Osiek Drawski /Wutzig/
O
Orle /Haseleum/
Okole /Wuckel/
Oćwieka /Woitfick/
Osada obecnie część wsi Kluki położona w gminie Przelewice powiatu pyrzyckiego. W historii pojawia się pod różnymi nazwami: de Wotfic(1300) Wotnick(1303), Wutnick, Wutsick, Weitfick(1426), Hustick(1499), Wotficke(1523). W 1333 roku wymieniony rycerz Vromoldus Wutsikk. Na Pomorzu pojawił się w 1299 lub 1300 roku i wzmiankowany jako Vromoldus de Wotfic. Stare lenno rodu von Steinwehr. W 1503 roku wzmiankowany Tyde von Steinwehr. W 1515 roku książę pomorski Bogusław potwierdza lenno we wsi dla Asmusa von Steinwehr. W 1523 roku wymieniony Jürgen von Steinwehr. W 1631 roku we wsi pojawia się Jochen von Küssow posiadając drugi majątek we wsi obok rodu von Steiwehr. W 1745 roku Balthasar Gottfried von Steinwehr oraz jego brat Jochim Christoph von Steinwehr sprzedają majątek burmistrzowi Szczecina Matthiasowi Heinrichowi von Liebeherr. Po jego śmierci majątek w rękach wdowy, Marie Elisabeth, a po jej śmierci w 1751 roku majątek dziedziczą: porucznik Julius Friedrich Wilhelm i Carl Heirnich von Liebeherr oraz Henriette Wilhelmine i porucznik Gustav Heinrich von Liebeherr. W 1794 roku sprzedają majątek Augustowi Ferdinandowi hrabiemu von Küssow. W 1815 roku majątek w posiadaniu Louis hrabiego von Küssow. W 1828 roku jako właściciela i mieszkańca dworu podany W.Wendeler. Prawdopodobnie około 1836 roku majątek w posiadaniu rodziny von Plӧtz. Wcześniej wymieniana rodzina von der Marwitz– może była dzierżawcą majątku, który później zakupiła rodzina von Plӧtz? Od 1847 roku(część podaje, że od 1841 roku) własność Bernharda Heinricha Felixa Holm z Anklam, właściciela Kluków. Od 1861 roku majątek należy do niejakiego Holtz, od 1864 roku rodziny Dudy. W 1879 roku majątek należący do Ludwiga Carla Edwarda Dudy liczył 266,35 ha gruntów. W 1910 roku majątek należący do Paula Dudy liczył 497,73 ha gruntów. W 1928 roku dobra w posiadaniu Pani Auguste Victoria Glahn a jej dobra liczyły 481 ha gruntów.
PAŁAC
Stojący w parku pałac został rozebrany po 1945 roku.
Oleszna /Henningsholm/
Dawna osada, obecnie w granicach miasta Szczecin, część Os. Płonia nad rzeką Płonią. Wymieniona w 1260 roku jako własność cystersów z Kołbacza. W 1791 roku wzmiankowany majątek Henningsholm. W 1868 roku folwark należał do inspektora budowlanego Rottenberg. Później własność niejakiego Schreiber. W 1884 roku majątek zakupiony przez Victora von Dewitz. W latach 1884-1888 roku po wcześniejszym zburzeniu starych zabudowań folwarcznych zbudował pałac w stylu neoklasycystycznym. Obok pałacu powstał park krajobrazowy oraz zwierzyniec. W 1920 roku majątek obejmował 188 ha gruntów Właścicielem majątku był Victor von Dewitz Junior, żonaty z Urszulą von Diepow. Za sąsiada miał rodzinę von Bodenhausen. W 1938 roku Hans von Bodenhausen kupił majątek od Viktora von Dewitz. W 1939 roku pałac został zajęty przez wojska niemieckie. Po wojnie wyposażenie pałacu wywiezione przez wojska radzieckie. Sam pałac po wojnie rozebrany. Część cegieł powędrowała na odbudowę Warszawy.
Obok stoi pałac-willa zbudowana prawdopodobnie pod koniec XIX wieku przez rodzinę baronów von Bodenhausen, zwana willą Erica. Na ryzalicie herb rodu von Bodenhausen. Obecnie w willi mieści się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, od 2006 roku Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr1 w Szczecinie.
