BRZEG GŁOGOWSKI /Brieg/

Wieś położona w gminie Żukowice powiatu głogowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1223 roku(Breg), w 1305 wzmiankowany proboszcz wsi Brseger alias Brega, w latach 1305- 1315- poświadczony kościół i sołtys. W 1315 roku wzmiankowany nieznany z imienia dziedzic  wsi. W 1319 roku wzmiankowany An.M., dziedziczny pan na Brzegu. W 1360 roku wymieniona wieś w książęcej części księstwa głogowskiego. Lenno rodu von Glaubitz. W latach 1454-1475-siedział tu Jerzy Glaubitz, w 1482 roku Melchior Glaubitz, 1493 roku siedzieli tu bracia Melchior, Jerzy i Krzysztof Glaubitzowie, w latach 1493-1512 pisał się stąd Krzysztof  Glaubitz, w 1550 roku siedział tu Sigmund von Glaubitz. W 1568 roku zmarł Wolf von Glaubitz pochowany w Brzegu Głogowskim wraz z żoną Marią, z domu von Salhausen, zmarłą w 1567 roku. Później w rękach rodziny von Zedlitz wymienionej w 1576-1574. Jednym z mieszkańców był starosta głogowski Georg Rudolph von Zedlitz(Czedtlitz und Schӧnau)(zm.1619) i jego żona Barbara von Wiedebach. Mieli syna Christopha Georga, zmarłego w 1605 roku. W 1604 roku dobra w rękach rodu von Landskron. Prawdopodobnie posiadali część wsi. W XVII wieku wieś należała do rodziny von Herberstein wymienianej w latach 1687-1701. Prawdopodobnie pierwszym właścicielem z tej rodziny był baron Johann Bernhard Starszy von Herberstein(zm.1665). Z baronówną Julianą Kunigundą von Tschentschau-Mettich(zm.1645r.) miał synów: Johanna Friedricha von Herberstein(1626-1701), który dzięki małżeństwu z Marią Maximilianą von Annenberg pozyskał Gorzanów, Johanna Georga Bernharda von Herberstein(1627-1649) kanonika wrocławskiego oraz Johanna Bernharda II von Herberstein(1630-1685), który wzniósł barokowy pałac w Brzegu Głogowskim. W 1791 roku należał do kapitana von Massow. W 1852  roku majątek należał do rodziny von Haugwitz. W miejscowym kościele epitafium Gustava Adolpha Eduarda von Haugwitz(1797-1863) oraz jego żony Sophie Philippine Elisabeth, z domu Czettritz-Neuhaus(1808-1852). Od 1866 roku własność rodziny  Ritsch. W 1909 roku jak i w 1917 roku majątek należał do Daniela Ritsch i obejmował 572,5 ha gruntów. W skład majątku wchodziły folwarki: Obervorwerk i freigut Kutschwitz.

DWÓR-PAŁAC

Na krawędzi stoku opadającego w kierunku doliny Odry, w północnej części wsi, dwór renesansowy z połowy XVI wieku. Za czasów Johanna Bernharda II von Herbersteina przebudowano dwór w barokowy pałac. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1866 roku oraz na początku XX wieku. Zespół pałacowy składa się z pałacu, parku oraz dwóch oficyn.

BRYNEK /Brynnek/

Wieś położona w gminie Tworóg powiatu tarnogórskiego. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z ok. 1530 roku. Od tego czasu do końca XVIII wieku wieś należała do hrabiów von Verdugo. W latach 1774-1798 wieś należała do rodziny Ziemieckich(Ziemietzki). W 1825 roku majątek nabył Bernhard Rosenthal. Kolejnym właścicielem był Hugo von Rosenthal zmarły w 1889 roku, po którym majątek odziedziczyła niepełnoletnia córka, Barbara. W 1904 roku majątek zakupił hrabia Hugo Henckel von Donnersmarck. Zmarł w 1908 roku. Majątek odziedziczył jego syn, Edgar Henckel von Donnersmarck, zmarły w 1939 roku. Kolejnym był hrabia Karl Henckel von Donnersmarck do 1940 roku a następnie jego córki: Maria Wilhelmina, Maria Zofia i Maria Karolina. Podczas wojny w pałacu mieściła się szkoła Hitlerjugend, później Seminarium Nauczycielskie. W 1945 roku pałac zajęty przez Armię Czerwoną. Po zajęciu pałacu przez władze polskie budynek zaadoptowany na potrzeby Gimnazjum Leśnego. Obecnie w pałacu mieści się Zespół Szkół Leśnych i Ekologicznych im. Stanisława Morawskiego.

