PSZCZYNA /Pless/

Opublikowany 23 kwietnia 2025 przez Jerzy Dubiel

Miasto powiatowe lokowane w okresie od 1246 do 1281 roku za czasów księcia Władysława opolsko-raciborskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1303 roku, kiedy wspomniano o komesie Wielisławie, kasztelanie pszczyńskim. Początkowo Pszczyna należała do Małopolski, stanowiąc część kasztelanii oświęcimskiej, podległej seniorowi krakowskiemu. W 1178 roku książę Kazimierz Sprawiedliwy podarował wcześniej wydzieloną dzielnicę i przekazał ją księciu raciborskiemu, Mieszkowi Plątonogiemu. Od tego czasu miasto na trwałe związana ze Śląskiem, choć od początków XIX wieku pozostawała Pszczyna w zależności kościelnej z Krakowem. Po Mieszku Plątonogim kolejni piastowscy władcy księstwa: Kazimierz I opolski(1178-1180-1230), Mieszko II Otyły(ok.1220-1246), jego brat Władysław opolski(ok.1225-1281/82), bratankowie Mieszka II: Mieszko Cieszyński(między 1252-1314 lub 1315), Przemysław Raciborski(między 1258 a 1268- 1306). Ostatnim z rodu, niezależnym piastowskim księciem raciborskim i panem ziemi pszczyńskiej był Leszek raciborski(1290 lub 1291-1336). W 1327 roku uznał zwierzchność króla czeskiego, Jana Luksemburskiego. Po jego bezpotomnej śmierci jego ziemię przejął szwagier Leszka, Mikołaj II opawski z dynastii Przemyślidów(ok.1288-1365). Po jego śmierci Pszczyną rządził jego syn, Jan I(Hanusz) raciborski(ok.1332-pomiędzy 1380-1382). Kolejnym był syn Jana I, Jan II Żelazny raciborski(ok.1365-1424). Jan II Żelazny w 1407 roku wyodrębnił ze swych włości Pszczynę i przepisał ją na żonę, Helenę Korybutównę(przed 1390-1449), bratanicę króla Władysława Jagiełły. Po jej śmierci właścicielem Pszczyny został jej syn, Mikołaj V karniowski(ok.1409-1452), a po nim wdowa- Barbara Rokemberg(zm.1463). W 1462 roku została wygnana z Pszczyny przez swojego pasierba, księcia Jana Karnowskiego(ok.1440-1483), który władał Pszczyną w latach 1462-1465. Kolejnym władcą Pszczyny był brat Jana Karnowskiego, Wacław III rybnicki(1442-1478). Po zdobyciu Pszczyny przez wojska króla Macieja Korwina, który w 1474 roku pozbawił władzy Wacława III a władzę nad miastem przekazał królewiczowi czeskiemu, Hynkowi z Podiebradów(1452-1492). Królewicz odstąpił Pszczynę swojemu bratu Wiktorynowi z Podiebradów, księciu ziębickiemu(zm.1443-1500). W 1480 roku sprzedał Pszczynę Piastowi Kazimierzowi II, księciu cieszyńskiemu(1448-1453-1528). W 1517 roku sprzedał Pszczynę magnatowi węgierskiemu Aleksemu Thurzonowi(1490-1543). Od tego czasu możemy mówić o powstaniu pszczyńskiego państwa stanowego. W 1525 roku Aleksy Thurzon odstąpił Pszczynę swojemu bratu Janowi Thurzon. W 1548 roku Pszczynę zakupił Bathasar von Promnitz, biskup wrocławski(1488-1562). W 1765 roku ostatni z linii hrabiowskiej hrabia Jan Erdmann von Promnitz(1719-1785) sprzedaje Pszczynę swojemu siostrzeńcowi Fryderykowi Erdmannowi księciu von Anhalt-Kӧthen. Książęta von Anhalt władali Pszczyną do połowy XIX wieku. W 1846 roku ostatni z rodu, książę Henryk oddał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi, hrabiemu Janowi Henrykowi X von Hochberg(1806-1855), późniejszemu księciu von Hochberg von Pless. Posiadali Pszczynę do 1945 roku.

Pałac

Na miejscu obronnego gotyckiego zamku w XV wieku postawiono zamek, przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym, w XVIII wieku w stylu barokowym i ponownie w XIX wieku w stylu baroku francuskiego z czasów Ludwika XIII. W latach 1870-76 książęto Hochberg von Pless dokonali przebudowy budynku w stylu neobaroku. Na zespół składa się również park w stylu angielskim o powierzchni 156 ha.

