BZOWO /Besow/

Wieś położona w gminie Kobylnica powiatu słupskiego. Po raz pierwszy nazwa wsi (Besowo) pojawia się kiedy książę pomorski Świętopełk II(1195-1266) przekazał wieś zakonowi joannitów.  Jak długo wieś była w rękach zakonników nie wiadomo. W 1480 roku właścicielem Bzowa został Mathias Bone, a w 1529 rodzina von Boehn. W1765 roku właścicielem był Matthias Friedrich von Boehn. Majątek w posiadaniu rodziny von Boehne był do 1857 roku, kiedy Franz Wilhelm Adolf von Boehn sprzedał majątek Friedrichowi von Blumenthal a ten w 1892 odsprzedał dobra Augustowi Siemers, właścicielowi majątku w Kończewie. Jego syn Paul Siemers sprzedał dobra Erichowi von Bonin. Jego syn Albrecht von Bonin zarządzał majątkiem do 1931 roku, który po sprzedaży majątku Towarzystwu Parcelacyjnemu został rozparcelowany jeszcze w tym samym roku.

Pałac

 

 

 

 

Pałac został zbudowany przez rodzinę von Bonin na początku XX wieku. Po rozparcelowaniu majątku pałac zaadoptowano na budynek szkolny oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1975 roku pałac spłonął. Obecnie nie istnieje.

BYTÓW /Bütow/

Miasto położone w powiecie bytowskim. Po śmierci księcia pomorskiego Mściwoja II w 1294 roku ziemie te przypadły późniejszemu królowi Polski Przemysłowi II. W 1307 roku ziemia bytowska została zajęta przez margrabiów brandenburskich. W 1317 margrabia Waldemar przekazuje ziemię bytowską księciu Warcisławowi IV, który ziemię tę nadał swojemu marszałkowi Henningowi von Behr. W 1329 roku ziemię bytowską kupują Krzyżacy.  W 1409 roku gród zdobyty przez wojska polskie a po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku zamek przekazany przez Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 roku po pokoju toruńskim wraca Bytów do Krzyżaków. W 1454 roku po zajęciu Bytowa przez wojska polskie, król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II, który w 1460 roku po zerwaniu przymierza z Polską przekazał Bytów Krzyżakom. W 1466 roku Eryk II wykupił ziemię bytowską. W latach 1526-1637 ziemia bytowska była lennem Polski i w 1637 została przyłączona do Królestwa Polskiego. Po traktacie bydgoskim w 1657 roku Bytów trafia w ręce Brandenburgii. W 1772 roku Bytów zajęte zostało przez Prusy. Po II wojnie światowej ponownie w granicach Polski.

Zamek

Około 1398 roku Krzyżacy rozpoczynają budowę murowanego zamku w południowo-wschodniej części miasta na niewielkim wzniesieniu. Prace budowlane przeprowadzono w latach 1398-1402 a wykończeniowe w latach 1404-1406. Zbudowany na planie prostokąta, z 3 okrągłymi basztami ze strzelnicami w narożach. W tym czasie powstał dom mieszkalny tzw. „Dom Zakonny” położony przy skrzydle północno-zachodnim a przy skrzydle południowo-zachodnim powstała kuchnia z magazynem żywności. Za czasów Gryfitów w latach 1560-70 powstał przy skrzydle południowo-wschodnim „Dom Książęcy”. W 1623 zbudowano „Dom Wdów” położony przy murze północno-wschodnim. Za czasów krzyżackich była to siedziba prokuratora krzyżackiego. Po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV i przejęciu Bytowa przez Królestwo Polskie zamek był siedzibą starosty królewskiego. Zniszczony podczas wojny polsko-szwedzkiej, odbudowany przez margrabiów brandenburskich. W tym czasie w zamku mieścił się sąd oraz urząd podatkowy. W XVIII wieku dokonano kolejnych prac przy zamku w tym zastąpiono most nad fosą zastępując go groblą. W XIX wieku na zamku umieszczono sąd i pruskie więzienie. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku na terenie zamku mieściło się więzienie NKWD. Odbudowany w latach 1957-62 i 1969-1990. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Zachodniokaszubskie oraz hotel z restauracją i biblioteka.

Majątek

Przy obecnych ulicach Pochyłej i gen. Ludwika Mierosławskiego położony był majątek, który w latach 1841-1862 należał do Hermanna Griebel, w latach 1879-1893 do Oscara Dämicke a w latach 1905 do 1910 do Franza Gildemeister.