Pałac

 

 

 

W 1829 roku Bernhard Rosenthal zbudował pałac, rozbudowany przez jego następcę, Huga von Rosenthala. W latach 1905-1908 doszło do kolejnej rozbudowy pałacu. Budynek murowany, zbudowany na planie litery „C”, podpiwniczony, trzykondygnacyjny z użytkowym poddaszem kryty dachem mansardowym.

BRUNÓW /Braunau/

Wieś położona w gminie Chocianów powiatu polkowickiego. W latach 1285-1291- wzmiankowany rycerz Heineman de Brunow, w 1298- Konrad z Brunowa, w 1303- Herman z Brunowa, w 1315-1337- Henryk z Brunow. W 1322- Jan ścinawski sprzedał Henrykowi z Brunowa i jego dziedzicom wieś Rogów Górowski, z wszystkimi przynależnościami. W 1322- wzmiankowany Heymo z Brunowa. W końcu XIV wieku Brunów kupił Jan „Polcz” Hoberg. W 1402- Jan Brunow sprzedał dziedziczne sołectwo w Chobieni. W 1495- pisał się stąd Jakub Schaff. W 1455- książęta brzescy sprzedali wieś augustianom żagańskim. Stare lenno rodu von Braun. Z tej rodziny pochodził Wernher von Braun, niemiecki konstruktor rakiet. Wieś podzielona na 3 majątki: Niederhof, Mittelhof i Oberhof. Wszystkie na przełomie XIX wieku  należały do rodziny Schwabe. Mieli córkę, która wyszła za mąż za niejakiego Priesemuth. Nie mając dzieci założyli fundację. Następnym właścicielem był niejaki Schwarz. W 1880 roku Schwarz sprzedał Oberhof, które w 1912 roku zakupił od kolejnego właściciela Wilhelm Klose. Posiadali majątek do 1945 roku. W 1917 roku Niederhof i Mittelhof posiadał Julius Süssmann. W 1935 roku Mittelhof zakupił Paul Hoffmann a Niederhof zakupił pan von Goldacker. Do 1945 roku majątkiem opiekował się von Lӧper.

Wieża rycerska

Na płaskim i podmokłym terenie, na wschód od dawnego dworca kolejowego siedziba rycerzy z Brunowa z końca XIII-XIV wieku, w okresie międzywojennym czytelny, obecnie całkowicie zniszczony. Był to nasyp na planie owalu z reliktami budowli murowanej na planie prostokąta, całość otaczała fosa.

Oberhof

Zachował się dwór, zabudowania gospodarcze.

Mittelhof

Po założeniu zachowały się zabudowania gospodarcze

Niederhof

Pałac nie istnieje. Zachowały się zabudowania gospodarcze oraz park krajobrazowy.

