Wieś gminna położona w powiecie żagańskim. Należała do majątku w Przewozie. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1427 roku. Była wtedy własnością rodu von Melhose. Kolejni właściciele to: von Schellendorf(1571), von Dyhrrn(1595-1630). W tym czasie część majątku posiadała rodzina von Schwenischen(von Schweinach)(1603-1606), książę von Wallenstein(1630). W 1630 roku dobra w rękach hrabiego von Buchheim, ale już w 1649 majątek przejmuje rodzina von Schellendorf. Kolejnym właścicielem wsi była rodzina von Rohr w latach 1654-1671. Od 1671 roku wieś stanowi domenę cesarską, która przechodzi w ręce książąt żagańskich z rodu von Lobkowitz. Od 1785 roku własność księcia Piotra von Biron. Do 1937 roku w posiadaniu jego następców- książąt de Talleyrand-Perigord. W XVII wieku wyodrębnia się część gruntów, na której książę Wacław Eusebius von Lobkowitz w 1677 roku zakłada hutę szkła. Do 1849 roku majątek ten stanowi własność cesarską. W 1849 roku majątek ten zakupił niejaki Eichner z Głogowa, który w tym samym roku sprzedał hutę rodzinie Francke z Żagania. W 1850 majątek jest w rękach niejakiego Klein, a od 1879 właścicielem jest Barth, budowniczy willi położonej na przeciwko zakładów. Był posiadaczem majątku do 1910 roku.

Ciekawe założenie. Leśniczówka? Z tyłu willa.

WILLE: Barth, Grosse, Wild & Wessel, Hadrian

Wieś położona w gminie Wschowa powiatu wschowskiego. Początki wsi sięgają średniowiecza. W 1497 roku bracia Peter i Nicolaus Tos(Tasse, Thos, Tosche, późniejsi von Seherr-Thoss) otrzymali w spadku po swoim krewnym(wuju) Georgu von Aulock część wsi: Wygnańczyce, Łysiny i Tylewice. Pozostała część tych wsi należała do Łodzia-Opalińskich z Opalenicy, które Piotr Opaliński w 1497 roku otrzymał od Piotra Spławskiego herbu Leliwa w zamian za inną wieś.  W 1508 roku kończy się spór  Opalińskich z von Seher-Thoss, którzy otrzymali dwór w Wygnańczycach ale część gruntów nadal należała do Opalińskich.  Później Wygnańczyce otrzymał młodszy z synów Petera- Johannes von Seherr-Thoss ożeniony w 1535 roku z Sophie von Kottwitz.  Po nim w 1583 roku dobra dziedziczy jego syn- Joachim von Seherr-Thoss, burgrabia wschowski, ożeniony z Salome von Berg z Niwisk. Kolejnym dziedzicem dóbr jest bratanek Joachima, syn Ernesta i Anny von Falkenhayn, Heinrich I von Seherr-Thoss(1608-1671), dwukrotnie żonaty:1. Z Anną von Niebelschütz z Rzeczycy, 2. Magdaleną von Saltza. Wygnańczyce otrzymuje Christoph Friedrich von Seherr-Thoss(1662-1716) ożeniony z Heleną Susanną von Seherr-Thoss. Christoph Friedrich przekazuje majątek Christophowi Siegmundowi, który w 1718 roku zrzeka się Wygnańczyc na rzecz brata, Hannsa Ernsta von Seherr-Thoss(25.08.1696-04.1741), który ożeniony był z Christiną Elisabeth von Luck. Kolejnym dziedzicem dóbr zostaje ich syn- Ernst Gottfried ur. 08.08.1728, ożeniony z Henriette Friedericą von Vachow. Kolejni właściciele wsi z rodu von Seherr-Thoss: Christoph Friedrich, Heinrich, Ernst, Hans, Peter. W 1841 roku właścicielem majątku był niejaki Göbel.

