ZASZCZYTOWO /Ludolfshof/

Wieś położona w gminie Krzeszyce powiatu sulęcińskiego. Założona w 1788-1789 roku. Kto był założycielem niewielkiego majątku nie wiem. Na założenie składa się budynek mieszkalny-dwór? oraz podwórze z budynkami gospodarczymi. Prawdopodobnie założenie postało pod koniec XIX wieku.

zaszczytowo-1905-lubuskie

ZATONIE /Günthersdorf/

Wieś leżąca 11 km na południe od Zielonej Góry, w powiecie zielonogórskim, wzmiankowana po raz pierwszy w 1305 roku. Z tego okresu pochodzi kościół z XIII wieku, zbudowany z kamienia polnego, którego zachowane do dzisiaj ruiny możemy oglądać w północnej części wsi. Jako właścicieli wsi w XIV i XV wieku wymieniana jest rodzina łużyckich Kietliczów/ von Kittlitz/, właścicieli pobliskiego Drzonkowa. Około roku 1555 następuje podział wsi- część należy nadal do rodziny von Kittlitz, druga jest w rękach rodu von Knobelsdorff. W roku 1646 Barbara von Zeidlitz-Kittlitz, wdowa po baronie von Kittlitz sprzedaje swoją część wsi Joachimowi von Lestwitz z Nechau. Z kolei on po kilku latach odstępuje tą część Zatonia von Arnheimb`owi. Wkrótce on sprzedaje ją Baltazarowi von Unruh, który około roku 1608 scala ziemie Zatońskie, zakupując pozostałą część wsi od rodziny von Knobelsdorff. W roku 1757 umiera ostatni z linii zatońskiej Unruhów- Jan Fryderyk. Dobra przechodzą w ręce Ferdynanda Boguchwała von Scopp z Przecławia. W 1771 roku sprzedaje dobra Zatońskie hrabinie von Cosel, wdowie po Fryderyku Auguście hrabim von Cosel z Zaboru, który był synem Augusta II i hrabiny von Cosel. Po jej śmierci w roku 1784 dobra dziedziczy jej syn- Gustaw Ernest, który z powodu hulaszczego trybu życia doprowadza majątek do ruiny. Sprzedaje go w roku 1789 Johnstonowi von Krögerborn. Dla dóbr Zatońskich następuje okres częstych zmian właścicieli. W roku 1791 majątek zakupuje von Ramin, później rotmistrz von Prittwitz, a w roku 1794 roku hrabia Jan Melchior Juliusz von Schweinitz. Dnia 30 stycznia 1809 roku Leopold Fryderyk von Goecking, kurator księżniczki kurlandzkiej i żagańskiej Doroty Biron, najmłodszej córki zmarłego w roku 1800 Piotra Birona, od Jana Melchiora Juliusza von Schweinitza nabył Zatonie wraz z Drzonkowem, folwarkiem w Raculi, sołectwem w Suchej. Do majątku księżnej należały również dobra w Otyniu, Klenicy, Swarzynicach, Czasławie i Barcikowicach. Dorota Biron(1793-1862) dnia 23 kwietnia 1809 roku wychodzi za mąż za Edmunda de Talleyrand-Perigord, bratanka ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji, Karola Maurycego. Będąc kochanką Karola, przez wiele lat przebywała we Francji na zamku Valencay. W Zatoniu po raz pierwszy pojawia się dopiero 13 czerwca 1840 roku. Po śmierci księżnej Doroty w roku 1862 jej majątek w tym Zatonie odziedziczył syn Aleksander Edmund książę de Talleyrand-Perigord. W 1879 roku sprzedaje Zatonie Karolowi Rudolfowi Friedenthal. Od roku 1879 właścicielką dóbr zostaje córka Karola, Renata baronowa von Lancken-Wackenitz, posiadająca Zatonie do 1945 roku.