BOLCZÓW /Bolzenstein, Bolzenschloss/

Zamek położony w gminie Janowice Wielkie powiatu karkonoskiego, na południe od Janowic Wielkich. Zbudowany miedzy rokiem 1371 a 1386 z inicjatywy rycerza księcia Bolka II Małego Clericusa Bolcza(Bolz, Boltz). Od 1369 roku był burgrabią pobliskiego zamku Sokolec i królewskim koniuszym z nadania Karola IV. Zamek był siedzibą husytów ale też i raubritterów. W 1433 roku mieszczanie świdniccy i wrocławscy zdobyli zamek i go zniszczyli. Odbudowany dopiero w latach 1517-1518 przez Dippolda von Burghaus z Miedzianki, W 1529 roku sprzedał zamek wraz z folwarkiem w Janowicach Wielkich Franzowi von Reibnitz z Kłaczyny. W 1532 roku zamek od Franza von Raibnitza zakupił Alexander Holtzschuer z Poznania. W latach 1537-1543 właścicielem zamku był Justus Decjusz(Jobst Ludwig Dietz), sekretarz króla polskiego Zygmunta Starego, który wydzierżawił majątek Heinrichowi Thuile. W 1562 roku właścicielami zostali bracia Hans i Franz Heilmann(Heylmann, Hellmann). W 1575 roku Hans Heilmann sprzedał majątek Hansowi von Gersdorfowi z Sichowa. Po nim majątek odziedziczył jego syn, Christoph, który w 1608 roku sprzedał majątek Danielowi von Schaffgotsch, Panu na Chojniku, Gryfie i Bobrowie. Przez koligacje rodzinne majątek stał się własnością Maximiliana von Mauschwitz, który w 1679 roku sprzedał dobra Erdmannowi hrabiemu von Promnitzowi. Od jego syna, hrabiego Johanna Erdmanna von Promnitz, ostatniego z rodu, zamek zakupił hrabia Christian Friedrich zu Stolberg-Wernigerode(1746-1824). Utworzony fideikomis zapisał synowi, Constantinowi(1779-1817), który odziedziczył jego syn, Wilhelm(1807-1898), późniejszy generał kawalerii. Po jego śmierci dobra dziedziczy syn Constantin(1843-1905). Kolejnym właścicielem był syn Constantina, hrabia Eberhard zu Stolberg-Wernigerode(1873-1929) a kolejnym ostatnim właścicielem był hrabia Christian Friedrich zu Stolberg-Wernigerode(1901-1994). Po wojnie trzydziestoletniej zamek pozostał trwałą ruiną.

BISKUPICE /Bischdorf/

Wieś położona w gminie Syców powiatu oleśnickiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1155 roku(Biskopici) kiedy należała do biskupa wrocławskiego. W 1359 roku wymieniona jako Bischcopicz. W 1799 roku majątek należał do rodziny von Lossow. W 1845 roku właścicielem majątku był Methner. Kolejnymi właścicielami byli: John(1856,1858), porucznik baron Richard von Buddenbrock-Hettersdorf(1861, 1886), Pani Ella von Busse, z domu von Rathenow(1894, 1917), spadkobiercy Richarda von Busse, między innymi major Wilhelm von Busse(1921, 1926). Przed 1930 rokiem dobra zostały zakupione przez Śląską Spółkę Ziemską i rozparcelowane.

PAŁAC

 

 

 

Barokowy pałac zbudowany pomiędzy 1728 a 1787 rokiem. Budynek powiększono o boczne skrzydła w latach 70-tych XIXw. Kolejna przebudowa miała miejsce w roku 1895. Po 1945 roku własność Państwowego Przedsiębiorstwa Rolnego w Biskupicach- w pałacu mieściły się mieszkania, świetlica, przedszkole, hotel, Klub Prasy i Książki. W 1991 roku część pałacu sprzedano. Około 2000 roku spłonęła najstarsza, środkowa  część pałacu.

BIERZYN /Bärzdorf/

Wieś położona w gminie Strzelin powiatu strzelińskiego. Początki sięgają średniowiecza. Od połowy XVI wieku wieś wchodziła w skład majątku w Pło. W latach 1571-1731 wieś należała do rodziny von Wentzki(Wenzky) und Petersheyde h. Rogala-Biberstein. W 1610 roku majątek na terenie wsi posiadała rodzina Kotulińskich(Kottulinski von Kottulin). W 1793 roku własność von Richthofen. W 1795 roku majątek posiadała rodzina von Schweinichen. W latach 1814-1819 posiadała rodzina von Prittwitz. Od 1830 roku majątek w posiadaniu porucznika von Lieres und Wilkau. W XIX wieku w pałacu mieszkał starosta Rudolph von Lieres und Wilkau(1808-1895). W 1886 roku majątek o areale 309ha  posiadał major w stanie spoczynku Hugo von Lieres und Wilkau. W 1894 roku majątek o powierzchni 334ha należał do państwa a dzierżawcą był porucznik Ernst Braun. W 1898 roku Pło( Plohmühle, Promil)- przysiółek wsi Bierzyn, w której stał pałac należał wraz z Bierzynem do Pani Marie Brandt, z domu Rohde z Poseritz powiatu Nimptsch wymieniana jako właścicielka jeszcze w 1921 roku. W latach 1926 – 1937 własność Ernsta Brandt.

