ZAMĘCIN /Sammenthin/

Wieś położona w gminie Choszczno powiatu choszczeńskiego. W 1879 roku majątek o powierzchni 144ha należał do rodziny Schulze.  W 1896 roku ich majątek obejmował 205ha gruntów. W 1914 roku we wsi 13 w większości drobnych majątków nie przekraczających 100ha i dwa powyżej 100ha: jeden o powierzchni 197ha należący do Moritza Lewy, i drugi o powierzchni 198,5ha należący do kapitana Emila Selchow. Prawdopodobnie w pierwszej dekadzie XX wieku parcelacja majątku. W 1929 roku  wymienionych 14 gospodarstw ale jedno powyżej 100 ha należące do Arnolda Hoene(198ha).

ZAŁOŻENIE DWORSKIE

Zachował się budynek zarządcy, budynki gospodarcze wyburzone.

ZDRÓJNO /Adolfsau, Adolphsaue/

Osada położona w gminie Bierzwnik powiatu choszczeńskiego. W 1879 roku majątek o powierzchni 291ha należał do Arnswalder Credit Verein. W 1896 roku majątek o powierzchni 251ha należał do Fr.M.Berend. W skład majątku wchodził folwark Clarashof(Klarashof)-nieistniejący, zlikwidowany prawd. po 1910r.   W 1914 roku majątek o powierzchni 250ha należał do Fritza von Waldow. W 1929 roku jego majątek obejmował 214ha gruntów.

ZESPÓŁ DWORSKI

Na terenie osady położony był zespół dworski. Po zespole zachował się dwór, znacznie przebudowany, resztki parku oraz budynek gospodarczy. Przez podwórze majątku przebiega droga dojazdowa do osady.

ZBARAŻ

Miasto powiatowe nad rzeką Gniezną w województwie tarnopolskim. Obecnie położone na Ukrainie w obwodzie tarnopolskim. Po raz pierwszy wzmiankowane w 1212 roku. Był gniazdem rodowym książąt Zbaraskich herbu Korybut. Początkowo pisali się Nieświccy herbu własnego. W 1463 roku po podziale majątków Zbaraż otrzymał kniaź Wasyl Nieświcki, po którym dobra odziedziczył syn Wasyl(zm.1474). Synami Wasyla, piszącymi się już Zbarascy byli Siemion, kolejny dziedzic Zbaraża, Michał, protoplasta rodu Wiśniowieckich oraz Fiodor, którego synowie zapoczątkowali rody Poryckich i Woronieckich. Siemion Zbaraski(zm. po 1481r), żonaty z Katarzyną Cebrowską, miał syna Andrzeja(zm. po 1540r.), ożenionego z Hanną Herburtówną, oraz córkę Hannę, zamężną za Jakubem Wreteckim. Z licznego potomstwa księcia Andrzeja Zbaraż otrzymał syn Mikołaj(zm. 1574r.), starosta krzemieniecki. Po nim Zbaraż dziedziczy jego syn, Janusz(zm.1603r.), wojewoda bracławski. Miał dwóch synów: Jerzego(zm.1631) oraz Krzysztofa(1580-1627). Zbaraż odziedziczył książę Jerzy, który podarował miasto bratu, Krzysztofowi. Obaj zmarli bezpotomnie. Na nich wymarł możny ród. Po ich wygaśnięciu majątek przypadł Skotnickim herbu Grzymała oraz Katarzynie ze Zbaraskich Bełżeckiej herbu Jastrzębiec. Kolejnym spadkobiercą majątku Zbaraskich zostaje książę Janusz Wiśniowiecki herbu Korybut(1598-1636), a po nim jego syn Dymitr Jerzy(*19.12.1631-+28.07.1682). Dwukrotnie żonaty- 1-mo z Marianną Zamoyską, zmarłą w 1668 roku i po raz drugi z Teofilą Ludwiką Zasławską, siostrzenicą króla Jana III Sobieskiego. Po śmierci księcia Dymitra Zbaraż otrzymał Józef Potocki herbu Pilawa(1673-1751). Po nim dobra dziedziczy syn Stanisław(1698-1790), a następnie wnuk Wincenty(zm.1825). W wyniku układu rodzinnego z 1770 roku pomiędzy braćmi: Piotrem, Franciszkiem i Józefem Zbaraż otrzymał Wincenty Potocki. Po nim majątek dziedziczy syn z małżeństwa z Anną Mycielską, Franciszek(1788-1853), oficer Wojska Polskiego, prezes Heroldii Królestwa Polskiego, kolekcjoner. Z powodu kłopotów finansowych sprzedał Zbaraż Jadwidze z książąt Lubomirskich Eugeniuszowej de Ligne, córce Henryka i Teresy z Czartoryskich. Po śmierci księżnej Jadwigi w 1890 roku, jej córka i spadkobierczyni Natalia(*1835-+1863) zamężna za księcia Rudolfa Maximiliana Ludwika Konstantego de Croÿ-Dülmen   (*13.03.1823-+08.02.1902) sprzedała Zbaraż dr Tadeuszowi Niementowskiemu, który był ostatnim właścicielem magnackiej i książęcej fortuny. 

