Kresy wchodnie

DANIUSZEWO

Opublikowany przez

Wieś położona nad Wilią w rejonie obwodu grodzieńskiego Białorusi w powiecie Smorgonie, dawniej powiat święciański, gmina Dubotówka. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1443 roku. W XV wieku wieś należała do rodziny Sakowicz herbu Korwin odm. , która w 1483 roku ufundowała kościół. Około 1640 roku dobra należały do Jana Swołyńskiego herbu Leliwa , marszałka oszmiańskiego(1632), dworzanin JKM, sługa radziwiłłowski, kalwinista. Zmarł pod koniec 1647 roku. Majątek zapisał swojej żonie, Teodorze Zofii Tryzniańce, która powtórnie wyszła za mąż za Mikołaja Paca, wojewodę trockiego i sprzedała je po 1647 roku Mikołajowi Koszczycowi herbu własnego, pisarzowi wileńskiemu. Z opisu dekanatu oszmiańskiego z 1784 roku właścicielem wsi był Marcin Klimański herbu własnego. Po jego śmierci dobra w posiadaniu jego żony, Brygidy Klimańskiej z domu Kozieleckiej, która wyszła powtórnie za mąż za Korsaka herbu Korsak. W 1861 roku majątek w rękach rodziny Czarnockich herbu Lis. Później należał do rodziny Oskierków herbu własnego. W latach 20-30-tych XX wieku własność Kiersnowskich herbu Pobóg odm. – w 1926 roku wymieniona Izabela i Maria Kiersnowskie.

 

 

Założenie dworsko-folwarczno-parkowe.

We wsi stał dwór, obecnie nie istnieje.

DUBNIKI

Opublikowany przez

Miejscowość obecnie położona na Białorusi w rejonie ostrowieckim obwodu grodzieńskiego, do 1945 roku w granicach II Rzeczpospolitej Polskiej wchodząc w skład powiatu wileńskiego województwa wileńskiego. Pierwszymi znanymi właścicielami wsi była rodzina Abramowiczów herbu Lubicz odm.. Później wymienia się rody: Kociełłów i Brzostowskich herbu Strzemię. W 1808 roku od Brzostowskich(wg Aftanazego) lub Dowgiałłów herbu Zadora(inna wersja) majątek o powierzchni 6000 hektarów nabył Tomasz Mineyko herbu Gozdawa(1730-+1834). Był synem Franciszka. Był starostą stokliskim, pisarzem ziemskim kowieńskim, najdłużej żyjącym posłem na Sejm Czteroletni, biorący udział w uchwalaniu Konstytucji 3 Maja. Brał czynny udział w Powstaniu Kościuszkowskim. Żonaty był z Przesmycką. Po Tomaszu majątek przejął jego syn, Michał Mineyko, sędzia kowieński, ożeniony z Anielą Szabuniewicz. Kolejnym właścicielem Dubnik był syn Michała, Tomasz(*1806-+1857), marszałek szlachty, żonaty z Emilią Wawrzecką(*1812-+1878), córką Michała i matki z domu Łopacińska. Był osobą z olbrzymią nadwagą. Ważył około 290 kg. Poza jedzeniem lubił grać w karty. Po Tomaszu majątek odziedziczył jego syn, Bronisław(*1846-+1887). Był absolwentem Szlacheckiego Instytutu Ziemskiego w Wilnie, później ukończył chemię w Instytucie Technologicznym w Petersburgu. Powstaniec styczniowy. Żonaty z Anną hrabianką Morykoni(*1854-+1937), córką Lucjana i Ludwiki z domu Ledóchowskiej. Ostatnim właścicielem Dubnik był syn Bronisława i Anny, Ludwik Mineyko(*1883-+1920), ożeniony z Józefą Vismin(*1889-+1976). Ludwik Mineyko chodził do szkoły w Warszawie, ukończył Akademię Rolniczą w Dublanach koło Lwowa. Rozstrzelany przez bolszewików w 1920 r.

MAJĄTEK W DUBNIKACH I DWÓR

W XVII wieku został wybudowany dwór drewniany, istniejący do pierwszej połowy XIX wieku. W 1878 roku Bronisław Mineyko buduje nowy dwór według projektu inż. Wojnickiego w „stylu rosyjskim”. Wybudowany na planie nieregularnego prostokąta, dwukondygnacyjny, w parterze murowany, piętro drewniane. Kryty dachem czterospadowym. Nad dworem dominowała kwadratowa wieża z balkonem. Dwór otoczony parkiem o pow. 10 ha, ze stawem i wysepką na niej. Podczas I wojny światowej częściowo zdewastowany, zwłaszcza biblioteka i archiwum. Obecnie w ruinie.