ZESPÓŁ DWORSKI

Prawdopodobnie pochodzący z XVIII wieku dwór został zniszczony podczas działań w 1945 roku. Był to budynek zbudowany na planie prostokąta, jednokondygnacyjny, kryty dachem czterospadowym, podpiwniczony. Prawdopodobnie zbudowany była fundamentach dworu wspomnianego na początku XVI wieku. Po założeniu pozostały budynki gospodarcze oraz resztki parku krajobrazowego.

HISTORIA MIASTA

Wschowa po raz pierwszy została wymieniona w roku 1136. W tym czasie była własnością arcybiskupów gnieźnieńskich. W XIII wieku należała do książąt głogowskich na zmianę z Piastami Wielkopolskimi. Leżąca na szlaku z Poznania przez Głogów do Czech, stanowiła już we wczesnym średniowieczu ważną warownię wielkopolską na pograniczu ze Śląskiem. Istniał tu gród, położony na wschód od miasta, umacniany przez książąt śląskich. Zniszczył go w 1343 roku Kazimierz Wielki, przyłączając Wschowę z okręgiem do Królestwa Polskiego. Wieki XV i XVI to dynamiczny rozwój miasta powstrzymywany na kilka lat pożarami jakie nawiedziły miasto w latach 1436 i 1529 czy zarazą, która doprowadziła do śmierci wielu mieszkańców. Do rozwoju przyczynił się napływ księży i zakonników a tym samym budowa kościołów i założeń klasztornych. Miasto w XVII wieku przekroczyło mury obronne za sprawą Hieronima Radomickiego, który założył Nowe Miasto. Pod koniec XVII wieku i w XVIII wieku Wschowa traci na znaczeniu na rzecz Leszna i Rawicza. Po II rozbiorze Polski i wcieleniu miasta w granice państwa pruskiego miasto stało się miastem prowincjonalnym, z pogarszającą się sytuacją gospodarczą.

ZAMEK

Zamek znajdujący się na wschód od średniowiecznego miasta zbudowany przez Kazimierza Wielkiego na zrębach starszej budowli. Zbudowany na rzucie czworoboku złączony z murami miasta ale tworzący oddzielne samodzielne założenie obronne składał się z budynku głównego i wieży. Całość otaczała fosa z wjazdem przerzuconym przez fosę od strony miasta. W XVIII wieku zamek rozebrano a na jego miejscu w XIX wieku wzniesiono budynki pełniące funkcję koszar i więzienia. Obecnie zespół budynków w rękach prywatnych. Po wyremontowaniu znajdują się w nich hotel, restauracja i sala konferencyjna pod nazwą „Zamek Królewski we Wschowie”.

WILLE

Wieś wymieniana w 1300 i 1305 roku. W 1328 roku bracia Ulman i Theodor von Nostitz zakupują wieś. Rodzina von Nostitz posiada wieś do 1559 roku, mieszkając od 1508 roku w pobliskim Chotkowie. Wieś podzielona na dwa działy majątkowe od XVI wieku. Majątek I po rodzinie von Nostitz przejmują właściciele pobliskiego Chotkowa: von Schӧnaich, von zu Dohna, von der Schulenburg, von Tschirnhaus, von Redern, von Proskau. Majątek II w latach 1438-42 posiadał Hintcze von Promnitz. Po rodzinie von Promnitz dobra dwukrotnie były w rękach panującego, później rodzin: von Kӧnigsberg oraz von Schӧnaich(1573). Majątek II po 1573 roku połączony z majątkiem I. Majątek III należał do rodu von Rothenburg(1439), później hrabiów von Schaffgotsch z Miodnicy(1439), Janicke von Landeskron(1445), von Pirser(Pirsch?1445) oraz wdowy po nieznanym nam przedstawicielu rodu von Landeskron(1588-1604), von Niebelschütz(1604), von zu Dohna, do cesarza(1604), von zu Dohna(1605). Po 1605 roku włączony do majątku I-go. Do 1945 roku właścicielem wsi i folwarku było miasto Szprotawa. Wg spisu właścicieli ziemskich w 1869 roku majątek wielkości 269 ha dzierżawiła rodzina Lips. W 1905 roku dzierżawcą dóbr był F.Merres, posiadający dobra w 1910 roku. W 1937 roku dobra dzierżawi F.Junghans.