DWÓR

We wsi zachował się zespół dworski składający się z budynku mieszkalnego, podwórza gospodarczego i budynków gospodarczych.

 

BZOWO /Besow/

Wieś położona w gminie Kobylnica powiatu słupskiego. Po raz pierwszy nazwa wsi (Besowo) pojawia się kiedy książę pomorski Świętopełk II(1195-1266) przekazał wieś zakonowi joannitów.  Jak długo wieś była w rękach zakonników nie wiadomo. W 1480 roku właścicielem Bzowa został Mathias Bone, a w 1529 rodzina von Boehn. W1765 roku właścicielem był Matthias Friedrich von Boehn. Majątek w posiadaniu rodziny von Boehne był do 1857 roku, kiedy Franz Wilhelm Adolf von Boehn sprzedał majątek Friedrichowi von Blumenthal a ten w 1892 odsprzedał dobra Augustowi Siemers, właścicielowi majątku w Kończewie. Jego syn Paul Siemers sprzedał dobra Erichowi von Bonin. Jego syn Albrecht von Bonin zarządzał majątkiem do 1931 roku, który po sprzedaży majątku Towarzystwu Parcelacyjnemu został rozparcelowany jeszcze w tym samym roku.

Pałac

 

 

 

 

Pałac został zbudowany przez rodzinę von Bonin na początku XX wieku. Po rozparcelowaniu majątku pałac zaadoptowano na budynek szkolny oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1975 roku pałac spłonął. Obecnie nie istnieje.

BYTÓW /Bütow/

Miasto położone w powiecie bytowskim. Po śmierci księcia pomorskiego Mściwoja II w 1294 roku ziemie te przypadły późniejszemu królowi Polski Przemysłowi II. W 1307 roku ziemia bytowska została zajęta przez margrabiów brandenburskich. W 1317 margrabia Waldemar przekazuje ziemię bytowską księciu Warcisławowi IV, który ziemię tę nadał swojemu marszałkowi Henningowi von Behr. W 1329 roku ziemię bytowską kupują Krzyżacy.  W 1409 roku gród zdobyty przez wojska polskie a po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku zamek przekazany przez Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 roku po pokoju toruńskim wraca Bytów do Krzyżaków. W 1454 roku po zajęciu Bytowa przez wojska polskie, król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II, który w 1460 roku po zerwaniu przymierza z Polską przekazał Bytów Krzyżakom. W 1466 roku Eryk II wykupił ziemię bytowską. W latach 1526-1637 ziemia bytowska była lennem Polski i w 1637 została przyłączona do Królestwa Polskiego. Po traktacie bydgoskim w 1657 roku Bytów trafia w ręce Brandenburgii. W 1772 roku Bytów zajęte zostało przez Prusy. Po II wojnie światowej ponownie w granicach Polski.

