WIELOWIEŚ /Langenphul/

Wieś położona w gminie Sulęcin powiatu sulęcińskiego. Początki wsi sięgają połowy XIII wieku. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1303r.(Langopol) oraz wielokrotnie w latach: 1412(Langenpfuhl), 1434(Langpol), 1435(Lampul), 1497(Langfol, Langffol), 1500(Langenpfuel), 1510(Lankpul), 1520(Lanskful), 1563(Langwvl), 1564(Lankphol), 1577(Langfeld), 1580(Langfuld). Należała w tym czasie do zakonu templariuszy. Później wieś przeszła na własność joannitów łagowskich. Wg spisu z 1718/19 roku własność joannitów z Łagowa. Po sekularyzacji dóbr kościelnych majątek przejmuje państwo pruskie. We wsi niewielki majątek z dworem należący w XX wieku do rodziny Vollmar– wymieniony Karl Vollmar. W 1914  i 1929 roku majątek obejmował 158ha i należał do Karla Vollmar. W 1929 roku we wsi dwa większe gospodarstwa należące do: Otto Hennig(82ha), Georga Noske(46ha).

Wielowies- dwor2

wielowies-dwor

 

 

 

 

 

wielowies-1902-lubuskie

BRONOWICE /Braunsdorf/

HISTORIA WSI

Wieś położona w gminie Trzebiel powiatu żarskiego. Po raz pierwszy wymieniona w roku 1366, w dokumencie księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II. Pierwszym znanym właścicielem wsi był wymieniony w w/w dokumencie Heinrich von Kittlitz. Od 1552 do 1945 roku Bronowice należały do dóbr mużakowskich. Od 1447 roku właścicielem wsi zostaje rodzina von Biberstein. W 1551 roku wieś w rękach książęcego rodu von Schönaich. Od 1607 roku właścicielem wsi zostaje hrabia von Callenberg. Od 1798 roku przez małżeństwo hrabianki Clementine von Callenberg z Erdmannem von Pückler do 1845 roku dobra mużakowskie  są w rękach rodu von Pückler-Muskau. Z powodu kłopotów finansowych sprzedają dobra hrabiom von Hatzfeld-Weissweiler, von Hatzfeld-Schönstein i von Nostitz. Od nich dobra nabył w roku 1846 książę Wilhelm Friedrich Karl von Oranien-Nassau. Od 1883 roku wieś jest w posiadaniu hrabiego Traugott Heinrich von Arnim-Muskau i w posiadaniu rodziny von Arnim pozostaje do 1945 roku.

Kittlitz

Biberstein (3)

Schoenaich książęCallenbergPuckler graff (2)Hatzfeld-Trachenberg hrabia (2)Nostitz (9)

 

 

 

 

Nassau Uranien

Arnim II

Bronowice- zalozenie dworskie

ZAŁOŻENIE DWORSKO-FOLWARCZNE
Pozostałością po założeniu są: reszki parku krajobrazowego, budynek gospodarczy, fundamenty dworu ze schodami do niego prowadzącymi.

Bronowice 1919, lubuskie

ŻARKI WIELKIE /Gross Sarchen/

ZAMEK

Żarki Wielkie- ruiny zamku
Zamek zbudowany w 1 połowie XIV wieku, od końca XVIII wieku pozostaje w ruinie. Murowany z cegły, założony na rzucie prostokąta. Zachowane są mury obwodowe do wysokości 3-6 m.
Nie zachowały się przekazy źródłowe dotyczące budowy wieży rycerskiej. Były gniazdem lokalnego feudała. W 1353 roku należała do dominium Przewóz, którego właścicielem był ród von Hackeborn. Jako lennik rodu von Hackebornów w 1399 roku wymieniany jest Witzman von Kamenz. W latach 1402-1552 należała do rodu von Biberstein z Żar, później część była w rękach Fabiana von Schonaich, część należała do dominium żarskiego, którego lennikiem był w roku 1587 Jerzy von Lossow. W roku 1602 wieś należała do włości mużakowskich, podległych Trzebielowi.
Prawdopodobnie zamek zbudowany przez rodzinę von Hackeborn, zwany w XV wieku „Czerwonym domem” był w tym okresie schronieniem dla mieszkańców, ale również dla awanturników i rycerzy-rozbójników. W latach 1434 i 1436 zaatakowany i niszczony przez władców księstw głogowskiego i żagańskiego powoli traci swoją funkcję obronną i popada w ruinę.