WIEŻA MIESZKALNA

Prawdopodobnie rodzina von Nostiz na terenie wsi zbudowała wieżę mieszkalną na wyniesieniu ziemnym, otoczoną fosą i wałem, której pozostałości były czytelne w XIX wieku. Może pozostałości wieży zostały wkomponowane w fundamenty dworu widocznego na pocztówce?

ZESPÓŁ DWORSKI

W pobliżu kościoła zespół dworski, na który składa się: dwór oraz zabudowania gospodarcze.

Wieś położona w gminie Dobiegniew powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Początki wsi sięgają średniowiecza. W 1297 roku wymieniony Jakub z Wołogoszczy. W 1299 roku wieś w rękach rycerskiego rodu von Güntersberg– wymieniony Günter, Janeke i Walter. W 1337 roku wieś nadana rodzinie von dem Borne. Od początku XV wieku Wołogoszcz w posiadaniu rodziny von Falve(Falbe). Część gruntów we wsi w posiadaniu cystersów z Bierzwnika. Z rodu von Falve wymieniony Otton, Ebelin, Dietloff. W 1420 roku Fryderyk von Falve opuszcza wieś. W 1509 roku dobra nadal w rękach rodu von Falve– wymieniony Ebel III von Falve. W tym też roku umiera Otto IV von Falve, grunty we wsi otrzymuje rodzina von Borstaedt a już w 1518 roku cała wieś w ich rękach. W 1573 roku jako właściciel wsi wymieniony Hans von Borstaedt. Od XIX wieku do 1945 roku majątek w posiadaniu rodu von Waldow- wzmiankowany Wilhelm Carl Ludwik, zmarły w 1851 roku czy Kurt zmarły w 1911 roku. W 1879 roku majątek kapitana von Waldow obejmował 952ha gruntów a w 1896 roku obejmował 979ha gruntów. W 1914 roku majątek obejmował 1094ha gruntów i należał do kapitana Hansa von Waldow(ur.1875r.). W skład majątku wchodził folwark Derkacze(Dicking) oraz Bergsane a w  1929 roku majątek majora w stanie spoczynku Hansa von Waldow obejmował 1111ha. Hans von Waldow był ostatnim właścicielem majątku. Został zastrzelony na terenie swojego majątku przez żołnierzy radzieckich w 1945 roku.

ZAŁOŻENIE DWORSKIE

W północnej części wsi obszerny zespół dworski, który do 1945 roku składał się z dworu, budynków gospodarczych i parku. Dwór zniszczony w 1945 roku. Pozostałe budynki gospodarcze nieużytkowane, w ruinie. Park krajobrazowy zaniedbany, zdziczały.

Wieś położona w gminie Szczaniec powiatu świebodzińskiego. Początki wsi sięgają średniowiecza ale po raz pierwszy wymieniona późno, bo dopiero w XVI wieku. W XV wieku wieś należała do rodów: von Walderode. W XVI-XVII wieku należała do rodu von Kalckreuth- wzmiankowani  Georg(zm.1583), Wolf(1597), Samuel(zm. Ok. 1644), Samuel(zm.1666). Ewa Maria von Kalckreuth z Wolimirzyc wychodzi za mąż za przedstawiciela rodu von Knobelsdorff. Po jego śmierci ponownie wychodzi w 1675 roku za mąż za Ernesta Ferdinanda von Maxen. Podaje się, że von Maxen zostaje właścicielem wsi od 1720. W 1704 roku nadal majątek jest własnością rodu von Kalckreuth– Wolfa hrabiego von Kalckreuth. Z rodu von Maxen wymienia się: Karola Andreasa, Fryderyka Wilhelma(1753), Alexandera(1772), Carla Andreasa von Maxen(XVIIIw). W 1779 roku majątek jest w posiadaniu rodu von Schkopp(Skopp)– Beate Johanne Henriette von Schkopp(Skopp) z domu von Maxen(ur.1755), żona Johanna Adolfa(ur.1751).  W 1791 roku mowa o siedzibie dworskiej i folwarku należącym do Pani Beate Johanne Henriette von Skopp. W 1812 roku dobra są w rękach rodu von Angern(Anger). W 1828 roku majątek zakupił Karl Friedrich Julius von Mandel(zm.1870), otrzymując jednocześnie tytuł szlachecki. Młodszy z synów był właścicielem Dąbrówki Małej. Po nim dobra dziedziczą: Maximilian von Mandel i Hermann von Mandel. W 1879 roku majątek Herrmanna Juliusa Friedricha von Mandel(zm.1894) obejmują 662,80ha gruntów. W 1894 roku Hermann von Mandel sprzedaje dobra Maxowi von Kracht(ur.1862), którego majątek w 1896 roku obejmował 660ha gruntów. Posiadał również majątek Kiełcze(Keltschen). W 1914 i w 1929 roku majątek obejmował 574ha i należał do majora Maxa von Kracht. Rodzina von Kracht posiada dobra do 1945 roku.

ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY

Pozostałością po zespole pałacowym jest park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze. Najciekawszym obiektem jest barokowy budynek położony na trenie byłego majątku. Nieistniejący pałac zbudowany został w 1721 roku. Grób Maksymiliana von Mandel oraz jego rodziny zlokalizowany jest w pobliskim lesie.

Wieś położona w gminie Kargowa powiatu zielonogórskiego. Początki wsi sięgają średniowiecza. Wzmiankowana dopiero w 1623 roku. Do 1796 roku stanowiła własność cystersów z Obry. Po sekularyzacji dóbr kościelnych, Wojnowo otrzymał Alexander hrabia von Unruh, właściciel Kargowej. Po śmierci ostatniego z linii babimojskiej w 1836 roku, hrabiego Moritza, syna Alexandra von Unruh, majątek przejęło państwo pruskie. W 1839 roku sprzedaje majątek miastu Sulechów. W 1845-46 roku nadal własność miasta Sulechów. W 1853 roku majątek kupuje Gottfried Wilhelm Benedickt Bӧmack(Bӧhmack). Od 1846 właścicielem roku jest Bӧhmer z  Przylepu(prawd. pomyłka pisarza) bo w korespondencji z 1872 roku nadal właścicielem jest rodzina Bӧhmack. W 1870 roku jego majątek obejmował 1162ha gruntów. Prawdopodobnie już od 1872/73 roku dobra są własnością Juliusa Heimanna Wasser. W 1896 roku jego majątek obejmował 1162,62  ha ziemi. Po jego śmierci w 1905 roku dobra dziedziczy jego syn, Jesua Wasser, który sprzedał majątek Aschwinowi baronowi von Sierstorpff-Cramm. Majątek barona w 1907 roku administrowany przez Ernsta Schlote obejmował 880ha gruntów. Po jego śmierci w 1909 roku majątek przechodzi w ręce córki, Armgard(ur.1883), od 1908 roku rozwiedzionej z Bodo hrabią von Oeynhausen. Dnia 08.02.1909 roku uzyskała tytuł hrabiny von Biesterfeld. Miesiąc później wychodzi za mąż za Bernharda księcia zur Lippe(1872-1934), brata Leopolda IV, 6-go księcia zur Lippe, hrabiego zu Biesterfeld, hrabiego zu Schwalenberg i Sternberg, dziedzicznego burgrabiego Utrechtu. Posiadali 2-ch synów: Bernharda Leopolda hrabiego von Biesterfeld[(29.06.1911-01.11.2004r), od 1937 roku mąż następczyni tronu, późniejszej królowej Holandii, Juliany von Oranien-Nassau(1948-1980)], oraz Ernsta Aschwina(13,06,1914-14.05.1988) hrabiego von Biesterfeld. W 1913 roku majątek obejmował 2147ha gruntów. W 1916 roku otrzymują tytuły książęce- zur Lippe-Biesterfeld. Od 1919 roku zamieszkują w majątku w Wojnowie.  Po śmierci księcia w 1936 roku pałac zamieszkiwała księżna Armgard do 1944 roku. W tym roku pałac zajęło SS.

ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWO-FOLWARCZNY

Na zespół składa się pałac zbudowany w połowie XIX wieku na fundamentach starszej budowli z XVIII wieku. Obok budynki folwarczne-gorzelnia,

Wieś położona w gminie Kłodawa powiatu gorzowskiego. Po raz pierwszy wymieniona w 1337 roku(Wormesvelde) oraz w latach 1351 roku(Wormesvelde), w 1435(Wormesfelde), 1460(Wurmszfelde). W tym czasie wieś należała do rodziny von Rakow. W XV wieku wieś jest w posiadaniu rodu von Strauss. W 1433 roku wymienia się Konrada von Strauss oraz Klausa von Strauss, ożenionego z Katarzyną von Witte z Santoka. W 1435 roku część gruntów należała do Nickela von Ruve. W 1492 roku potwierdzone lenno dla Bernda, Klausa, Hansa von Strauss. W 1499 roku Ilse von Strauss(córka Katarzyny von Witte i Klausa von Strauss) wychodzi za mąż za Joachima von Beneckendorff. W 1598 roku wymieniony Joachim von Strauss. Rodzina von Strauss posiadała Wojcieszyce do początku XVII wieku. W 1654 roku wieś zakupił Jan von Weitzmann. W 1714 roku dobra zakupił Żychliński herbu Szeliga, polski szambelan dworu, by w 1715 roku odsprzedać wieś generał-majorowi von der Marwitz. W 1718 roku majątek zakupił Ludwik von Burgsdorff. We wsi drugi majątek w posiadaniu rodu von Zanthier. Jednym z przedstawicieli linii Zantoch-Wormsfelde był Friedrich Georg von Zanthier(1742). W 1736/38 roku wieś zakupił margrabia Heinrich Friedrich książę von Hohenzollern Brandenburg-Schwedt(21.08.1709-12.12.1788), syn Filipa Wilhelma i Joanny Charlotty von Anhalt-Desau. W 1739 roku ożenił się z kuzynką księżniczką Leopoldine Mari von Anhalt-Dessau(12.12.1716-27.01.1782). Miał z nią dwie córki- Friederike Charlotte Leopoldine Louise von Brandenburg-Schwedt oraz Louise Henriette Wilhelmine von Brandenburg-Schwedt. Od 1751 roku w separacji. Od 1784 roku jest w związku z Marią Magdalene Charlotte Carl, z którą ma syna- Friedricha Carla. W 1786 roku syn jego otrzymuje od króla Prus tytuł i nazwisko- Friedrich baron von Stoltzenberg, nawiązując do posiadłości ojca pod Gorzowem. Po śmierci księcia Fryderyka Henryka w 1788 roku majątek dziedziczy młodsza z jego córek. Louise Henriette Wilhelmine von Brandenburg-Schwedt 25.07.1767 roku poślubiła Leopolda Friedricha, od 1751 roku Leopolda III księcia Anhalt-Dessau z dynastii askańskiej. Miał z nią dwójkę dzieci: córkę zmarłą po porodzie oraz syna księcia Fryderyka(1769-1814), następcę tronu von Anhalt-Dessau. Stanowią własność rodu książęcego von Anhalt-Dessau do 1945 roku. W 1879 roku majątek o powierzchni 716,81ha dzierżawił niejaki Bayer, dzierżawca Różanek. W 1896 roku majątek obejmował 717ha gruntów. W 1907 roku dobra dzierżawił Otto Schleusener, w 1914 roku majątek o powierzchni 738ha dzierżawił Otto Schleusener a właścicielem był Friedrich II książę von Anhalt-Dessau(zm.1918r.) a w 1921 Johann Schleusener. W 1929 roku właścicielem była spółka powiernicza  Herzogl. Amh. Treuhand-Verwaltung A.-G., Dessau, dzierżawcą był Hans Schleusener a majątek obejmował 850ha. Po 1945 roku majątek upaństwowiono. Na jego terenie utworzono PGR, później SHR. Od lat 90-tych  własność ANR, dzierżawiony.