DUBNO

Opublikowany przez

Miasto obecnie na Ukrainie położone nad Ikwą w obwodzie rówieńskim. Do 1945 roku położona na terenie II Rzeczpospolitej Polskiej w województwie wołyńskim. Siedziba powiatu dubieńskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w XI wieku. W 1100 roku w czasie podziału kraju przez Rurykowiczów herbu własnego, Dubno otrzymał książę Dawid Ihorowicz. W XIII wieku własność księcia Mścisława Daniłowicza, syna Daniła, króla halickiego. Przez zatargi między książętami halickimi król Władysław Jagiełło nadał ziemię dubieńską Teodorowi Daniłowiczowi, księciu na Ostrogu(+ok.1410). Książęta Ostrogscy herbu własnego posiadali dobra do wygaśnięcia rodu. Ostatnim męskim potomkiem był książę Janusz Ostrogski(*1554-+1620), którego córka Eufrozyna(+1628) wniosła majątek w posagu księciu Aleksandrowi Zasławskiemu herbu własnego  (+1629), kasztelanowi wołyńskiemu. Po nim dobra dziedziczy jego syn, książę Władysław Dominik Zasławski(*1618-+1656). Był dwukrotnie żonaty: 1-mo z Zofią Prudencjanną z Borku Ligęzianką, a po jej śmierci z Katarzyną Sobieską herbu Janina(*1634-+1694), siostrą króla Jana III Sobieskiego. Ostatnim dziedzicem na Dubnie był książę Aleksander Janusz(*06.03.1650-+prawd.1682), zmarły bezpotomnie. Był synem Katarzyny Sobieskiej i jej kochanka księcia Dymitra Wiśniowieckiego, nota bene przyszłego zięcia Katarzyny. Jego narodziny krótko po ślubie księcia Władysława Dominika z Katarzyną były skandalem obyczajowym(ślub odbył się w lutym 1650, a Katarzyna urodziła syna już 06.03.1650 roku). Katarzynę Sobieską łączył z Dymitrem Wiśniowieckim głośny romans. Do ślubu z księciem Dominikiem Zasławskim-Ostrogskim zmusiła ją matka, Zofia Teofila z Daniłowiczów. Po śmierci syna ordynację objęła matka, zamężna powtórnie za Michałem Kazimierzem księciem Radziwiłłem. Po niej Dubno dziedziczy jej córka, Teofila z Zasławskich Wiśniowiecka herbu Korybut, zamężna powtórnie za Józefem Karolem księciem Lubomirskim. Tak od 1682 roku Dubno stało się własnością książąt Lubomirskich herbu Szreniawa bez Krzyża. Po śmierci księcia Józefa Karola Lubomirskiego(*1638-+1702), dobra przechodzą na jego syna, księcia Aleksandra Dominika(+1720), a po jego zgonie na jego siostrę Mariannę(*1693-+1729), zamężną za księciem Pawłem Karolem Sanguszką herbu Pogoń Litewska(*1682-+1750), marszałkiem wielkim litewskim. Jego syn książę Janusz Aleksander Sanguszko(+1775), żonaty z Konstancją Denhoffówną i z nią rozwiedziony był ostatnim ordynatem Ostrogskim rezydującym w Dubnie. Nie mając męskiego potomka zapisał Dubno księciu Stanisławowi Lubomirskiemu(*1704-+1793) żonatemu z Ludwiką Honoratą Pociejówną. Ostatnim właścicielem Dubna z książąt Lubomirskich był książę Józef Lubomirski(*1839-+1911),zmarły bezpotomnie we Francji. Z powodu jego hulaszczego i lekkomyślnego trybu życia Dubno zostało sprzedane księżnej Elżbiecie Bariatyńskiej herby własnego, która zamek odsprzedała władzom rosyjskim.

ZAŁOŻENIE ZAMKOWE

Zamek Ostrogskich z XVIw.

Zamek zbudowany w XVI przez księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego. Zamieszkany do połowy XIX wieku. Podczas I-ej wojny światowej uszkodzony. W latach 1932-39 częściowo odrestaurowany przez władze polskie. W 1941- więzienie NKWD. Po 1945 roku- koszary wojsk pancernych. Od 1991 roku ponownie udostępniony do zwiedzania. Odrestaurowywany.

Stary pałac

Pałac Lubomirskich

Na terenie zamku położony pałac Lubomirskich z XVIII wieku- dawny budynek bramny.

Pałac Dunin-Karwickich

W okolicy zamku wzdłuż południowej kurtyny położony jest pałacyk zbudowany w XVIII wieku przez dziedzica pobliskiego Mizocza, Krzysztofa Dunin-Karwickiego herbu Łabędź, generała wojsk polskich. Po śmierci generała wdowa po nim sprzedała pałacyk hrabiemu Chodkiewiczowi herbu własnego z Młynowa, który ok. 1825 roku sprzedał go nadwornemu lekarzowi Pawłowskiemu. Później przeszedł ręce żydowskie. Obecnie mieszczą się w nim liczne urzędy.

Ludzie związani z Dubnem:

1.Czacki Tadeusz herbu Świnka(*28.08.1765-+08.02.1813 Dubno), polski działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, ekonomista, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, główny twórca i organizator Liceum Krzemienieckiego. Zmarł w Dubnie.

2.Jankielewicz Józef(*11.01.1888 Dubno-+22.01.1920)-polski drukarz, działacz Bundu żydowskiego pochodzenia

3.Kaczkowski Jan Chryzostom(*26.01.1744-+24.02.1816 Dubno)-polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy łuski. Pochowany w dubieńskim kościele

4.Mystkowski Czesław(*17.06.1898 Dubno-+23.05.1938)- polski malarz, czynny w koloniach holenderskich w Azji Płd-Wsch. Z żoną Jawajką zamieszkał na wyspie Bali. Zmarł w Dżakarcie.

5.Pohoski Jan(*06.10.1889 Dubno-+20 lub21.06.1940 Palmiry)- polski działacz niepodległościowy, inżynier architekt, wiceprezydent W-wy w latach 1934-39, zamordowany przez Niemców w Palmirach. Dwoje dzieci, córka Ewa poetka oraz syn Jan zginęły w Powstaniu Warszawskim.

6.Poliszczuk Wiktor(*10.10.1925 Dubno-+17.11.2008)-kanadyjski prawnik im politolog, dziennikarz publicysta pochodzenia ukraińsko-polskiego.

7.Radliński Ignacy Józef Eligiusz(*13.12.1843 Dubno-+13.08.1920)-polski religioznawca, filolog klasyczny, historyk, krytyk biblijny. Ojciec pisarki Heleny Boguszewskiej-Kornackiej

8.Skalski Stanisław(*27.11.1915-+12.11.2004)-podporucznik pilot lotnictwa wojskowego II RP, major pilor Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, podpułkownik Królewskich Sił Powietrznych, generał brygady pilot Wojska Polskiego, as myśliwski okresu II wojny światowej. Urodził się w Kodymie koło Odessy. Od 1918 roku mieszkał w Dubnie gdzie ukończył Gimnazjum Realne im. Stanisława Konarskiego.

9.Wiszniewska Tamara(*2012.1919-+01.04.1981)-polska przedwojenna aktorka filmowa. Zmarła w USA.