DWÓR

Żarki Wielkie- dwór i fabryka papieru M.Wenzel, Breslau,1900r.

Nic nie wiemy o posiadłości właściciela fabryki. Na pocztówce widoczny dwór z zabudowaniami zakładu.

St.Kowalski 1987, s.288
Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego- Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Zielona Góra 2007, 346-347

ŻABICE /Säpzig/

Wieś położona w gminie Górzyca powiatu słubickiego. We wsi dwór(ul.Cmentarna 3) – pozostałość po majątku ziemskim. Na przełomie XIX/XX wieku dobra należały do rodziny Fuchs- wymieniony Heinrich Fuchs(1903). Później majątek jest w posiadaniu rodziny Rӧders- wymieniony Walter Rӧders(1929).

We wsi Fort Żabice z lat 1887-1890. Jeden z 4 fortów twierdzy Kostrzyn.

zabice-1892-lubuskie

ZŁOTNIK /Reinswalde/

Wieś położona w gminie Żary powiatu żarskiego po raz pierwszy wymieniona w roku 1336(Reynoldeswalde). Na przełomie XIV-XV wieku dobra we wsi posiadali bracia von Gebelzig(1381 Reynniswalde). Wieś w tym czasie należała do rodu von Biberstein, od których w roku 1431 roku część ziemi zakupili bracia von Rackwitz a w 1450 von Knobelsdorff. W 1456 część gruntów w rękach Hansa Dreckler. W 1490 należała do książąt saskich. Od 1512 roku ponownie w posiadaniu rodu von Biberstein.

Dawny dwór sołtysi zbudowany w roku 1534, gotycko-renesansowy. Murowany z kamienia, dwukondygnacyjny, założony na planie prostokąta. Wnętrza piwnic nakryte sklepieniami kolebkowymi. Nad częścią pomieszczeń parteru sklepienia kolebkowo-krzyżowe, w sali strop belkowany, wsparty na słupie o ozdobnej głowicy. Zachowany gotycki, ceglany portal do piwnicy, portal kamienny w parterze oraz piaskowcowe obramienia okien, a w jednym z nich ozdobna krata i wyryta w piaskowcu data budowy.

Złotnik 1924, lubuskie

ZIMNA BRZEŹNICA /Kaltenbriesnitz/

Wieś położona w gminie Niegosławice powiatu żagańskiego. Wzmiankowana jako Novum Bresniz już w 1300 roku. Prawdopodobnie właścicielem w tym czasie był Teodoryk Pesna. W XV wieku jako właścicieli wymienia się: Christoph von Bresnitz(1461), Christoph von Pless(1499). W 1555 roku posiadaczami wsi byli bracia Jan i Krzysztof von Haugwitz. Prawdopodobnie rodzina von Haugwitz wybudowała na terenie wsi dwór obecnie będący w ruinie. Kolejnym właścicielem wsi była rodzina von Niebelschütz. Posiadali dobra do lat 80-tych XVII wieku. W XVIII i XIX wieku majątek posiadały rody: von Knobelsdorff, von Zedlitz, von Heuthausen. Rodzina von Heuthausen posiadała majątek do końca XIX wieku i była budowniczym pałacu na terenie majątku. Majątek należał również do rodu von Vigny.