ZAMEK

Na terenie Starego Zbaraża znajdował się zamek z XIII wieku, który w 1474 roku został zdobyty i zniszczony przez Tatarów. Odbudowany ale ponownie zniszczony przez Tatarów w 1589 roku. Budowę Nowego Zamku rozpoczęto w 1620 roku wg projektu Henryka van Peene i przy udziale Krzysztofa Arciszewskiego, który był odpowiedzialny za ziemne fortyfikacje. Po śmierci książąt Zbaraskich rozbudowę zamku kontynuował Janusz książę Wiśniowiecki a później jego syn. W 1682 roku przechodzi w ręce Potockich. W 1707 i 1734 roku zajęty przez Rosjan i doprowadzony do ruiny. Ponownie odbudowany i urządzony jako rezydencja magnacka. W takim stanie przetrwał do początku XIX wieku. Za czasów Franciszka hrabiego Potockiego rozpoczął się upadek Zbaraża. W 1840 roku administrujący dobrami Potockiego generał Józef Bem urządził w murach zamku cukrownię, która wkrótce upadła. Opuszczony zamieniał się stopniowo w ruinę. Dopiero za czasów Tadeusza Niementowskiego prowadzono prace zabezpieczające-pokrył budynek nowym dachem, zabezpieczył murem drzwi i okna oraz odrestaurował bramę wjazdową. Z powodu braku środków finansowych nie udało mu się dokonać pełnej restauracji zamku. Podczas I wojny światowej zamek ponownie zniszczony przez wojska rosyjskie. W 1932 roku Związek Oficerów Rezerwy RP z Tarnopola podjął się odbudowy zamku. W 1936 roku odbudowano całkowicie budynek bramny i lewe skrzydło, a w 1938 roku skrzydło prawe. Główny korpus miał być zrekonstruowany w 1939 roku. Obecnie na terenie zamku mieści się muzeum kozaczczyzny.

 

Zabytki- zamek Zbaraskich z 1626r., klasztor oo. Bernardynów, stary zamek Zbaraskich w Starym Zbarażu, zniszczony w 1589r.

ZAŁOM /Arnimswalde/

Wieś położona w gminie Goleniów powiatu goleniowskiego. Założona w 1747 roku. Nazwa wsi pochodzi od generała von Arnim króla Fryderyka II. Na terenie wsi majątek ziemski. Od lat 20-tych XIX wieku należał do rodziny Schrӧder. W 1928 roku właścicielem majątku obejmującego 237 ha gruntów był Pul Schrӧder. Po założeniu dworskim pozostały budynki gospodarcze.

ZALESIE /Sonnenwald/

Osada położona w gminie Police powiatu polickiego. Były folwark. Należał do majątku w Rzędzinach. Na terenie byłego folwarku pałac zbudowany przed 1910 rokiem przez Henninga hrabiego von Arnim-Schlagenthin. Po 1945 roku w pałacu mieścił się ośrodek wypoczynkowy, później zaadoptowany na mieszkania dla pracowników. Obecnie siedziba Nadleśnictwa Trzebież.