HRUSIATYCZE

Opublikowany przez

Miejscowość obecnie położona na terenie Ukrainy w obwodzie lwowskim. W drugiej połowie XVIII wieku należały do Walentego Kieszkowskiego herbu Krzywda(zm.1794r.). W 1791 roku sprzedał majątek bratu, Antoniemu(zm1814r), ożenionemu z Elżbietą z Korzeniowskich-Olszańską. Majątek odziedziczył jego syn, Stanisław Kajetan Kieszkowski(1772-1842). Dwukrotnie żonaty, pierwszy raz z Józefą Szuszkowską herbu Bończa, po raz drugi z baronówną Marią Sigert von Sigerstein. Po śmierci Stanisława dobra zakupił Stefan Oczosalski herbu Paprzyca. Kolejnym dziedzicem na Hrusiatyczach był Edward Oczosalski. Około 1890 roku majątek zakupił Jan Aleksander Rosenstock(Rozstocki) herbu własnego, od którego w 1900 roku dobra odkupił Kazimierz Romański herbu Ślepowron, ożeniony z Zofią Kossak, córką Juliusza Kossaka a siostrą Wojciecha i Tadeusza Kossaków. W 1909 roku zbankrutował wystawiając majątek na licytację. Sam dwór przebudowany wg projektu lwowskiego architekta Juliusza Cybulskiego zniszczony podczas I-szej wojny światowej.

 

 

 

KARAPCZYJÓW ob. Karapcziw

Opublikowany przez

Karapczyjów  położony na Bukowinie obecnie Karapcziw, wieś na Ukrainie w obwodzie czerniowieckim, w rejonie wyżnickim nad Hłyboczokiem. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1595 roku. Gniazdo rodowe ormiańskiej rodziny Krzysztofowiczów herbu własnego Donabiet. Zakupione w połowie w 1836 roku przez Kajetana Krzysztofowicza, którego syn Roman w 1855 roku przeniósł się do Karapczyjowa z Załucza nad Czeremoszem na Bukowinie. Roman Krzysztofowicz poszerzał areał majątku. Znacznego zakupu dokonał w 1863 roku oraz w 1878 roku, kiedy odkupił od Kovasca tzw. Kowaczówkę, leżącą na skraju wsi. Zastany stary dwór, który rozbudował w 1878 roku zamieniono na magazyn a właściciele przeprowadzili się do nowo zbudowanego dworu wg projektu Glaubitza, ukończonego ostatecznie w 1888 roku. Roman Krzysztofowicz miał pięcioro dzieci. Jednym z nich był Witold Krzysztofowicz. Przebywali w Karapczyjowie do 26 marca 1944 roku.

 

Krzysztofowicze- spolszczona stara rodzina ormiańska. Pierwsza wzmianka o rodzie pojawia się w XVII wieku. W 1629 roku od króla polskiego Zygmunta III Wazy otrzymała rozległe przywileje. Nobilitowana w 1676 roku. Szlachectwo miał otrzymać Iwaszko Krzysztofowicz, syn Kirekorowicza „Beznosego”. Potwierdzenie szlachectwa otrzymali w 1791 roku w Jassach. Z tego rodu pochodzi Ladis Kristof, właściwie Władysław Krzysztofowicz, urodzony w 1918 roku, zmarły w 2010r. Profesor na San Clara University, Columbia University, University of Waterloo, University of Portland. Jego jedyny syn, Nicholas, dziennikarz New York Time, jest laureatem nagrody Pulitzera.

W Karapczyjowie urodził się Edgar Kovats(*1849-+1912), architekt i malarz węgierskiego pochodzenia, działający w Wiedniu, Zakopanem i we Lwowie, rektor Politechniki Lwowskiej. Pochodził ze spolonizowanej węgierskiej rodziny szlacheckiej. Jego ojciec, Antoni był powstańcem listopadowym, urzędnikiem państwowym i politykiem, posłem na Sejm Krajowy Bukowiny i do wiedeńskiej Rady Państwa. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim(kwatera 19, mogiła 565).

 

KLEWAŃ

Opublikowany przez

Miejscowość polska, obecnie położona na Ukrainie w obwodzie rówieńskim, nad rzeką Stubłą. Przed 1939 rokiem prywatne miasto szlacheckie położone w województwie wołyńskim. Najstarsze gniazdo rodowe książąt Czartoryskich herbu Pogoń Litewska. W 1446 roku książę Świdrygiełło nadał miejscowość swojemu marszałkowi Michałowi Wasylewiczowi Czartoryskiemu. Jedna z linii zaczęła pisać się książętami na Klewaniu i Żukowie. W posiadaniu męskich członków rodziny Czartoryskich utrzymał się Klewań do połowy XIX wieku. W 1877 roku książę Aleksander Czartoryski(*1811-+1886), syn Konstantego i Marii z Dzierżanowskich, żonaty z księżniczką Marceliną Radziwiłłówną, ku oburzeniu opinii publicznej sprzedał klucz klewański rządowi rosyjskiemu za 900 000 rubli.

ZAMEK

W 1475 roku książę Michał Czartoryski rozpoczął budowę wielkiego zamku warownego i rezydencji. Zamieszkiwali w nim do połowy XVII wieku. Opuszczony popadający w ruinę zamek książę Konstanty Czartoryski(*1773-+1860), syn Adama i Izabeli z Flemingów w 1816 roku przeznaczył zamek na polską szkołę, która po powstaniu listopadowym w 1831 roku została zamknięta. Znacznie uszkodzony podczas I wojny światowej. Odrestaurowany w okresie 20-lecia międzywojennego. Po 1945 roku do 1953 w zamku mieściło się więzienie.

KRZEMIENIEC

Opublikowany przez

Miasto po raz pierwszy wzmiankowane w 1064 roku. W 1227 roku pod Krzemieńcem wojska księcia halicko-wołyńskiego Mścisława II Udały rozbiły wojska króla Węgier Andrzeja II. W 1240 roku krzemieniecki zamek oparł się Mongołom Batu-chana. Od 1366 roku lenno Jerzego Narymuntowicza, ale już od 1370 roku po śmierci Kazimierza Wielkiego pod rządami Królestwa Węgier. Od 1382 roku własność księcia litewskiego Lubarta Dymitra z dynastii Gedyminowiczów. W 1431 roku Krzemieniec otrzymał prawa miejskie. W pierwszej połowie XVI wieku w oprawie królowej Bony. W 1648 roku podczas powstania Chmielnickiego zamek oblegany przez wojska Maksyma Krzywonosa i zburzony. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej Krzemieniec znalazł się w guberni wołyńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1805 roku powstało Liceum Krzemienieckie założone przez Tadeusza Czackiego. Po Powstaniu Listopadowym w 1832 roku z rozkazu Mikołaja I Liceum zlikwidowane a okazałą bibliotekę i zbiory przekazane do nowo utworzonego Uniwersytetu Kijowskiego w Kijowie. W granicach II RP Krzemieniec znalazł się dopiero w 1921 roku. W okresie II RP w Krzemieńcu za sprawą Ludwika Gronowskiego powstała słynna Wołyńska Szkoła Szybowcowa.