DWÓR

Zimna Brzeźnica- ok.Nowego Miasteczka-stary pałac001

Zimna Brzeźnica- stary pałac

Ruina dworu zbudowanego w XVI wieku, rozbudowanego w roku 1603 i w XVIII wieku. Od końca XIX wieku pozostaje w ruinie. Renesansowy, murowany z kamienia, złożony z dwóch skrzydeł ustawionych do siebie pod kątem prostym, trzykondygnacyjny. Przy dworze resztki założenia parkowego.

Ruina dworu-2022r.

Pałac

Zimna Brzeźnica- nowy pałac


Zimna Brzeźnica-dwór

Ruina pałacu-2022r.

Ruina pałacu usytuowanego obok pozostającego w takim samym stanie dworu. Pałac powstał zapewne w końcu XIX wieku, kiedy to w wyniku pożaru zniszczeniu uległa poprzednia rezydencja rodowa.

Ruiny zabudowań gospodarczych-2022r.

Dzwonnica z 1835r.

Zimna Brzeźnica 1937, lubuskie

ZIELONA GÓRA /Grünberg/

Położona w granicach Dolnego Śląska, Zielona Góra należała do Księstwa Głogowskiego dzieląc jego historyczne losy. Początki miasta sięgają XIII wieku- przypuszcza się, że założone zostało ok. 1222 roku. Po raz pierwszy wymieniona w roku 1302. Prawa miejskie otrzymuje w 1323 roku. Od połowy XIV wieku rezydowali tu piastowscy książęta, z linii głogowskiej– Henryk V Żelazny i Henryk VIII. Po śmierci Henryka XI  Zielona Góra była pod zarządem księcia Jana II Żagańskiego. Po pokoju kamienieckim od 1482 roku Zielona Góra znalazła się pod skrzydłami Jagiellonów, księstwo głogowskie z całym Śląskiem objął król Czech, Władysław Jagiellończyk, który przekazał zarząd nad księstwem księciu Janowi Olbrachtowi jako namiestnikowi króla Czech, a później księciu Zygmuntowi Jagiellończykowi. Po 1526 roku pod koroną habsburską. W latach 1544-1561 zamek i miasto oddane w zastaw miejscowej szlachcie- w tym czasie w rękach rodu von Kittlitz ze Świdnicy,  wymieniony Balthasar i Ulrich von Kittlitz.   Od 1596 roku wolne miasto. Rozwój miasta w wiekach XVI i XVII powstrzymywany wielokrotnie przez pożary i zniszczenia wojenne. Ponowny rozwój miasta następuje w XVIII i XIX wieku. Działania wojenne 1939-1945 nie przyniosły większych zniszczeń w strukturze miasta. 

Zielona Góra

 

ZAMEK

Książęcy zamek wybudowany prawdopodobnie w XIII/XIV wieku jako siedziba przedstawiciela władzy książęcej, został w roku 1488 zburzony i więcej nieodbudowany. Nieznana jest jego lokalizacja zamku , przypuszcza się tylko, że mógł być usytuowany w okolicy ulicy Zamkowej lub u zbiegu obecnych zielonogórskich ulic: Zamkowej, Wandy i Krakusa. Drugą lokalizacją może być tzw. Góra Ceglana(obszar obecnego Parku Winnego oraz Palmiarni).

 

zielona-gora-1894-lubuskie

WILLE

Zielona Góra-willa

ZIELONA GÓRA Willa Försterów (na terenie Polskiej Wełny, zburzona podczas rozbudowy fabryki w latach 20)

zielona-gora-willa

zielona-gora-willa-lobtenz

zielona-gora-willa-hermann-lubuskie

zielona-gora-2-lubuskie

ZIELOMYŚL /Zielomischel, Wilhelmstal/

Wieś położona w gminie Pszczew powiatu międzyrzeckiego. Początki wsi sięgają XIII wieku. Po raz pierwszy wymieniona w 1403 roku. Od średniowiecza była własnością biskupów poznańskich. Po kasacji dóbr kościelnych przez władze pruskie przekazana w ręce książąt Hohenloe-Ingelfingen, właścicieli Pszczewa. Na przełomie XIX i XX wieku majątek jest własnością Rudolfa Hoene z Lipowca.