Sośnicowice /Kieferstaedtel/

Opublikowany 27 grudnia 2014 przez Jerzy Dubiel

Ciasna /Cziasnau/

Opublikowany 26 grudnia 2014 przez Jerzy Dubiel

Prawdopodobnie Ciasna powstała w XVI wieku. Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z XVII wieku, kiedy należała do rodziny von Schick. W 1669 roku właściciel Ciasnej żeni się z Dorotą von Frankenberg-Proschlitz. W XVIII wieku jest w posiadaniu rodu von Koschitzki. Kolejnymi właścicielami Ciasnej na przełomie XVIII i XIX wieku była rodzina von Frankenberg-Wundschuetz. Pod koniec XIX wieku majątek zakupiony przez rodzinę von Kitzing. Na początku XX wieku, na fundamentach starszej budowli stawiają pałac istniejący do dzisiaj. W latach trzydziestych XX wieku majątek upaństwowiono. W 1939 roku w pałacu umieszczono szpital polowy, później oddział szpitala psychiatrycznego w Lublińcu. Pod koniec II wojny światowej pożar strawił górną kondygnację i dach. W latach 1945-52 w zarządzie PGR. Wtedy wykonano remont pałacu. Od 1952 roku w posiadaniu Kaletańskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych, które przekazały w roku 1953 przekazały budynek na Państwowy Dom Wczasów Dziecięcych. Od 1982 roku Dom Dziecka. Tę funkcję pełni do dzisiaj.

PAŁAC

Budynek murowany z cegły, otynkowany, zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym z lukarnami i powiekami. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa z trzyosiowym ryzalitem z wejściem, nad którym taras wsparty na czterech kolumnach. Ryzalit zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym i datą 1913.

W otoczeniu pałacu park łączący się z pobliskim lasem. Do pałacu prowadzi aleja dębowa.

Świerklaniec /Neudeck/

Opublikowany 17 grudnia 2014 przez Jerzy Dubiel

Szonowice /Schonowitz/

Opublikowany 8 października 2014 przez Jerzy Dubiel

Wieś położona w gminie Rudnik powiatu raciborskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1350 roku(Schenwitz), jako Schonowitz pojawia się w 1531 roku. W 1573 roku jako lennik wymieniony Maciej z Szonowic. Na przełomie XVI/XVII wieku należała do rodziny von Nass. W 1614 roku Helena von Nass z Grabowa sprzedała połowę wsi Janowi Welczkowi z Wielkiego Dębieńska. W latach 30-40tych XVII wieku pozostała część wsi należała do Heinricha von Nass, asesora sądu ziemskiego księstwa opolsko-raciborskiego. W 1619 roku część gruntów we wsi posiadał Piotr Mazurowski piszący się z Szonowic. W 1649-1665 właścicielem wsi był Ferdinand Leopold hrabia von Oppersdorff(*1628-+1677). Od hrabiego majątek zakupiła Elżbieta, córka Samuela Lassoty ze Steblowa, żona Adama Lichnowskiego(zm. przed 1672r.). W 1819 roku majątek w posiadaniu starosty von Beym, od którego w 1820 roku dobra zakupił szambelan Eduard von Selchow. W 1843 roku właścicielem majątku był Aloysius Dionysius Ottow, od 1859 roku majątek w posiadaniu niejakiego Webera, później do rodziny Walter. Ponownie w rękach rodu von Selchow. W 1886 roku właścicielką była Sophie von Selchow, z domu von Watzdorf. Kolejnym właścicielem był Karl von Wrochem-Gellhorn i Olga von Selchow. W latach 1930 i 1937 właścicielką była Hertha Willich, z domu von Selchow.

Karl von Wrochem-Gellhorn był synem Marii von Wrochem i majora Paula von Gellhorn z Legnicy. Był siostrzeńcem zmarłego bezpotomnie w 1870 roku Ludwika von Wrochem z Dolędzina. Jako 16 letni młodzieniec po odziedziczeniu majątku po wuju uzyskał zgodę na połączenie nazwisk, nazywając się od 1870 roku von Wrochem-Gellhorn. Dosłużył się stopnia generała-majora. Zmarł w 1945 roku w Dolędzinie i tam został pochowany. Linia ta wymarła po 1945 roku.