Zamek

Około 1398 roku Krzyżacy rozpoczynają budowę murowanego zamku w południowo-wschodniej części miasta na niewielkim wzniesieniu. Prace budowlane przeprowadzono w latach 1398-1402 a wykończeniowe w latach 1404-1406. Zbudowany na planie prostokąta, z 3 okrągłymi basztami ze strzelnicami w narożach. W tym czasie powstał dom mieszkalny tzw. „Dom Zakonny” położony przy skrzydle północno-zachodnim a przy skrzydle południowo-zachodnim powstała kuchnia z magazynem żywności. Za czasów Gryfitów w latach 1560-70 powstał przy skrzydle południowo-wschodnim „Dom Książęcy”. W 1623 zbudowano „Dom Wdów” położony przy murze północno-wschodnim. Za czasów krzyżackich była to siedziba prokuratora krzyżackiego. Po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV i przejęciu Bytowa przez Królestwo Polskie zamek był siedzibą starosty królewskiego. Zniszczony podczas wojny polsko-szwedzkiej, odbudowany przez margrabiów brandenburskich. W tym czasie w zamku mieścił się sąd oraz urząd podatkowy. W XVIII wieku dokonano kolejnych prac przy zamku w tym zastąpiono most nad fosą zastępując go groblą. W XIX wieku na zamku umieszczono sąd i pruskie więzienie. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku na terenie zamku mieściło się więzienie NKWD. Odbudowany w latach 1957-62 i 1969-1990. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Zachodniokaszubskie oraz hotel z restauracją i biblioteka.

Majątek

Przy obecnych ulicach Pochyłej i gen. Ludwika Mierosławskiego położony był majątek, który w latach 1841-1862 należał do Hermanna Griebel, w latach 1879-1893 do Oscara Dämicke a w latach 1905 do 1910 do Franza Gildemeister.

BUDOWO /Budow/

Wieś położona w gminie Dębnica Kaszubska powiatu słupskiego. Stare lenno rodu von Zitzewitz, który siedział tu od XIII wieku do 1945 roku. W 1240 roku wieś była lennem Petera von Zitzewitz, przedstawiciela wymarłej linii wywodzącej się z Budowa. Klaus von Zitzewitz urodzony w 1460 roku w Motarzynie był uważany za protoplastę drugiej linii rodu z Budowa. W 1528 roku część wsi w rękach rodu von Weiher(Weyher, Weyherr, Weyer, Weiger, Weger). W 1523 roku pojawia się Clawes Czitzeuitze tho Budow. Na przestrzeni wieków majątek przekazywany z ojca na syna do 1945 roku. Ostatnim właścicielem był Hans Adolf von Zitzewitz.

Dwór

Dwór nie istnieje. Po założeniu zachował się park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze.

BRZYNO /Reckendorf/

Wieś położona w gminie Krokowa powiatu puckiego. W 1284 roku wieś należała do rodu von Wittke. W okresie wojny trzynastoletniej wieś w rękach Georga von Wittke, który sprzedał dobra rodzinie von Krakow. Około 1570 roku dobra przejęła rodzina von Weiher.  W 1786 roku dobra są w rękach Józefa Przebendowskiego. W 1797 roku majątek nabył Franz Retzlaff(Netzlaf) a w 1803 roku majątek zakupił von Kurowski. W 1839 roku(może w 1830 roku) majątek zakupił Josef von der Recke. W 1872 roku majątek posiadał Johann Beniamin Ernst Friedrich von Wittke. Był ożeniony z panną z domu Fliessbach. W 1905 roku majątek zakupił Hugo Fliessbach. Ostatnim właścicielem był Eckhard Fliessbach, syn Huga.

Dwór

Obecny dwór zbudowany został po 1905 roku na fundamentach starego. Przebudowany, parterowy, z użytkowym poddaszem, podpiwniczony.