zielomysl

zielomysl-1934-lubuskie

ZAWISZE /Sawische/

Wieś położona w gminie Skąpe powiatu świebodzińskiego. Początki wsi sięgają XII/XIII wieku. Od XIII wieku należała do klasztoru cysterek w Trzebnicy. Po sekularyzacji dóbr w 1810 roku majątek przejmują władze pruskie. Dobra od rządu otrzymał generał Bogislav Friedrich Emanuel hrabia Tauentzien von Wittenberg. Po jego śmierci majątek hrabiego zakupił od wdowy w roku 1827 Friedrich Gottlieb Mettke. W 1879 roku majątek o powierzchni 884,70ha należał do Pani Johanny Mettke, z domu von Werder(ur.1820). W 1896 roku jej majątek obejmował 1730ha. W skład dóbr wchodził majątek Rokitnica(Schӧnfeld) i folwark Zapiekle(Pickelsvorwerk). Administratorem majątku był Fritz Schrӧder. W 1914 roku majątek obejmował 1720ha i należał do kapitana Joachima von Oertzen(ur.1877). W skład majątku wchodziły: majątek Rokitnica(Schӧnfeld) i folwark Zapiekle(Pickelsvorwerk). W 1914 roku właścicielem majątku był  Dr. Pondorf. W 1929 roku majątek jest własnością spółki Rittergut Sawische GmbH Berlin i obejmował 1297ha.

Zawisze, lubuskie (1)

Zawisze- pałac

ZESPÓŁ PAŁACOWY

 We wschodniej części wsi położony jest zespół pałacowy w skład którego wchodzi pałac, park krajobrazowy oraz zespól folwarczny.

zawisze-1896-lubuskie

RACULA /Lawaldau/

Była wieś położona w powiecie zielonogórskim, obecnie część miasta Zielona Góra wzmiankowana już w 1237 roku. Prawdopodobnie nazwę swoja wzięła od łużyckiego rodu von Larenwalde. W 1305 roku jako właściciel wsi wymienia się Wisława de Duringow. Od 1315 należała do rodziny von Unruh– wymieniony Johann von Unruh. W rękach tej rodziny pozostawała przez ponad 400 lat. W 1448 roku został wymieniony Ludwig von Unruh, „Pan na Raculi”, a w 1525 roku zostali wymienieni Nickol i Hans von Unruh. Okres największego rozwoju wsi nastąpił za czasów Georga Ottona von Unruh, późniejszego właściciela Zatonia oraz Ochli Dolnej, Słonych i Droszkowa. Po jego śmierci dobra odziedziczyli trzej jego synowie. Raculę otrzymał Johann Friedrich von Unruh, najmłodszy z synów. Z powodu zapaści finansowej w 1721 roku majątek został sprzedany. Zakupił go Johann Sigmund von Rothenburg z Lasek Odrzańskich. W 1743 roku dobra kupił Christoph von Prittwitz by w 1761 roku sprzedać je Balthasarowi Ferdinandowi baronowi von Stosch, właścicielowi Borowa, Wiechlic, Czernej, Starego Kisielina i Drzonkowa. W XIX wieku majątek został częściowo rozparcelowany.