Zatonie

Zatonie

zatonie-pow-zielona-gora-lubuskie

zatonie001

Zespół pałacowy, w skład którego wchodzi ruina pałacu, ruina oranżerii, czworak i park. Park uznany za rezerwat przyrody znajduje się, wraz z położonymi na jego obszarze ruinami pałacu i oranżerii, pod opieką służby leśnej. W drugiej połowie XVII stulecia właściciel Zatonia, Słonego i Książa Śląskiego, Baltazar von Unruh buduje dwór, usytuowany na wschód od XIII-wiecznego kościoła. Budowa dworu trwała 4 lata od 1685 do 1689 roku pod kierownictwem mistrza budowlanego Jana Kolckena. Była to budowla(nawiązująca w części swym wyglądem do dworu w Ochli), murowana, dwukondygnacyjna, wzniesiona na rzucie prostokąta, nakryta wysokim czterospadowym dachem z wystawkami, z 26-osiową fasadą z wejściem głównym ulokowanym w kamiennym portalu. Elewacje boczne- wschodnia i zachodnia trzyosiowe.
Dwór przetrwał w swej pierwotnej formie do początku lat 40-tych XIX wieku. Księżna Dorota przebudowuje dwór z pozostawieniem bryły głównej. Dwór podwyższony został o jedną kondygnację, wysoki dach zastąpiono płaskim dachem z attyką z umieszczonym na niej herbem właścicielki oraz czterema wazonami w narożach, do elewacji frontowej dostawiono czterokolumnowy portyk dorycki z balkonem, podobny w elewacji ogrodowej. Elewacje pałacu otrzymały bardzo oszczędne opracowanie ograniczające się do boniowania i gzymsów międzykondygnacyjnych. Zastosowano zróżnicowane rozwiązania otworów okiennych poszczególnych kondygnacji co zaznacza odmienne przeznaczenie każdej z nich. Przebudowano istniejącą od strony wschodniej oranżerię i cieplarnię. W literaturze niemieckiej dominuje pogląd, że twórcą projektu przebudowy był sam Karol Fryderyk Schinkel(1781-1841), twórca pałacu Glienicke pod Poczdamem, pałacu w Kwilczu, w Owińskach, Samostrzelu. Projekt założenia pałacowo-parkowego powierzyła księżna jednemu z najwybitniejszych XIX-wiecznych twórców w tym zakresie- Piotrowi Józefowi Lenne(1789-1866), związanemu z dworem pruskim. Do jego projektów należą założenia w Karpnikach, Mysłakowicach, Kamieńcu Ząbkowickim czy Rogowie Legnickim. Wypalony w czasie ostatniej wojny pozostaje od tego czasu w ruinie. Zachowane mury obwodowe, murowane z cegły, trzykondygnacyjne, założone na rzucie prostokąta. Elewacje dłuższych boków urozmaicone czterokolumnowymi portykami.

zatonie8 zatonie11 zatoniex zatonie10 zatonie5 zatonie2


zatonie-2-1896-lubuskie

ZAWADA /Grund/

Osada położona w gminie Kożuchów powiatu  nowosolskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1544 roku. Należała wtedy do rodu von Rechenberg. Były folwark, pozostałością którego jest budynek mieszkalny-dwór oraz zabudowania gospodarcze.

zawada-1933-lubuskie

ZAWISZE /Sawische/

Wieś położona w gminie Skąpe powiatu świebodzińskiego. Początki wsi sięgają XII/XIII wieku. Od XIII wieku należała do klasztoru cysterek w Trzebnicy. Po sekularyzacji dóbr w 1810 roku majątek przejmują władze pruskie. Dobra od rządu otrzymał generał Bogislav Friedrich Emanuel hrabia Tauentzien von Wittenberg. Po jego śmierci majątek hrabiego zakupił od wdowy w roku 1827 Friedrich Gottlieb Mettke. W 1879 roku majątek o powierzchni 884,70ha należał do Pani Johanny Mettke, z domu von Werder(ur.1820). W 1896 roku jej majątek obejmował 1730ha. W skład dóbr wchodził majątek Rokitnica(Schӧnfeld) i folwark Zapiekle(Pickelsvorwerk). Administratorem majątku był Fritz Schrӧder. W 1914 roku majątek obejmował 1720ha i należał do kapitana Joachima von Oertzen(ur.1877). W skład majątku wchodziły: majątek Rokitnica(Schӧnfeld) i folwark Zapiekle(Pickelsvorwerk). W 1914 roku właścicielem majątku był  Dr. Pondorf. W 1929 roku majątek jest własnością spółki Rittergut Sawische GmbH Berlin i obejmował 1297ha.

Zawisze, lubuskie (1)

Zawisze- pałac

ZESPÓŁ PAŁACOWY

 We wschodniej części wsi położony jest zespół pałacowy w skład którego wchodzi pałac, park krajobrazowy oraz zespól folwarczny.