ZAMEK

W XII wieku wzniesiono gród książąt ruskich. W latach 1409-18 roku na zamku więziony był książę Swidrygiełło, najmłodszy brat Władysława II Jagiełły, jego polityczny przeciwnik. W 1536 roku starostwo krzemienieckie otrzymała królowa Bona i ona przebudowała zamek w stylu renesansowym. Po zdobyciu zamku przez Maksyma Krzywonosa zamek popadł w ruinę , którą pozostaje do dzisiaj.

Muzeum Juliusza Słowackiego

Urodzeni w Krzemieńcu

Juliusz Słowacki-(*04.09.1809-+03.04.1849)-poeta, przedstawiciel romantyzmu, dramaturg,

Kazimierz Urbanik– (*05.02.1930-+29.05.2005)-profesor, polski matematyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego

Józef Czech(*08.06.1806-+10.02.1876)-księgarz, drukarz.

Aleksander Piotr Czekanowski(*12.02.1833-+30.10.1876)- podróżnik, geolog, badacz Syberii Środkowej.

Mark Kac(*03.08.1914-+26.10.1984)-polski i amerykański matematyk żydowskiego pochodzenia. Przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej

Michał Podczaszyński(*29.10.1800-+04.07.1835)-dziennikarz i krytyk literacki, wolnomularz

Aleksander Wicherski(*1809-+1857)-kompozytor, krytyk muzyczny, malarz, poeta, zawodu adwokat

Po zajęciu Krzemieńca przez Niemców 02.07.1941 roku do miasta przybyła Einsatzgruppe C, która dnia 28.07.1941 roku na podstawie listy sporządzonej przez ukraińskich nacjonalistów aresztowała przedstawicieli krzemienieckiej inteligencji i po torturach pomiędzy 28.07 a 30.07 1941 roku około 30 osób zostało rozstrzelanych pod Górą Krzyżową.

ŁUCK

Opublikowany przez

Miasto polskie obecnie położone na Ukrainie nad Styrem, stolica obwodu wołyńskiego i rejonu łuckiego, przed 1945 rokiem stolica Wołynia. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1085 roku. Wchodził w skład księstwa włodzimierskiego. W 1083 roku zajęte przez Litwinów i Jaćwingów. W 1321 roku zajęte przez Gedymina. W 1325 roku Lubart wzniósł Zamek Dolny, Zamek Górny założony przez Olgierda lub Witolda. Król Kazimierz Wielki nadał prawem lenna ziemię łucką Aleksandrowi Koriatowiczowi. Prawa miejskie Łuck otrzymał w 1432 roku. Od 1917 do 1919 roku wchodziło w skład Ukraińskiej Republiki Ludowej, następnie ZSRR, później Państwa Ukraińskiego i ponownie do Ukraińskiej Republiki Ludowej. Dnia 16 maja 1919 roku zajęte przez oddział WP pod dowództwem generała Karnickiego. Całkowicie wyzwolony przez grupę generała Stanisława Hallera we wrześniu 1919 roku. Do 1939 roku w granicach państwa polskiego.  Po 1945 roku w granicach ZSRR, od 1991 roku w granicach państwa ukraińskiego.

ZAMEK

Pierwotna warownia powstała w XI wieku. Zamek murowany rozpoczęto budować po 1352 lub 1370 roku przez księcia Lubarta z dynastii Giedyminowiczów (*0k.1312/15-+przed 1386). Był synem wielkiego księcia litewskiego Giedymina i jego żony Jewny. Po śmierci księcia Lubarta zamek rozbudowany przez księcia Witolda w latach 1392-1430 oraz księcia Świdrygiełłę w latach 1430-1432. W 1429 roku na zamku odbył się zjazd monarchów europejskich, w którym uczestniczyli: wielki książę litewski Witold, król Polski Władysław Jagiełło, król niemiecki Zygmunt Luksemburski, król duński Eryk VII, wielki książę moskiewski Wasyl Wasyliewicz(wnuk Witolda), wielki mistrz zakonu krzyżackiego Russdorff, legat papieski, metropolita kijowski i całej Rusi Focjusz, Hanowie tatarscy, hospodar Wołoszczyzny, książęta mazowieccy, pomorscy, śląscy, twerscy i Odojewscy, posłowie cesarza bizantyjskiego, Jana VIII Paleologa. W okresie II RP na terenie zamku mieściło się Muzeum Wołyńskie, a wieże zamkowe wykorzystane były do obserwacji przez straż pożarną. Obecnie muzeum państwowe.