Racula- dwor od frontu

racula-dwor-od-strony-ogrodu

W części środkowej wsi po stronie wschodniej położony był zespół dworski, w skład którego wchodził: dwór, budynki gospodarcze, podwórze folwarczne, ogród.

racula-1894-lubuskie

ZATONIE /Günthersdorf/

Wieś leżąca 11 km na południe od Zielonej Góry, w powiecie zielonogórskim, wzmiankowana po raz pierwszy w 1305 roku. Z tego okresu pochodzi kościół z XIII wieku, zbudowany z kamienia polnego, którego zachowane do dzisiaj ruiny możemy oglądać w północnej części wsi. Jako właścicieli wsi w XIV i XV wieku wymieniana jest rodzina łużyckich Kietliczów/ von Kittlitz/, właścicieli pobliskiego Drzonkowa. Około roku 1555 następuje podział wsi- część należy nadal do rodziny von Kittlitz, druga jest w rękach rodu von Knobelsdorff. W roku 1646 Barbara von Zeidlitz-Kittlitz, wdowa po baronie von Kittlitz sprzedaje swoją część wsi Joachimowi von Lestwitz z Nechau. Z kolei on po kilku latach odstępuje tą część Zatonia von Arnheimb`owi. Wkrótce on sprzedaje ją Baltazarowi von Unruh, który około roku 1608 scala ziemie Zatońskie, zakupując pozostałą część wsi od rodziny von Knobelsdorff. W roku 1757 umiera ostatni z linii zatońskiej Unruhów- Jan Fryderyk. Dobra przechodzą w ręce Ferdynanda Boguchwała von Scopp z Przecławia. W 1771 roku sprzedaje dobra Zatońskie hrabinie von Cosel, wdowie po Fryderyku Auguście hrabim von Cosel z Zaboru, który był synem Augusta II i hrabiny von Cosel. Po jej śmierci w roku 1784 dobra dziedziczy jej syn- Gustaw Ernest, który z powodu hulaszczego trybu życia doprowadza majątek do ruiny. Sprzedaje go w roku 1789 Johnstonowi von Krögerborn. Dla dóbr Zatońskich następuje okres częstych zmian właścicieli. W roku 1791 majątek zakupuje von Ramin, później rotmistrz von Prittwitz, a w roku 1794 roku hrabia Jan Melchior Juliusz von Schweinitz. Dnia 30 stycznia 1809 roku Leopold Fryderyk von Goecking, kurator księżniczki kurlandzkiej i żagańskiej Doroty Biron, najmłodszej córki zmarłego w roku 1800 Piotra Birona, od Jana Melchiora Juliusza von Schweinitza nabył Zatonie wraz z Drzonkowem, folwarkiem w Raculi, sołectwem w Suchej. Do majątku księżnej należały również dobra w Otyniu, Klenicy, Swarzynicach, Czasławie i Barcikowicach. Dorota Biron(1793-1862) dnia 23 kwietnia 1809 roku wychodzi za mąż za Edmunda de Talleyrand-Perigord, bratanka ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji, Karola Maurycego. Będąc kochanką Karola, przez wiele lat przebywała we Francji na zamku Valencay. W Zatoniu po raz pierwszy pojawia się dopiero 13 czerwca 1840 roku. Po śmierci księżnej Doroty w roku 1862 jej majątek w tym Zatonie odziedziczył syn Aleksander Edmund książę de Talleyrand-Perigord. W 1879 roku sprzedaje Zatonie Karolowi Rudolfowi Friedenthal. Od roku 1879 właścicielką dóbr zostaje córka Karola, Renata baronowa von Lancken-Wackenitz, posiadająca Zatonie do 1945 roku.