zawisze-1896-lubuskie

ZBARAŻ

Miasto powiatowe nad rzeką Gniezną w województwie tarnopolskim. Obecnie położone na Ukrainie w obwodzie tarnopolskim. Po raz pierwszy wzmiankowane w 1212 roku. Był gniazdem rodowym książąt Zbaraskich herbu Korybut. Początkowo pisali się Nieświccy herbu własnego. W 1463 roku po podziale majątków Zbaraż otrzymał kniaź Wasyl Nieświcki, po którym dobra odziedziczył syn Wasyl(zm.1474). Synami Wasyla, piszącymi się już Zbarascy byli Siemion, kolejny dziedzic Zbaraża, Michał, protoplasta rodu Wiśniowieckich oraz Fiodor, którego synowie zapoczątkowali rody Poryckich i Woronieckich. Siemion Zbaraski(zm. po 1481r), żonaty z Katarzyną Cebrowską, miał syna Andrzeja(zm. po 1540r.), ożenionego z Hanną Herburtówną, oraz córkę Hannę, zamężną za Jakubem Wreteckim. Z licznego potomstwa księcia Andrzeja Zbaraż otrzymał syn Mikołaj(zm. 1574r.), starosta krzemieniecki. Po nim Zbaraż dziedziczy jego syn, Janusz(zm.1603r.), wojewoda bracławski. Miał dwóch synów: Jerzego(zm.1631) oraz Krzysztofa(1580-1627). Zbaraż odziedziczył książę Jerzy, który podarował miasto bratu, Krzysztofowi. Obaj zmarli bezpotomnie. Na nich wymarł możny ród. Po ich wygaśnięciu majątek przypadł Skotnickim herbu Grzymała oraz Katarzynie ze Zbaraskich Bełżeckiej herbu Jastrzębiec. Kolejnym spadkobiercą majątku Zbaraskich zostaje książę Janusz Wiśniowiecki herbu Korybut(1598-1636), a po nim jego syn Dymitr Jerzy(*19.12.1631-+28.07.1682). Dwukrotnie żonaty- 1-mo z Marianną Zamoyską, zmarłą w 1668 roku i po raz drugi z Teofilą Ludwiką Zasławską, siostrzenicą króla Jana III Sobieskiego. Po śmierci księcia Dymitra Zbaraż otrzymał Józef Potocki herbu Pilawa(1673-1751). Po nim dobra dziedziczy syn Stanisław(1698-1790), a następnie wnuk Wincenty(zm.1825). W wyniku układu rodzinnego z 1770 roku pomiędzy braćmi: Piotrem, Franciszkiem i Józefem Zbaraż otrzymał Wincenty Potocki. Po nim majątek dziedziczy syn z małżeństwa z Anną Mycielską, Franciszek(1788-1853), oficer Wojska Polskiego, prezes Heroldii Królestwa Polskiego, kolekcjoner. Z powodu kłopotów finansowych sprzedał Zbaraż Jadwidze z książąt Lubomirskich Eugeniuszowej de Ligne, córce Henryka i Teresy z Czartoryskich. Po śmierci księżnej Jadwigi w 1890 roku, jej córka i spadkobierczyni Natalia(*1835-+1863) zamężna za księcia Rudolfa Maximiliana Ludwika Konstantego de Croÿ-Dülmen   (*13.03.1823-+08.02.1902) sprzedała Zbaraż dr Tadeuszowi Niementowskiemu, który był ostatnim właścicielem magnackiej i książęcej fortuny. 

ZAMEK

Na terenie Starego Zbaraża znajdował się zamek z XIII wieku, który w 1474 roku został zdobyty i zniszczony przez Tatarów. Odbudowany ale ponownie zniszczony przez Tatarów w 1589 roku. Budowę Nowego Zamku rozpoczęto w 1620 roku wg projektu Henryka van Peene i przy udziale Krzysztofa Arciszewskiego, który był odpowiedzialny za ziemne fortyfikacje. Po śmierci książąt Zbaraskich rozbudowę zamku kontynuował Janusz książę Wiśniowiecki a później jego syn. W 1682 roku przechodzi w ręce Potockich. W 1707 i 1734 roku zajęty przez Rosjan i doprowadzony do ruiny. Ponownie odbudowany i urządzony jako rezydencja magnacka. W takim stanie przetrwał do początku XIX wieku. Za czasów Franciszka hrabiego Potockiego rozpoczął się upadek Zbaraża. W 1840 roku administrujący dobrami Potockiego generał Józef Bem urządził w murach zamku cukrownię, która wkrótce upadła. Opuszczony zamieniał się stopniowo w ruinę. Dopiero za czasów Tadeusza Niementowskiego prowadzono prace zabezpieczające-pokrył budynek nowym dachem, zabezpieczył murem drzwi i okna oraz odrestaurował bramę wjazdową. Z powodu braku środków finansowych nie udało mu się dokonać pełnej restauracji zamku. Podczas I wojny światowej zamek ponownie zniszczony przez wojska rosyjskie. W 1932 roku Związek Oficerów Rezerwy RP z Tarnopola podjął się odbudowy zamku. W 1936 roku odbudowano całkowicie budynek bramny i lewe skrzydło, a w 1938 roku skrzydło prawe. Główny korpus miał być zrekonstruowany w 1939 roku. Obecnie na terenie zamku mieści się muzeum kozaczczyzny.

 

Zabytki- zamek Zbaraskich z 1626r., klasztor oo. Bernardynów, stary zamek Zbaraskich w Starym Zbarażu, zniszczony w 1589r.

ZDRÓJNO /Adolfsau, Adolphsaue/

Osada położona w gminie Bierzwnik powiatu choszczeńskiego. W 1879 roku majątek o powierzchni 291ha należał do Arnswalder Credit Verein. W 1896 roku majątek o powierzchni 251ha należał do Fr.M.Berend. W skład majątku wchodził folwark Clarashof(Klarashof)-nieistniejący, zlikwidowany prawd. po 1910r.   W 1914 roku majątek o powierzchni 250ha należał do Fritza von Waldow. W 1929 roku jego majątek obejmował 214ha gruntów.

ZESPÓŁ DWORSKI

Na terenie osady położony był zespół dworski. Po zespole zachował się dwór, znacznie przebudowany, resztki parku oraz budynek gospodarczy. Przez podwórze majątku przebiega droga dojazdowa do osady.