BUDOWO /Budow/

Wieś położona w gminie Dębnica Kaszubska powiatu słupskiego. Stare lenno rodu von Zitzewitz, który siedział tu od XIII wieku do 1945 roku. W 1240 roku wieś była lennem Petera von Zitzewitz, przedstawiciela wymarłej linii wywodzącej się z Budowa. Klaus von Zitzewitz urodzony w 1460 roku w Motarzynie był uważany za protoplastę drugiej linii rodu z Budowa. W 1528 roku część wsi w rękach rodu von Weiher(Weyher, Weyherr, Weyer, Weiger, Weger). W 1523 roku pojawia się Clawes Czitzeuitze tho Budow. Na przestrzeni wieków majątek przekazywany z ojca na syna do 1945 roku. Ostatnim właścicielem był Hans Adolf von Zitzewitz.

Dwór

Dwór nie istnieje. Po założeniu zachował się park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze.

BRZYNO /Reckendorf/

Wieś położona w gminie Krokowa powiatu puckiego. W 1284 roku wieś należała do rodu von Wittke. W okresie wojny trzynastoletniej wieś w rękach Georga von Wittke, który sprzedał dobra rodzinie von Krakow. Około 1570 roku dobra przejęła rodzina von Weiher.  W 1786 roku dobra są w rękach Józefa Przebendowskiego. W 1797 roku majątek nabył Franz Retzlaff(Netzlaf) a w 1803 roku majątek zakupił von Kurowski. W 1839 roku(może w 1830 roku) majątek zakupił Josef von der Recke. W 1872 roku majątek posiadał Johann Beniamin Ernst Friedrich von Wittke. Był ożeniony z panną z domu Fliessbach. W 1905 roku majątek zakupił Hugo Fliessbach. Ostatnim właścicielem był Eckhard Fliessbach, syn Huga.

Dwór

Obecny dwór zbudowany został po 1905 roku na fundamentach starego. Przebudowany, parterowy, z użytkowym poddaszem, podpiwniczony.

BROCZYNA /Brotzen/

Wieś położona w gminie Trzebielino powiatu bytowskiego. Wieś podzielona na dwa majątki.  Stare lenno rodu von Zitzewitz. W latach 1575-1855 część wsi należała do rodu von Zitzewitz(Zitzwitz, Zitzevitze, Czitzwitz, Czitzewitze). Pierwszym z tego rodu był Martin von Zitzewitz, zwany „dzikim” wymieniany w 1590 roku. W XVII wieku dwa majątki należące do Klausa i Joachima von Zitzewitz.  W 1630 roku majątek po Klausie odziedziczył jego syn, Jakob von Zitzewitz a po Joachimie jego syn Martin Otto von Zitzewitz. W 1634 roku Martin Otto von Zitzewitz sprzedaje swój majątek Rüdigerowi von Massow. W 1647 roku Rüdiger von Massow sprzedaje majątek Kasimirowi von Glasenapp. W 1644 roku Jakob von Zitzewitz bankrutuje a nadzór nad majątkiem przejmuje jego zięć, Felix von Brelow otrzymując połowę majątku jako zabezpieczenie. Syn Jakoba, Hans Georg von Zitzewitz otrzymuje połowę majątku od swojego teścia, Kasimira von Glasenappa jako wiano córki. W 1689 roku majątek Jakoba przejmuje Ernst Bogislav von Zitzewitz z Warcina. W 1699 roku po śmierci Ernsta Bogislava von Zitzewitza majątek przechodzi w posiadanie Hofrata von Massow– w 1753 roku udziały Kaspara Friedricha i Michaela Henninga odkupił Joachim Ewald von Massow. Po śmierci Gerharda Christiana von Zitzewitz zgodnie z testamentem majątek przekazany jego siostrzeńcowi, Heinrichowi von Zitzewitz. W 1819 roku jego następcą został jego brat Franz von Zitzewitz z Gałąźni Wielkiej. W latach 1856 roku Franz von Zitzewitz sprzedaje majątek Eugenowi Ludwigowi von Zanthier. W 1873 roku nowym właścicielem zostaje Franz von Zitzewitz z Biesowic. Drugi z majątków w 1879 roku należy do rodziny Meyer z Węgorzyna.  W 1884 roku majątek dziedziczy córka Franza von Zitzdewitz, Klara von Hagen, żona Helmutha von Hagen. W 1909 roku Klara von Hagen sprzedaje majątek Paulowi Klug z Suliszewic koło Łobeza. W 1913 roku nowym właścicielem został Georg Lüdecke. W 1917 roku właścicielem zostaje Otto von Gehres. Już po miesiącu właścicielem majątku zostaje firma Bergbau-AG Marke a w 1920 roku firma Sekuritas-Werke AG z Bochum. Po kilku miesiącach dobra w rękach Hansa Lenz a od 1926 roku do 1945 roku majątek posiadał Dr. Helmuth Hendel. Obok położony majątek Brandheide do lat 30-tych XX wieku należał do rodziny von Massow.