OLESKO

Opublikowany przez

Miasteczko położone w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego. Obecnie w granicach Ukrainy w obwodzie lwowskim w rejonie buskim, 72 km od Lwowa, 23 km na północ od Złoczowa, 5km od Podhorców, przy szosie kijowskiej, nad Liberią, dopływem Styru. Jedno z najstarszych osad książąt halicko-wołyńskich. Jako gród graniczny jego początki sięgają XIV wieku. W 1327 roku w posiadaniu księcia Bolesława Jerzego  II Piasta , syna Trojdena I. Trojden I (ur.między1284-1341) książę czerski od 1310, władca południowo-wschodniego  Mazowsza. Piast. Był drugim synem księcia mazowieckiego Bolesława II i jego pierwszej żony, Gaudemundy Zofii. Z małżeństwa z Marią Halicką(zm.1341), księżniczką halicko-lwowską, z dynastii Rurykowiczów, miał czworo dzieci: Bolesława Jerzego II, Eufemię, Siemowita III i Kazimierza I. Maria była siostrą Lwa II księcia włodzimierskiego i Andrzeja II księcia halickiego. Byli ostatnimi z rodu Rurykowiczów (Romanowiczów). Bolesław Jerzy II, zwany Bolesławem Trojdenowiczem(1310-1340), książę halicko-wołyński w latach 1325-1340) ożeniony z córką wielkiego księcia Gedymina, księżniczką Eufemią, siostrą królowej Aldony Anny Giedyminówny, pierwszej żony Kazimierza Wielkiego. Po tragicznej śmierci braci Lwa II i Andrzeja II w 1323 roku(zostali otruci- inne źródła podają, że zginęli podczas jednej z wypraw wojennych przeciw Litwinom lub Tatarom), na prośbę bojarów  zasiadł na tronie halicko-wołyńskim i po przejściu na prawosławie przyjął drugie imię Jerzy(Jurij). Po jego bezpotomnej tragicznej śmierci w 1340 roku(został otruty) dobra jego przejął król Polski Kazimierz III Wielki. W latach 1341-1392 toczyła się wojna o księstwo halicko-wołyńskie pomiędzy królem Polski Kazimierzem III Wielkim, Litwinami a Węgrami, którzy w różnym okresie posiadali te ziemie. Miasto ponownie w rękach polskich po zdobyciu go przez Władysława Jagiełłę w 1432 roku. Zdobyte miasto wraz z okolicą nadał Janowi z Sienny herbu Dębno , synowi Dobiesława, kasztelana lubelskiego, którego potomkowie zaczęli pisać się Sienińscy(Sienieńscy), a linia na Olesku pisali się „z Sienna Olescy”. Posiadali Olesko do połowy XVI wieku. Połowę Oleska i połowę zamku przejmuje rodzina Herburtów herbu własnego  przez małżeństwo Fryderyka Herburta(1470-1519) z Anną Sienieńską(1475-1519), córką Piotra a prawnuczką Jana z Sienna. Fryderyk Herburt  ginie w bitwie z Tatarami na przedpolach miasta Sokal. Druga połowa należała do drugiej córki Piotra Oleskiego, Jadwigi zamężnej za Marcina Kamienieckiego(zm.1530) herbu Pilawa . Anna i Fryderyk Herburt mieli trzy córki: Jadwigę zamężną za Jerzego Daniłowicza herbu Sas , Annę zamężną za Marcina Chodorowskiego i Katarzynę zamężną za Sebastiana Żórawińskiego. Wnuk Jerzego Daniłowicza, Jan Daniłowicz(1570-1628), syn Stanisława skupił dobra w jednym ręku oraz na miejscu starego drewnianego wzniósł  murowany nowy zamek. Daniłowicze pochodzili od Rusińskiego bojara Daniela Dażbohowicza. Ród wymarły w XVIII wieku-ostatnim z rodu był Fryderyk Daniłowicz. Jan Daniłowicz ożeniony był po raz pierwszy z Barbarą Krasicką, a po raz drugi z Zofią Żółkiewską(zm.1634), córką Stanisława Żółkiewskiego, hetmana wielkiego koronnego. Jan Daniłowicz miał dwóch synów: zmarłego w młodym wieku Jana(1618) oraz Stanisława, który podczas wyprawy na Dzikie Pola w 1636 roku dostał się do niewoli i na żądanie wodza Tatarów Bodziackich Kantymira został ścięty przez jego syna Tujtymira. Jego bezgłowe ciało Tatarzy odesłali do Polski. Olesko i Żółkiew przechodzą w spadku na trzy córki Jana: Zofię Teofilę Sobieską, Marcjannę Koniecpolską i Katarzynę Firlejową. Po rodzinnym układzie we Lwowie w 1637 roku Zofia Teofila otrzymała Żółkiew, Marcjanna i Katarzyna otrzymały Olesko. Całą majętność połączył w jeden majątek Andrzej Koniecpolski herbu Pobóg  (1621-1649), syn  Marcjanny i Stefana Koniecpolskiego, który w 1647 roku drugą część dóbr oleskich wykupił od swego ciotecznego brata Stanisława Firleja herbu Lewart . Kolejnym dziedzicem dóbr był syn Andrzeja, Mikołaj Koniecpolski, a po jego bezpotomnej śmierci brat Andrzeja, Stanisław Koniecpolski(zm. po 1670 roku). W tym czasie majątek Koniecpolskich był mocno zadłużony a zamek zaniedbany i częściowo uszkodzony przez najazdy tureckie i tatarskie. Ród Koniecpolskich wywodzi się od Przedbora, starosty kujawskiego żyjącego w drugiej połowie XIV wieku. Jego syn, Jakub z Koniecpola znajdował się w otoczeniu królowej Jadwigi. Stanisław Koniecpolski otrzymał tytuł książęcy, właściciel Podhorców. Ostatnim przedstawicielem rodu był Jan Aleksander Koniecpolski zmarły w 1719 roku. Zgodnie z tradycją nad jego grobem złamano szablę i strzaskano tarczę herbową. Na mocy układu ze Stanisławem Koniecpolskim zawartym w 1682 roku za sumę 402742 złp dobra przechodzą w ręce króla Jana III Sobieskiego herbu Janina , który urodził się w Olesku dnia 17.08.1629 roku. Matka jego w raptularzu(pamiętniku) znajdującym się obecnie w zbiorach kórnickich pisała: Urodził mi się syn Jan roku 1629 dnia 17 sierpnia między godziną czternastą a piętnastą w piątek, ostatniego dnia miesiąca a nazajutrz nów nastał w Olesku”. Po nabyciu oleskiego zamku, w latach 1683-1687 na polecenie królowej Marii Kazimiery zamek został starannie odrestaurowany i przebudowany. Po śmierci króla Olesko z zamkiem i przyległościami otrzymuje żona Jana III, Maria Kazimiera z domu de La Grange d`Arquien(28.06.1641 Nevers-30.01.1716 Blois, primo voto Zamoyska. Po niej Olesko dziedziczy syn Jakub Ludwik Sobieski a właściwie Ludwik Henryk Jakub, zwany Fanfanikiem(02.11.1667-19.12.1737), książę oławski, który już w 1719 roku sprzedaje Olesko Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu herbu Krzywda  (1662-04.11.1728), hetmanowi wielkiemu koronnemu. Jego spadkobiercą był syn Seweryn Józef Rzewuski, zmarły bezpotomnie w 1754 roku. Po jego śmierci dobra przechodzą w ręce jego brata, Wacława Piotra Rzewuskiego (29.10.1706-27.10.1779), który połączył klucz oleski z Podhoreckim, przenosząc do zamku w Podhorcach wszystkie co cenniejsze rzeczy z zamku w Olesku. Opuszczony zamek w Olesku popadał z wolna w zaniedbanie. Mocno zadłużone dobra oleskie Rzewuscy sprzedają w 1796 roku Nabył je Aleksander Zieliński herbu Świnka  (1755-1823 Olesko). Aleksander Zieliński, podkomorzy nurski był dwukrotnie żonaty. Z N. Strzałkowską miał pięć córek: Teklę Ludmiłę Koziebrodzką, Magdalenę zamężną za Ignacym Zielińskim, Dyzmę Zagórską, Józefę Dulską i  Teresę Lityńską, która po śmierci ojca wykupiła wszystkie przypadające siostrom części i stała się niepodzielną właścicielką Oleska. Brak odpowiednich funduszy przez Teresę i Wojciecha Lityńskich herbu Sas  spowodował popadanie zamku w ruinę. Sytuację zamku pogorszyło jeszcze trzęsienie ziemi w 1838 roku. Z okazji zbliżającej się rocznicy 200-lecia odsieczy wiedeńskiej Komitet Opieki nad Zamkiem w Olesku w składzie: Władysław książę Czartoryski, Eustachy książę Sanguszko, Jan hrabia Zamoyski, który własnym staraniem zebrał odpowiednie fundusze, Jan Matejko oraz dr Mikołaj Zyblikiewicz jako przewodniczący wykupili w 1882 roku z rąk Zofii Lityńskiej zamek oleski. Wkrótce uchwałą Sejmu galicyjskiego zabytkowa budowla przekazana została na własność Krajowi. Prace renowacyjne prowadzono do 1914 roku. Pobyt wojsk carskich na terenie zamku podczas pierwszej wojny światowej doprowadził do zniszczeń z takim trudem odrestaurowanych pomieszczeń. Po 1920 roku zamek stał pusty i popadał w ruinę. Zbliżająca się 250-rocznica odsieczy wiedeńskiej dała impuls do rozpoczęcia ponownej odbudowy, która trwała do 1939 roku. Od 1955 roku ponowna ostatnia rekonstrukcja zamku. Od 1969 roku filia Lwowskiej Galerii Obrazów.