ZŁOCZÓW

Miasto obecnie na terenie Ukrainy położone w obwodzie lwowskim. Stolica rejonu złoczowskiego. W II Rzeczypospolitej miasto powiatowe w województwie tarnopolskim. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1180 roku pod nazwą Radzicze. W XIII wieku stała tam drewniana warownia, spalona w XIV i XV wieku podczas najazdów Tatarów krymskich. Jako Złoczów wymieniona w 1442 roku, własność Jana z Sienna- Sienieńskiego herbu Dębno . Za Stanisława Sienieńskiego w 1523 roku Złoczów otrzymuje prawa miejskie od króla Zygmunta I. Stanisław Sienieński vel Sieniński vel Siemiński ostatni z tej linii rodu w 1532 roku sprzedaje klucz złoczowski Andrzejowi Górce(*1500-+03.12.1551) herbu Łodzia . Ostatnim przedstawicielem rodu był syn Andrzeja, Stanisław Górka(*1538) zmarły w 1592 roku. Złoczów odziedziczyła jego siostra, Barbara Czarnkowska herbu Nałęcz III . W 1598 od Barbary Czarnkowskiej dobra zakupił Marek Sobieski(*ok.1550-+1605) herbu Janina . Dwukrotnie żonaty: z Jadwigą Snopkowską, z którą miał syna Jakuba i 5 córek oraz z Katarzyną Tęczyńską, z którą miał syna Jana. Kolejnym dziedzicem dóbr był Jakub Sobieski(05.05.1591-13.06.1646), dwukrotnie żonaty: z Marianną Wiśniowiecką, z którą miał dwie córki zmarłe w dzieciństwie, po raz drugi z Zofią Teofilą Daniłowiczówną, z którą miał siedmioro dzieci, w tym Jana, przyszłego króla Polski. W latach 1634-1636 ufortyfikował Złoczów, a na miejscu dawnej warowni zbudował zamek, wzmocnionymi czterema bastionami, które zdobiły herby: Janina , Gozdawa   , Rawicz  i Herburt . Po wymarciu rodu Sobieskich dobra przechodzą na księcia Michała Kazimierza Radziwiłła”Rybeńko”(*1702-+1762) herbu Trzy Trąby , wnuka Michała Kazimierza, wojewody wileńskiego, i Katarzyny Sobieskiej(*1634-+1694), siostry Jana III Sobieskiego. Po nim dobra dziedziczy syn jego, książę Karol Stanisław Radziwiłł „Panie Kochanku”(*1734-+1790), żonaty z Teresą Karoliną Rzewuską, dziedziczką pobliskiego Białego Kamienia. W 1801 roku Złoczów nabył Łukasz Komarnicki(+1816) herbu Sas , ożeniony z Franciszką Pieńczykowską. Po nim majątek dziedziczy syn, Aleksander(+1838) i wnuk Roman. Używali austriackiego tytułu hrabiowskiego i pisali się „na Złoczowie” . W 1868 roku Roman hrabia Komarnicki sprzedał zamek N. Frankowskiemu a ten sprzedał go w ręce żydowskie. Kilkakrotnie zmieniał właścicieli, będąc cały czas własnością Żydów. Budowla w końcu nabyta została przez państwo austriackie a zamek zaadoptowano na koszary, później na sąd i więzienie. Zniszczony podczas I wojny światowej. Podczas okupacji sowieckiej więzienie NKWD. Później więzienie Gestapo. Obecnie własność Lwowskiej Galerii Sztuki.

 

 

ZIELIN /Sellin/

Wieś położona w gminie Gryfice powiatu gryfickiego. Wzmiankowana w 1594 roku. Należała do rodziny von Ganzkow. W 1754 roku Franz Ludewig von Ganzkow sprzedał majątek Valentinowi Bodo von der Osten. Po jego śmierci dobra dziedziczy major Philipp Ludewig vonder Osten, właściciel majątku B w Przybiernowie. Od XIX wieku częste zmiany właścicieli. Wymienia się rodziny: Müller(1804), Clausius(1832-1835), Wegner(1853-1862). W roku 1870 kiedy dobra należały do rodziny Buchholz majątek obejmował 1372 morgi ziemi a w 1879 roku 329,43 ha gruntów. Na początku XX wieku dobra posiada rodzina Hӧhnerbach. Ostatnim właścicielem dóbr jest rodzina Teschemacher. W centralnej części wsi położony był majątek ziemski.

ZAGÓRZYCE /Saagen/

Wieś położona w gminie Łobez powiatu łobeskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w XIV wieku. W południowej części wsi położony był zespół dworski. Od 1804 roku do lat 60-tych XIX wieku majątek należał do rodziny Pockrandt. W 1929 roku majątek liczący 100 ha gruntów posiadał Bernhard Laske.

Zagórzyce dwór

Zagórzyce 1936, zachodniopomorskie