Dwór

 

 

 

 

We wsi dwór w otoczeniu parku krajobrazowego. Obecnie w budynku mieści się Chrześcijański Ośrodek dla Osób Uzależnionych „Teen Challenge”.

BOBROWNIKI /Bewersdorf/

Wieś położona w gminie Damnica powiatu słupskim. Stare lenno rodu von Zitzewitz, o których mowa w 1485 i 1529 roku. Od 1563 roku wg innej wersji już od 1450 roku do XIX wieku własność rodu von Somnitz. Z tego rodu należy wymienić Bogislawa z XV wieku, Carla Ludwiga z XVIII wieku oraz Wilhelma Lorenza wzmiankowanego w XIX wieku. W 1809 roku przechodzi w ręce Ernsta Gustava von Mitzlaff z Wiatrowa, (zm. w 1849). Kolejnym właścicielem był Franz von Mitzlaff(zm.1899).  W 1879 roku majątek przejął niejaki Post. W 1884/85 roku dobra są własnością barona Karla von Stackelberga(zm.1907). W 1890 roku dobra posiada hrabina Marie von Stalckenberg, z domu von Schrӧder(zm.1927). W 1895 roku dobra przejął Landbank z Berlina. Kolejna z miana właściciela nastąpiła w 1899 roku stając się własnością Gustava Macha a w 1900 roku dobra nabył von Bӧttinger, który w 1908 roku sprzedał je Gottlibowi Paduckowi. Wg innej wersji w 1905 roku majątek nabył Wilhelm Brandenburg, od którego dobra nabył Henry von Bӧttinger. Od 1914 majątek w rękach Gottliba Paduck.  Od 1924 roku do 1945 roku dobra posiada Wilhelm i jego syn Georg Steifensand.

Pałac

Zbudowany w latach 1864-64, z ośmiograniastą, sześciokondygnacyjną wieżą od strony zachodniej. Obok park z 2 połowy XIX wieku oraz zabudowania gospodarcze.

BOBROWICE /Boberwitz/

Miejscowość połozona w gminie Szprotawa powiatu żagańskiego. W 1791 roku mowa o wolnym gospodarstwie(Freigut), majątku należącym do rady miasta Szprotawa. W spisie właścicieli z 1866 roku nadal majątek w rękach rady miasta Szprotawa.

MAJĄTEK

W północno-zachodniej części wsi budynek Nr 10 wpisany do rejestru zabytków. Możliwe, że pozostałość po majątku.