 

 

 

 

OŁYKA

Opublikowany przez

Miejscowość polska obecnie położona w obwodzie wołyńskim, w rejonie kiwereckim, przed 1945 rokiem w województwie wołyńskim, w powiecie łuckim. Wzmiankowana w 1149 roku. W XV wieku założycielem miasteczka był Piotr Janowicz Montygerdowicz herbu Wadwicz(+ok.1498), żonaty z Anną, córką Jana Wiazowicza. Po śmierci syna Jana, który zginął pod Wiedroszą w 1500 roku, pozostałe po śmierci Piotra włości podzielono pomiędzy wdowę i córkę Annę, zamężną za Stanisławem Kiszką herbu Dąbrowa(+1513), marszałkiem hospodarskim, namiestnikiem smoleński  i hetmanem wielkim litewskim. Ołykę otrzymała wdowa, po śmierci której przeszła na własność wnuczki Anny z Kiszków, zamężnej 1-mo za Janem Radziwiłłem”Brodatym”, 2- za Stanisławem Kieżgajłą. Kolejnym dziedzicem Ołyki został syn Anny i Jana, Mikołaj Radziwiłł”Czarny” herbu Trzy Trąby(*1515-+1565), żonaty z Elżbietą Szydłowiecką(*1533-+1562). W 1547 roku od cesarza otrzymał tytuł książęcy „na Ołyce i Nieświeżu”, zatwierdzony w 1545 roku przez króla Zygmunta Augusta. Po śmierci księcia Mikołaja Ołykę dziedziczy najmłodszy z jego synów, książę Stanisław(*1539-1599), żonaty z Marianną Myszczanką. W 1586 roku książę Mikołaj Radziwiłł ”Sierotka” wraz z braćmi utworzył trzy ordynacje: nieświeską, ołycką i klecą. Pierwszym ordynatem ołyckim został książę Stanisław Radziwiłł, drugim Mikołaj Krzysztof(*1589-+1614), nieżonaty, a po jego śmierci, jego brat książę Albrycht(Albert) Stanisław(*1595-+1656), żonaty 1-mo z Reginą Eisenreich i 2-do z Anną Lubomirska. Nie doczekał się potomstwa. Ordynacja ołycka przeszła na szóstego ordynata nieświeskiego, księcia Michała Kazimierza i aż do XIX wieku stanowiła całość z ordynacją nieświeską. Ostatnim ordynatem był książę Mikołaj ”Czarny” Radziwiłł(*1786-+1813), który nie posiadał męskiego potomka. Za udział w wojnie przeciw Rosji dobra jego zostały wzięte w sekwestr. Na skutek zabiegów księcia Adama Czartoryskiego car Aleksander I zniósł sekwestr i przekazał ordynację księciu Antoniemu Radziwiłłowi(*1775-+1832) reprezentantowi tzw. linii „pruskiej”, wywodzącej się z ordynacji kleckiej. Antoni książę Radziwiłł żonaty z Ludwiką Fryderyką księżniczką Pruską został XVIII ordynatem nieświeskim, X ołyckim i I przygodzickim.  Ostatnim ordynatem na Ołyce był książę Janusz Radziwiłł(*1880-+1967), żonaty z Anną księżniczką Lubomirską.

ZAMEK

Zbudowany przez Mikołaja Radzwiłła „Czarnego” w XVI wieku. Wielokrotnie rozbudowywany. Na początku XIX wieku stopniowy upadek zamku. W latach 1812-1836 w zamku mieścił się szpital. Odnowę zniszczonego zamku rozpoczęła Maria de Castellane Antoniowa Radziwiłłowa oraz książę Ferdynand Radziwiłł. Odbudowa zamku trwała od 1860 do 1882 roku. Zamek ponownie został zamieszkany. Zrujnowany podczas działa wojennych w latach 1914-1918. Ponownie odbudowany ale do 1939 roku tylko w połowie. W 1939 roku ponownie zrabowany z dzieł sztuki, zniszczone wnętrza. Po 1945 roku w zamku umieszczono szpital psychiatryczny.