BROCZYNA /Brotzen/

Wieś położona w gminie Trzebielino powiatu bytowskiego. Wieś podzielona na dwa majątki.  Stare lenno rodu von Zitzewitz. W latach 1575-1855 część wsi należała do rodu von Zitzewitz(Zitzwitz, Zitzevitze, Czitzwitz, Czitzewitze). Pierwszym z tego rodu był Martin von Zitzewitz, zwany „dzikim” wymieniany w 1590 roku. W XVII wieku dwa majątki należące do Klausa i Joachima von Zitzewitz.  W 1630 roku majątek po Klausie odziedziczył jego syn, Jakob von Zitzewitz a po Joachimie jego syn Martin Otto von Zitzewitz. W 1634 roku Martin Otto von Zitzewitz sprzedaje swój majątek Rüdigerowi von Massow. W 1647 roku Rüdiger von Massow sprzedaje majątek Kasimirowi von Glasenapp. W 1644 roku Jakob von Zitzewitz bankrutuje a nadzór nad majątkiem przejmuje jego zięć, Felix von Brelow otrzymując połowę majątku jako zabezpieczenie. Syn Jakoba, Hans Georg von Zitzewitz otrzymuje połowę majątku od swojego teścia, Kasimira von Glasenappa jako wiano córki. W 1689 roku majątek Jakoba przejmuje Ernst Bogislav von Zitzewitz z Warcina. W 1699 roku po śmierci Ernsta Bogislava von Zitzewitza majątek przechodzi w posiadanie Hofrata von Massow– w 1753 roku udziały Kaspara Friedricha i Michaela Henninga odkupił Joachim Ewald von Massow. Po śmierci Gerharda Christiana von Zitzewitz zgodnie z testamentem majątek przekazany jego siostrzeńcowi, Heinrichowi von Zitzewitz. W 1819 roku jego następcą został jego brat Franz von Zitzewitz z Gałąźni Wielkiej. W latach 1856 roku Franz von Zitzewitz sprzedaje majątek Eugenowi Ludwigowi von Zanthier. W 1873 roku nowym właścicielem zostaje Franz von Zitzewitz z Biesowic. Drugi z majątków w 1879 roku należy do rodziny Meyer z Węgorzyna.  W 1884 roku majątek dziedziczy córka Franza von Zitzdewitz, Klara von Hagen, żona Helmutha von Hagen. W 1909 roku Klara von Hagen sprzedaje majątek Paulowi Klug z Suliszewic koło Łobeza. W 1913 roku nowym właścicielem został Georg Lüdecke. W 1917 roku właścicielem zostaje Otto von Gehres. Już po miesiącu właścicielem majątku zostaje firma Bergbau-AG Marke a w 1920 roku firma Sekuritas-Werke AG z Bochum. Po kilku miesiącach dobra w rękach Hansa Lenz a od 1926 roku do 1945 roku majątek posiadał Dr. Helmuth Hendel. Obok położony majątek Brandheide do lat 30-tych XX wieku należał do rodziny von Massow.

Dwór

 

 

 

 

We wsi dwór w otoczeniu parku krajobrazowego. Obecnie w budynku mieści się Chrześcijański Ośrodek dla Osób Uzależnionych „Teen Challenge”.

BOBROWNIKI /Bewersdorf/

Wieś położona w gminie Damnica powiatu słupskim. Stare lenno rodu von Zitzewitz, o których mowa w 1485 i 1529 roku. Od 1563 roku wg innej wersji już od 1450 roku do XIX wieku własność rodu von Somnitz. Z tego rodu należy wymienić Bogislawa z XV wieku, Carla Ludwiga z XVIII wieku oraz Wilhelma Lorenza wzmiankowanego w XIX wieku. W 1809 roku przechodzi w ręce Ernsta Gustava von Mitzlaff z Wiatrowa, (zm. w 1849). Kolejnym właścicielem był Franz von Mitzlaff(zm.1899).  W 1879 roku majątek przejął niejaki Post. W 1884/85 roku dobra są własnością barona Karla von Stackelberga(zm.1907). W 1890 roku dobra posiada hrabina Marie von Stalckenberg, z domu von Schrӧder(zm.1927). W 1895 roku dobra przejął Landbank z Berlina. Kolejna z miana właściciela nastąpiła w 1899 roku stając się własnością Gustava Macha a w 1900 roku dobra nabył von Bӧttinger, który w 1908 roku sprzedał je Gottlibowi Paduckowi. Wg innej wersji w 1905 roku majątek nabył Wilhelm Brandenburg, od którego dobra nabył Henry von Bӧttinger. Od 1914 majątek w rękach Gottliba Paduck.  Od 1924 roku do 1945 roku dobra posiada Wilhelm i jego syn Georg Steifensand.

Pałac

Zbudowany w latach 1864-64, z ośmiograniastą, sześciokondygnacyjną wieżą od strony zachodniej. Obok park z 2 połowy XIX wieku oraz zabudowania gospodarcze.