BOCHOTNICA

Wieś położona w gminie Kazimierz Dolny powiatu puławskiego. Pierwszy raz informacja o wsi pochodzi z 1317 roku. Wieś szlachecka. W 1317 została nadana braciom Dzierżkowi(Dzierzkowi) i Hostasiuszowi(Ostaszkowi) z Bejsc herbu Lewart. Byli protoplastami Firlejów. Zamek powstały po 1340 roku, po raz pierwszy w źródłach pojawia się w 1368 roku. W 1399 roku zamek należący do Jaśka z Bejsc odkupił Klemens z Kurowa herbu Szreniawa, kasztelan żarnowski. W latach 1401-63 zamek należał do syna Klemensa, Piotra Kurowskiego(zm.1463). Po nim dobra dziedziczy jego córka Jadwiga, żona Jana z Pilcy, wojewody krakowskiego. Później przechodzi do rąk rodu Zbąskich herbu Nałęcz. Kolejnym dziedzicem zostaje Jan Oleśnicki(Jan Bochotnicki, Jan z Bochotnicy) z Bochotnicy herbu Dębno(1480-1532), syn Katarzyny Zbąskiej i Jana z Oleśnicy, starosty muszyńskiego i tenutariusza lubowelskiego. Za jego czasów doszło do przebudowy zamku w renesansową rezydencję. Po bezpotomnej śmierci Jana Oleśnickiego majątek bochotnicki wraz z zamkiem dziedziczy najbliższa rodzina, jego siostry: Anna Kościelecka-Walewska i Katarzyna Szamotulska. Informacja o nadaniu Bochotnicy Janowi, Pawłowi i Stanisławowi Samborzeckim herbu Rawicz w roku 1523 przez Zygmunta I prawdopodobnie jest mylną bo może chodziło o Bochotnicę Kościelną.  W roku 1532 dobra przejął kasztelan poznański Andrzej I Górka herbu Łodzia. Jan Bochotnicki(Oleśnicki był bratem babki Andrzeja I Górki, ze strony matki. Po śmierci Andrzeja I Górki w 1551 roku zamek przejął syn, Stanisław, zmarły w 1592 roku. Później dobra przechodzą w ręce Jana Ocieskiego. Po jego śmierci dobra przejął Andrzej Dunin-Borkowski. W 1585 roku syn Jana, Joachim Ocieski herbu Jastrzębiec(ok.1562-1613) dziedziczy majątek. W 1588 roku Andrzej Dunin-Borkowski zrzeka się dóbr bochotnickich na rzecz Joachima Ocieskiego. W tym samym roku Joachim Ocieski zrzeka się majątku na rzecz Andrzeja Rzeczyckiego, pisarza ziemskiego łukowskiego. Bochotnica wraca do Dunin-Borkowskich w XVI i XVII wieku- wymieniany Jan(1645, 1652), Stanisław(1659). W 1667 roku majątek wydzierżawiony gdańskiemu kupcowi Walentemu Bahran. W XVIII wieku należała do rodu Tarłów herbu Topór– wzmiankowany Jan Tarło(1684-1750), którego matką była Teresa Dunin-Borkowska. Ożenił się ze znacznie młodszą Zofią z Krasińskich, późniejszą żoną księcia Antoniego Lubomirskiego z Przeworska(1718-1782), kolejnego właściciela wsi. Przez małżeństwo księżniczki Agnieszki Magdaleny Anny Lubomirskiej z księciem Aleksandrem Michałem Pawłem Sapiehą przechodzi w dom książąt Sapiehów herbu Lis. W 1774 roku ich córka Anna Teofila(1758-1813) zawiera małżeństwo z księciem Hieronimem Januszem Sanguszko-Kowelskim, z którym rozwiodła się. W 1786 roku zawiera małżeństwo z hrabią Sewerynem Potockim z Podhajec herbu Pilawa(1762-1829). W 1826 roku majątek nabył książę Adam Jerzy Czartoryski(1770-1861). Po powstaniu listopadowym pozbawiony majątków przebywał na emigracji. W 1847 roku Bochotnicę zakupiła rodzina Klemensowskich herbu Celejów. W 1889 roku właścicielem był Józef Klemensowski z Celejowa. Majątek Józefa w 1930 roku wraz z ruiną zamku obejmował 720ha gruntów.

ZAMEK

Ruina gotyckiej twierdzy obronnej, zwany zamkiem Esterki, kochanki króla Kazimierza Wielkiego. Po raz pierwszy informacja o zamku pojawia się w 1368 roku, już w 1585 roku był obiektem zniszczonym, grożącym ruiną. Kiedy został opuszczony nie wiadomo.

BARANÓW SANDOMIERSKI

Miasto gminne położone w powiecie tarnobrzeskim województwa podkarpackiego. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1135 roku. W 1354 roku z rąk króla Kazimierza Wielkiego otrzymuje prawa miejskie. Przez długi czas miasto nazywane Baranowem, później Baranowem nad Wisłą, w czasie rozbiorów zwane Baranowem Galicyjskim, od lat 20-tych XX wieku zwane Baranowem Sandomierskim.