 

PODHORCE

Opublikowany przez

Wieś obecnie położona w rejonie brodzkim obwodu lwowskiego Ukrainy. W II Rzeczypospolitej była siedzibą gminy wiejskiej w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego. Położona u podnóża góry skąd rozciąga się rozległa równina rzeki Styr. Wieś wzmiankowana w 1440, kiedy król Władysław Warneńczyk nadał prawo własności dóbr Podhorce i Zahorce ich dotychczasowemu dzierżawcy, Januszowi Podhoreckiemu herbu Belina . Sto lat później prawo to potwierdził król Zygmunt I Piotrowi Podhoreckiemu herbu Belina. Posiadali Podhorce do lat 30-tych XVII wieku. W 1627 roku część wsi należała do Jana Dębskiego herbu Radwan . W 1633 roku wieś nabywa Stanisław Koniecpolski herbu Pobóg  (09.02.1591-11.03.1646). Hetman wielki koronny, kasztelan krakowski, od 1637 roku książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Jeden z największych wodzów I Rzeczypospolitej oraz jeden z najbogatszych magnatów kresowych. Trzykrotnie żonaty: z Katarzyną Żółkiewską(1615), najmłodszą córką hetmana Stanisława Żółkiewskiego, Krystyną Lubomirską(1619) i Zofią Opalińską(1646). Był panem 170 miast i miasteczek oraz 740 wsi. Jego główną rezydencją były pobliskie Brody, gdzie w 1633 roku wzniósł twierdzę typu holenderskiego. Wzniósł pałac w Warszawie, obecnie Pałac Prezydencki. Zmarł w Brodach prawdopodobnie z powodu niewydolności nerek, choć źródła wskazują na przedawkowanie afrodyzjaku(dopiero co ożenił się z młodziutką 16-letnią Zofią). Po jego śmierci hospodar mołdawski Bazyli Lupu miał rzec: Wy, Polacy, nie wiecie jeszcze coście stracili, ale nie miną dwa, a najdalej trzy lata, kiedy nie tylko wy, ale i całe chrześcijaństwo żałować będzie straty tak wielkiego senatora i hetmana. Słowa te okazały się prorocze. W latach 1637-1641 wzniósł w Podhorcach zamek-pałac w stylu Villa Castello. Po hetmanie Stanisławie Koniecpolskim dobra dziedziczy jego jedyny syn Aleksander, książę(1620-1659), urodzony z drugiej żony, Krystyny Lubomirskiej. Ożeniony z Joanną Barbarą Zamoyską(zm.07.07.1653), z którą miał dwóch synów, Samuela zmarłego po 1661 roku i Stanisława, późniejszego kasztelana krakowskiego. Aleksander Koniecpolski zmarł nagle w Podhorcach dnia 30 marca 1659 roku. Kolejnym dziedzicem majątku zostaje Stanisław Koniecpolski, książę(1643-1682) ożeniony z Eugenią Katarzyną Wiśniowiecką. Większą część swego olbrzymiego majątku zapisał stryjowi, Janowi Aleksandrowi Koniecpolskiemu, staroście Balińskiemu. Miejscowości Brody, Podhorce, Zahorce i Złoczów darował królowi Janowi III Sobieskiemu herbu Janina. Kolejnym dziedzicem Podhorec zostaje najmłodszy syn królewski, Konstanty Władysław Sobieski herbu Janina  (1680-1726). Królewicz oddał Podhorce w dzierżawę Philipowi Dupontowi. Dnia 18.12.1718 roku Konstanty Władysław Sobieski sprzedaje Podhorce Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu herbu Krzywda (1662-04.11.1728), żonaty dwukrotnie z Dorotą z Cetnerów  oraz z Ludwiką Kunicką. Po nim Podhorce dziedziczy syn, Wacław Piotr Rzewuski(29.10.1706-27.10.1779), ożeniony z Anną Lubomirską. Miał z nią trzech synów: Stanisława Ferdynanda, Józefa i Seweryna. Po bezdzietnej śmierci jego brata Seweryna dziedziczy Olesko. W Podhorcach tworzy jedną z najświetniejszych scen prywatnych teatralnych w Europie. Po Wacławie Podhorce i Olesko odziedziczył jego najmłodszy syn Seweryn Rzewuski(13.03.1743-11.12.1811), ożeniony z kuzynką Konstancją Lubomirską. Po jego śmierci dobra dziedziczy wdowa. W 1826 roku nastąpił podział dóbr pomiędzy synów Seweryna Rzewuskiego. Podhorce otrzymał Wacław Rzewuski(1784-1831), żonaty z Rozalią z Lubomirskich(1788-1865), której matka Rozalia z Chodkiewiczów została zgilotynowana w Paryżu w 1794 roku. Wacław Rzewuski, znany jako Emir Tadż ul-Fahr, bohater romantycznych opowieści, legend, aby zmyć ciążącą mu na sumieniu hańbę ojca targowiczanina, wziął udział w powstaniu listopadowym i w nigdy nie wyjaśnionych okolicznościach zginąć miał w bitwie pod Daszowem. Pozostawił córkę, Kalikstę, wydaną za Onorato Caetani księcia de Teano, oraz trzech synów: Stanisława, również powstańca 1831 roku, zmarłego młodo, Leona i Witolda, który wstąpił do wojska carskiego by ratować dobra rodzinne przed konfiskatą i zginął na Kaukazie. Podhorce odziedziczył Leon Rzewuski(1808-1869), brał udział w powstaniu 1831 roku jako adiutant Chłopickiego walcząc pod Grochowem. Po powstaniu osiadł w Podhorcach. Z małżeństwa z Taidą Małachowską nie miał dzieci. W 1865 roku sprzedaje Podhorce księciu Władysławowi Sanguszce(20.09.1803-15.06.1870) . Sanguszkowie herbu Pogoń Litewska  to magnacki ród książęcy(kniaziowski) pochodzący od Fiodora, syna Olgierda Giedyminowicza, wielkiego księcia litewskiego, syna wielkiego księcia litewskiego Gedymina. Twórcą potęgi rodu był Paweł Karol Sanguszko(1680-1759). Pierwotnie dobra Sanguszków znajdowały się na Wołyniu- Ratno, Kamień Koszyrski, Kowel, Sławuta, później na Podolu- Satanów oraz w Małopolsce- Lubartów, Tarnów. Na przełomie XV i XVI wieku ród podzielił się na dwie gałęzie: linię koszyrsko-niesuchoiżką wymarłą w XVI wieku(1591) i XVII wieku(1653) oraz linię kowelską zapoczątkowaną przez księcia Michała, istniejącą po dziś dzień. Władysław Sanguszko w 1867 roku przekazuje Podhorce synowi, księciu Eustachemu Stanisławowi(1842-1903)żonatemu z Konstancją hrabianką Zamoyską. Po nim dobra dziedziczy jego syn książę Roman Władysław Stanisław Andrzej Sanguszko(06.07.1901-26.09.1984). Był trzykrotnie żonaty. Pierwszy raz w 1937 roku z Wandą Heleną Zawadil-Turzańską(17.11.1894-17.12.1937), z którą miał jedynego syna Piotra Antoniego. Drugi raz w 1945 roku ożenił się z Germaine Lucie Burchardt(02.03.1896-15.12.1966). Trzecią żoną od 1971 roku była Genevieve Paula Gyard(10.10.1919),  z którą się rozwiódł. Syn księcia Romana, książę Piotr Antoni Samuel Sanguszko(02.10.1937-29.11.1989), żonaty z markizą Marie Claude des Roys d`Eschandelys herbu własnego(09.05.1939-) miał jedynego syna, księcia Pawła Franciszka Romana Sanguszkę(16.01.1973), ożenionego z Severine Ialongo. Z tego związku w 2010 roku urodziła się córka księżniczka Olimpia Sanguszko. Zamek-pałac przetrwał okres pierwszej wojny światowej. W tym czasie część zbiorów trafiła do Gumnisk pod Tarnowem, dzięki czemu część zbiorów z zamku jest obecnie prezentowanych w Muzeum w Tarnowie. Część zbiorów książę Roman wywiózł do Brazylii, część znalazło się we Lwowskiej Galerii Obrazów. Duże zniszczenia przyniosła II wojna światowa. Przez jakiś czas po 1945 roku zamek stał opuszczony i nieużytkowany. W latach 50-tych wyremontowany z adaptacją na szpital gruźliczy. Spłonął 1956 roku. Obecnie stanowi filię Lwowskiej Galerii Obrazów i trwa w nim remont.