Zatonie

Zatonie

zatonie-pow-zielona-gora-lubuskie

zatonie001

Zespół pałacowy, w skład którego wchodzi ruina pałacu, ruina oranżerii, czworak i park. Park uznany za rezerwat przyrody znajduje się, wraz z położonymi na jego obszarze ruinami pałacu i oranżerii, pod opieką służby leśnej. W drugiej połowie XVII stulecia właściciel Zatonia, Słonego i Książa Śląskiego, Baltazar von Unruh buduje dwór, usytuowany na wschód od XIII-wiecznego kościoła. Budowa dworu trwała 4 lata od 1685 do 1689 roku pod kierownictwem mistrza budowlanego Jana Kolckena. Była to budowla(nawiązująca w części swym wyglądem do dworu w Ochli), murowana, dwukondygnacyjna, wzniesiona na rzucie prostokąta, nakryta wysokim czterospadowym dachem z wystawkami, z 26-osiową fasadą z wejściem głównym ulokowanym w kamiennym portalu. Elewacje boczne- wschodnia i zachodnia trzyosiowe.
Dwór przetrwał w swej pierwotnej formie do początku lat 40-tych XIX wieku. Księżna Dorota przebudowuje dwór z pozostawieniem bryły głównej. Dwór podwyższony został o jedną kondygnację, wysoki dach zastąpiono płaskim dachem z attyką z umieszczonym na niej herbem właścicielki oraz czterema wazonami w narożach, do elewacji frontowej dostawiono czterokolumnowy portyk dorycki z balkonem, podobny w elewacji ogrodowej. Elewacje pałacu otrzymały bardzo oszczędne opracowanie ograniczające się do boniowania i gzymsów międzykondygnacyjnych. Zastosowano zróżnicowane rozwiązania otworów okiennych poszczególnych kondygnacji co zaznacza odmienne przeznaczenie każdej z nich. Przebudowano istniejącą od strony wschodniej oranżerię i cieplarnię. W literaturze niemieckiej dominuje pogląd, że twórcą projektu przebudowy był sam Karol Fryderyk Schinkel(1781-1841), twórca pałacu Glienicke pod Poczdamem, pałacu w Kwilczu, w Owińskach, Samostrzelu. Projekt założenia pałacowo-parkowego powierzyła księżna jednemu z najwybitniejszych XIX-wiecznych twórców w tym zakresie- Piotrowi Józefowi Lenne(1789-1866), związanemu z dworem pruskim. Do jego projektów należą założenia w Karpnikach, Mysłakowicach, Kamieńcu Ząbkowickim czy Rogowie Legnickim. Wypalony w czasie ostatniej wojny pozostaje od tego czasu w ruinie. Zachowane mury obwodowe, murowane z cegły, trzykondygnacyjne, założone na rzucie prostokąta. Elewacje dłuższych boków urozmaicone czterokolumnowymi portykami.

zatonie8 zatonie11 zatoniex zatonie10 zatonie5 zatonie2


zatonie-2-1896-lubuskie

ZAMYSŁÓW /Hinzendorf/

Wieś położona w gminie Szlichtyngowa powiatu wschowskiego. Wzmiankowana w 1307 roku, kiedy książę wielkopolski i głogowski Henryk III nadał wieś klasztorowi klarysek w Głogowie. Wieś należała do sekularyzacji zakonu przez państwo pruskie. Pałac powstał w XVIII wieku prawdopodobnie na fundamentach starszej budowli. W 1841 roku majątek w rękach rodów von Nostitz oraz rodziny Drzewieckich. W 1857 roku majątek zakupiony przez majora von Hoven. W 1859 i 1865 dobra należały do Rosalie  von Hoven, z domu von Sanitz. W 1880 roku majątek należy do Bernharda Bernuth z Borowa. W 1910 roku właścicielem jest Friedrich Karl von Namzer.

 

PAŁAC                       

Popadający w ruinę pałac barokowy, z drugiej połowy XVIII wieku. Murowany, piętrowy, założony na rzucie prostokąta z parterową przybudówką z roku 1923. Wnętrza parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi i kolebkowo-krzyżowymi. Dach mansardowy z nowymi lukarnami. W sąsiedztwie pałacu położony jest krajobrazowy park z XVIII wieku. Budynek użytkowany w latach powojennych(nowe lukarny na mansardowym dachu).

ZESPÓŁ DWORSKI

W północnej części położony był dwór rodziny Kühne.

zamyslow-1894-lubuskie