ZESPÓŁ DWORSKI

Dwór składa się z dwóch części, pierwotnej z budowanej w 1907 roku oraz dobudowanej w latach 40-tych XX wieku. Budynek o zróżnicowanej bryle- część zachodnia dwukondygnacyjna, podpiwniczona, w narożu południowo-wschodnim z wieżą na rzucie koła. Część wschodnia parterowa, podpiwniczona, kryta dachem dwuspadowym. Dwór zamyka podwórze gospodarcze w części północnej, a granicząc z Jeziorem Wojcieszyckim. Budynki gospodarcze zbudowane na początku XX wieku, z wykorzystaniem fundamentów budowli starszych. W części zachodniej istniał park krajobrazowy, zlikwidowany w latach 70-tych XX wieku.

Wieś leżąca w powiecie żarskim, o której pierwsza wzmianka pojawia się w roku 1381(Nysmenawe) a kolejna w 1494(Nyssmanaw). W tym czasie we wsi swoje majątki miały rodziny: von Wiedebach(1381) oraz von der Seltau. Jeszcze w roku 1584 rodzina von Wiedebach posiadała dobra we wsi. Od XIV do XVIII wieku właścicielami Włostowa była rodzina von Rothenburg(1667, 1723)- wymieniony Siegmund Seyfried i Ernst Moritz von Rothenburg. Po nich majątek był w rękach rodziny Petri(1810). W 1820 dobra zakupuje rodzina Gritzner- wymieniony Adolf zmarły w 1851 roku oraz Adolf Friedrich von Gritzner, zmarły w 1859 roku. Dobra po zmarłym mężu odziedziczyła Sophie Eleonore Gritzner. Po Sophie dobra przejmują rodziny: von Massow- wymieniony August von Massow zmarły w 1882 roku, później von Lucke(1879- 1894-1903)- wymieniony Georg von Lucke. Od 1929 roku majątek w rękach rodziny von Zürn.

Pałac wzniesiony w roku 1803, przy wykorzystaniu murów wcześniejszej budowli-dworu obronnego zbudowanego przez rodzinę von Wiedebach. Przybudówki dostawione w końcu XIX wieku. Klasycystyczny, przybudówki neoklasycystyczne. Murowany z cegły, założony na planie czworoboku z nieregularną ścianą północną. Dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Dach zwieńczony drewnianą wieżyczką. Dachy przybudówek także mansardowe. Część pomieszczeń w parterze posiada sklepienia kolebkowo-krzyżowe. W sąsiedztwie pałacu park krajobrazowy z XVIII-XIX wieku.

Wieś położona w gminie Świebodzin powiatu świebodzińskiego. Wieś wymieniana w 1236 roku. W XIV wieku należała do rodu von Seydlitz. Możliwe, że w wiekach późniejszych właścicielami wsi byli właściciele Rzeczycy. W 1541 roku właścicielem wsi był Hans von Luck und Witten. W XVIII wieku majątek jest w posiadaniu rodu von Troschke und Rosenwerth– wymienieni Maximilian Gottlob i Siegmund Friedrich von Troschke und Rosenwerth. W XIX wieku majątek posiada rodzina von Sommerfeld(1828). Na początku XX wieku dobra są w posiadaniu rodziny von Paech. Ostatnim właścicielem majątku jest rodzina Wolff.

WIEŻA RYCERSKA

Ok.1,5km od centrum wsi Wityń przy drodze do Świebodzina za obecnie istniejącą stacją paliw położona była wieża rycerska. Zbudowana na wschodnim brzegu Jeziora Lubienickiego, w 1319 roku należała do Tamona von Seydlitz. Resztki wieży zachowane w postaci nasypu założonego na planie kwadratu otoczone podwójną fosą, fosy przedzielone wałem o wysokości 10-11m. Część założenia zniszczona budową stacji paliw oraz wykopami rabunkowymi.

W centralnej części wsi założenie dworsko-folwarczne.