W skład zespołu zamkowego wchodzi kościół pod wezwaniem św. Józefa i Podniesienia Krzyża Św. Wzniesiony staraniem Wacława Rzewuskiego. Budowę świątyni rozpoczęto w 1752 roku a zakończono w 1766 roku. Obecnie remontowany z przekształceniem na cerkiew.

PODKAMIEŃ

Opublikowany przez

Podkamień do 1945 roku miejscowość gminna,  położona w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim. Obecnie położona na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim. Podkamień położony jest u stóp Góry Różańcowej, na której szczycie położony jest kościół i klasztor dominikanów. Wg jednej z wersji klasztor założył św. Jacek Odrowąż(*1183-+15.08.1257) w XIII wieku. Samo miasteczko zbudowane zostało przez Piotra z Żabokruk Cebrowskiego herby Hołobok . Na szczycie góry buduje zamek oraz kościół. Całe wzgórze zamkowe wraz z kościołem przekazał dominikanom, którzy rozbudowują kościół i klasztor poświęcony w 1464 roku  przez biskupa lwowskiego. Po śmierci Piotra w 1498 roku dobra w spadku otrzymała wdowa wraz z dziećmi: Zuzanną i Wincentym. W 1519 roku zamek i kościół zniszczone przez najazd księcia moskiewskiego Wasyla III i cara perekopskiego. W jaki sposób majątek dostał się w ręce Marcina Kamienieckiego herbu Pilawa nie wiadomo. Jedna wersja mówi, że w 1524 roku Wincenty Cebrowski zrzekł się wsi na rzecz Marcina Kamienieckiego. Kolejnym właścicielem Podkamienia był Jan Daniłowicz na Olesku herbu Sas , który wykupił Podkamień od Kamienieckich. Na początku XVII wieku dobra są w rękach Cetnerów herbu Przerowa . W 1612 roku Baltazar Cetner ponownie sprowadza dominikanów do Podkamienia i jest to początek budowy nowego klasztoru i kościoła na wzgórzu, która została ukończona dopiero w 1695 roku. Miejsce to odwiedzili królowie Polski: Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski. Przez kilkadziesiąt lat prowadzono prace fortyfikacyjne, w tym czasie wykopano studnię głębokości 94 metrów(kopano ją przez 18 lat). Na terenie klasztoru działała szkoła dla ubogiej młodzieży szlacheckiej. Podczas I wojny światowej spłonęła biblioteka oraz zawaliła się wieża kościelna. Po II wojnie światowej w klasztorze urządzono więzienie, później szpital psychiatryczny. Władze ukraińskie oddały klasztor zgromadzeniu zakonnemu, Studytom. Podczas rzezi wołyńskiej w murach klasztoru schroniła się ludność cywilna oraz żołnierze AK. W dniach 12-16 marca 1944 roku klasztor zaatakowany został przez bandy UPA, został doszczętnie rozgrabiony i zniszczony. W tym czasie zabito 400-600 osób, w całej okolicy zamordowanych zostało ok. 2000 tysiące ludzi. Cudowny obraz Matki Bożej Podkamieńskiej został uratowany. Przez Krzemieniec, Lwów, Kraków trafił w 1959 roku do Wrocławia, do kościoła pw. św. Wojciecha. W krypcie rodzinnej Cetnerów w kościele klasztornym został pochowany Mikołaj Cetner w 1644 roku oraz Stefan Aleksander Potocki(1727)- wojewoda bełski.