 1768 roku należał do tajnego radcy Friedricha Wilhelma von Gerlach, majątek C w 1764 roku należał do kapitana Friedricha Wilhelma von Damitz i majątek D w 1747 roku należał do porucznika Henninga Wediga von Damitz. Pod koniec XVIII wieku doszło do scalenia majątków i pozostawały one w rękach von Damitza. Około 1800 roku sprzedał majątek porucznikowi Carlowi Christophowi von Müllerowi, od którego roku dobra w 1807 odkupił kupiec i konsul z Kołobrzegu Ernst Friedrich Samuel Schrӧder. Dorobił się podczas wojen napoleońskich. Był właścicielem Klaptow, Fritzow i Schotzow. Zamieszkał w Rusowie. Jego następcami byli: porucznik Schrӧder od 1837 roku, Emence Schrӧder w drugiej połowie XIX wieku oraz wdowa po nim, Fritz Schrӧder do 1907 roku, Pomorskie Towarzystwo Osadnicze od 1907 do co najmniej 1911 roku, kupiec berliński Lichtenberg, który posiadał 131ha i Fritz Schrӧder, który posiadał 135ha a następnie wdowa po Fritzu do 1945 roku.

Dwór

 

 

 

 

Zbudowany po 1807 roku. Składał się z budynku głównego oraz dwóch skrzydeł. Budynek główny był parterowy z użytkowym poddaszem, kryty dachem naczółkowym, podpiwniczony. Rozebrany po 1945 roku. Obok park krajobrazowy o powierzchni 36 ha założony ok. 1830 roku a zaprojektowany przez poczdamskiego architekta ogrodów Petera Josepha Lenné.

RUNOWO KRAJEŃSKIE

Wieś położona w gminie Więcbork powiatu sępoleńskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana kiedy należała do cystersów z Byszewa. Około 1391 roku Runowo było w rękach rycerza Dobiesława Runga herbu Odrowąż.  W XV wieku należała do Dźwierszeńskich a kolejnym właścicielem od 1567 roku była rodzina Orzelskich herbu Dryja- wg drugiego źródła pod koniec XV wieku wieś nabył Mikołaj Orzelski herbu Dryja. Na przełomie XVI i XVII wieku Jan Orzelski na fundamentach starszej budowli stawia renesansowy dwór. W tym samym czasie powstaje park krajobrazowy. W 1615 roku majątek przechodzi w ręce Działyńskich herbu Ogończyk przez małżeństwo córki Jana Orzelskiego, Izabeli za Mikołaja Działyńskiego. W XVIII wieku właścicielem Runowa została hrabina Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka, a następnie jej syn Wiktor Szołdrski. Po jego śmierci w 1839 roku majątek w posiadaniu Fryderyka von Pelet-Narbonne. Kolejnym posiadaczem majątku był kupiec żydowski Schie Jaffe z Poznania. W latach 1841-43 dobra w rękach hrabiego Aleksandra Mielżyńskiego. W 1852 roku majątek zakupił baron Theodor von Bethmann-Hollweg. W 1870 roku ożenił się z Fredą von Arnim-Boitzenburg. Po uzyskaniu pełnoletniości majątek odziedziczył ich najstarszy syn baron Joachim Theodor von Bethmann-Hollweg. W 1900 roku ożenił się z Ilse von Arnim-Mellenau. Pod koniec 1911 roku zakupił majątek Runowo-Młyn budując tam pałacyk dla swojej matki. Po I wojnie światowej w pałacu zamieszkał najstarszy syn Joachima Philipp z żoną Hellą. W 1928 roku pałac został przejęty przez Skarb Państwa II RP a w 1929 roku majątek został sprzedany Państwowemu Bankowi Rolnemu z powodu złej sytuacji finansowej. Na początku lat 30-tych XX wieku majątek został rozparcelowany. Resztówkę z pałacem nabył Wiktor Szulczewski ze Strzelec. Ostatnimi przedwojennymi właścicielami byli córka Wiktora Szulczewskiego- Maria oraz jej mąż pułkownik WP Edward Leszczyński. Podczas II wojny światowej majątek przejęty przez Skarb Rzeszy a w pałacu urządzono magazyn mundurowy wojsk lotniczych. W 1945 roku pałac został podpalony przez wojska radzieckie wg jednej wersji lub wycofujące się wojska niemieckie. Od 1945 roku trwała ruina.

Pałac

Na miejscu obecnego pałacu w XVI wieku znajdował się drewniany dwór obronny Orzelskich, który spłonął w 1589 roku. W następnych latach wybudowany został murowany zamek. Na podstawie portretu Jana Orzelskiego znajdującego się w runowskim kościele wiemy, że był to budynek w stylu renesansowym, z niewysoką wieżą, pozbawiony już cech obronnych. W 1860 roku stary zamek został przebudowany na nowoczesną rezydencję utrzymaną w styl neorenesansu, z pewnymi elementami neogotyku. Autorem projektu był znany berliński architekt Martin Gropius. Bryła pałacu została znacznie podwyższona i wzbogacona wysoką wieżą zegarową(na fundamentach wieży z 1595 roku) zwieńczoną w najwyższej kondygnacji czterema podwieszonymi wieżyczkami oraz zamkniętą stożkowym hełmem. Wnętrza miały bogato dekorowane sufity i ściany. Pałac był jedną z najświetniejszych pruskich siedzib szlacheckich na Pomorzu i w Wielkopolsce. Wokół założony został park krajobrazowy. Na jego obrzeżach wybudowano do stylu tyrolskiego dom ogrodnika, neogotycki budynek administracyjny i stajnię. Pięknym dokumentem z tego czasu jest litografia Aleksandra Dunckera. W 1929 roku baron Joachim von Bethmann-Hollweg zmuszony został do sprzedaży resztek wielkiego niegdyś majątku. Przez następne 10 lat pałac stał pusty, aczkolwiek nie dopuszczono do jego dewastacji, nowi polscy właściciele zamieszkali w dworku na folwarku. Po 1939 roku Niemcy umieścili tu magazyn mundurowy wojsk lotniczych. W styczniu 1945 roku wycofując się przed nacierającymi Rosjanami podpalili pałac. Plany odbudowy w 1958 i 1974 roku zgodnie z którymi w pałacu miał powstać dom wczasowo-kolonijny dla młodzieży, nie zostały zrealizowane. Odnowiono tylko budynki w parku, i stajnię w której chciano urządzić stylową kawiarnię. W 1997 roku AWRSP sprzedała pałac Hannie i Zenonowi Lewandowskim z Bydgoszczy. Na obrzeżu parku wybudowali luksusowy kompleks hotelowo-wypoczynkowy, nawiązując stylowo do budynku dawnej stajni, który wkomponowano jako część kompleksu.