ZAMEK

Perła architektury renesansowej, zbudowana na miejscu obronnego dworu należącego w XV wieku do Baranowskich herbu Grzymała– wzmiankowani Jakub Baranowski, starosta łęczycki i dobrzański oraz w 1480 roku Jan Baranowski, nowy właściciel założenia. Po nich około połowy XVI wieku założenie przejął bogaty ród Kurozwęckich herbu Poraj. Kolejnym właścicielem była rodzina Górków herbu Łodzia z Wielkopolski. W 1568 roku Stanisław Górka(1538-1592) sprzedał majątek Rafałowi z Leszna Leszczyńskiemu herbu Wieniawa, staroście radziejowskiemu. Za czasów Rafała zbudowano dwór renesansowy(część zachodnia zamku), później rozbudowany przez syna Rafała, Andrzeja Leszczyńskiego(dobudował dziedziniec z renesansowymi krużgankami). Budowa rezydencji wg projektu Santi Gucciego trwała przez okres 1591-1606. Po śmierci Andrzeja zamek przechodzi w ręce jego trzeciej żony, Zofii z Opalińskich i dzieci. W 1623 roku po podziale zamek otrzymuje syn Rafał, wojewoda bełzki. Prowadził prace na zamku do swojej śmierci w 1636 roku. Po śmierci Rafała zamek stał się własnością jego syna, Andrzeja Leszczyńskiego, wojewody derpskiego. Po śmierci Andrzeja w 1651 roku dobra dziedziczy jego syn, Samuel. Z powodu nienajlepszej kondycji finansowej zamek wraz z majątkiem został zastawiony u stryja Bogusława(brat zmarłego w 1651 roku Andrzeja), podskarbiego wielkiego koronnego. Nie udało się wykupić zamku i po śmierci Bogusława w 1659 roku zastawiona własność przeszła na dzieci Bogusława: Rafała, podstolego koronnego, Bogusława, kanonika krakowskiego i Aleksandrę Grzymułtowską. W 1677 roku rodzeństwo sprzedało majątek wraz z zamkiem księciu Dymitrowi Jerzemu Wiśniowieckiemu(1631-1682), wojewodzie bełzkiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu. Po jego śmierci wdowa Teofila Ludwika z ks. Zasławskich wniosła majątek księciu Józefowi Karolowi Lubomirskiemu herbu Śreniawa(Szreniawa bez krzyża)(1683-1702), marszałkowi wielkiemu koronnemu. W latach 90-tych XVII wieku książę zlecił prace remontowo-budowlane, które nadzorował architekt Lubomirskich, Tylman z Gameren. Po śmierci księcia Józefa Karola dobra odziedziczył jego syn, książę Aleksander Dominik Lubomirski(1693-1720), starosta sandomierski. W 1727 roku jego siostra Marianna wnosi majątek mężowi, księciu Pawłowi Karolowi Sanguszko herbu Pogoń Litewska(1680-1750), marszałkowi wielkiemu koronnemu. Po śmierci księcia Pawła Karola majątek dziedziczy jego syn, książę Janusz Aleksander Sanguszko1712-1775), ostatni ordynat Ostrogski. W 1753 roku odstąpił zamek hrabiemu Janowi Małachowskiemu herbu Nałęcz(1698-1762), kanclerzowi wielkiemu koronnemu. Po jego śmierci majątek w rękach wdowy, Izabeli, z domu Humieckiej, później w rękach syna, hrabiego Jacka(Hiacynta) Małachowskiego herbu Nałęcz(1737-1821). Na początku lat 90-tych XVIII wieku sprzedali Baranów hrabiemu Józefowi Potockiemu herbu Pilawa(1735-1802). Majątek odziedziczyła córka hrabiego, Maria Anna, która w 1802 roku została żoną Jana hrabiego Krasickiego herbu Rogala. Za Krasickich zamek przechodził prace remontowo-adaptacyjne wraz z powiększeniem zamkowej biblioteki. W zamku przechowywane były pamiątki po Ignacym Krasickim. Po śmierci Jana w 1831 roku właścicielem zostaje jego syn, hrabia Henryk. Po pożarze w 1849 roku rodzina Krasickich nie była w stanie odbudować rezydencji.  Pożar strawił nie tylko przebogate zbiory ale też w znacznym stopniu naruszył strukturę budowli. Po śmierci Jana, zamkiem zarządzała jego bratanica- Karolina, która doprowadziła wnętrza zamku do dużych strat w wyniku wyprzedaży części kamiennej dekoracji i wyposażenia. Po śmierci hrabiego Henryka w 1861 roku majątek odziedziczył jego syn, Karol hrabia Krasicki. W 1867 roku zrujnowaną budowlę na licytacji zakupił Feliks Dolański herbu Korab z Grębowa. Rodzina Dolańskich posiadała zamek do 1945 roku. W 1884 roku Stanisław Karol Dolański, syn Feliksa przeprowadził prace melioracyjne i w części terenu przed zamkiem założył park. W 1898 roku znaczna część zamku zniszczona w wyniku pożaru. W latach 1900-1907 odbudowa zamku wg projektu Karola Stryjeńskiego. Prace renowacyjne trwały na terenie zamku do 1931 roku. Po 1945 roku zamek był zdewastowany. Część pomieszczeń było w tym czasie użytkowanych jako magazyn płodów rolnych. W 1956 roku zapadła decyzja o zabezpieczeniu zamku. Po 10 latach prac finansowanych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Ministerstwo Przemysłu Chemicznego a prowadzonych przez prof. dr Alfreda Majewskiego i Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu prace ukończono. Część zamku została udostępniona zwiedzającym, część pomieszczeń służyła celom reprezentacyjnym i szkoleniowym Kombinatowi Siarkowemu w Machowie a od 1997 roku Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.