Otok /Woedtke/
Wieś położona w gminie Gryfice powiatu gryfickiego. Po raz pierwszy wymieniona w 1224 roku. Należał do słowiańskiego rodu Otok, który z biegiem czasu zmienił swoje nazwisko na: Wotik, Wotuch, Woitke, Woetke. W 1389 roku wzmiankowany Joachim von Woedtke. Od 1618 roku piszą się von Woedtke. W XV wieku podzieliła się na dwie linie: z Otoku i z Cerkwicy. W 1628 roku dobra należą do Petera i Henninga von Woedtke. Po śmierci generał majora Eggerta Georga von Woedtke w 1756roku dobra dziedziczą synowie: Friederich Wilhelm, Leopold Christian, August Heinrich i Wilhelm Carl Maximilian von Woedtke. W 1764 roku majątek w Otoku dziedziczy major Leopold Christian von Woedtke. W 1905 wspomniany Friedrich von Woedtke. Ostatnim właścicielem majątku był Carl Leopold von Woedtke. W 1870 roku majątek obejmował 3046 mórg ziemi a w 1879 roku dobra obejmowały 776,69 ha gruntów. Po 1945 roku w pałacu stacjonowało Wojsko Polskie. Później własność Skarbu Państwa. Powstały PGR funkcjonował do 1959 roku, później w pałacu znajdował się Zakład Karny i szkoła rolnicza. Obecnie własność prywatna.
ZESPÓŁ PAŁACOWY
W zachodniej części wsi w parku krajobrazowym o powierzchni 2,2 ha położone są ruiny pałacu zbudowanego w latach 1852-64 w stylu neogotyckim wg projektu berlińskiego architekta E. Knoblauch. Był to dwukondygnacyjny budynek z narożną ośmioboczną wieżą jako dominantą. Z relacji mieszkańców jeszcze w 2008/2009 roku pałac był w b. dobrym stanie. Zniszczeń dokonał pożar pałacu i późniejsza dewastacja przez wandali.
Ostoja /Schadeleben/
Wieś położona w gminie Kołbaskowo powiatu polickiego. Historia wsi związana ściśle z historią Gumieniec, która była wzmiankowana w 1293 roku. Tereny, na której położona jest Ostoja oraz Gumieńce należał do miasta Szczecina, częściowo do biskupa kamieńskiego, kościoła św. Jakuba w Szczecinie, Fundacji św. Ottona, joannitów i klasztoru w Pudagii. W XVI wieku Ostoja należała do rodzin: Loytz i Glinden. Później wieś należała do miasta Szczecin. W 1808 roku część gruntów we wsi nabył niejaki Bettec. W 1825 roku założono folwark, którego właścicielem był Carl Wilhelm Schultz, zmarły w 1841 roku. Po nim majątek dziedziczy syn. W 1863 roku Johannis Schultz, syn pierwszego właściciela, wydzierżawił majątek właścicielowi cukrowni z Drzetowa(Bredow), obecnie dzielnica Szczecina, Heinrichowi Wellmann. W 1884 roku brat Johannisa, Wilhelm Schultz sprzedał dobra Ferdinandowi Borchert. W 1910 roku jego majątek obejmował 273,84 ha gruntów. W latach 20-tych XX wieku majątek w rękach rodziny Steffen. W 1928 roku za czasów Werbera Steffen majątek liczył 274 ha gruntów. Do 1945 roku właścicielką majątku była Margarete Steffen, z domu Borchert. Po 1945 roku w rękach Skarbu Państwa z utworzeniem na terenie majątku PGR, od 1955 roku w posiadaniu Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie. W latach 1993-2005 dzierżawiony przez firmę prywatną. Obecnie w rękach Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego.
ZAŁOŻENIE DWORSKIE
We wsi dworek zbudowany w 1825 roku, klasycystyczny, powiększony w latach 60-tych XIX wieku o piętrowe skrzydło, nawiązujące do neogotyku angielskiego. Położony w parku. W sąsiedztwie zabudowania gospodarcze z XIX i XX wieku.
OLBRACHTÓW /Albrechtsdorf/
Wieś w gminie Żary w powiecie żarskim o średniowiecznej metryce wzmiankowana w 1350 roku. Należała wtedy do państwa stanowego Żary. W tym czasie właściciel wsi Ulrich von Pack część wsi przekazał szpitalowi w Żarach. W 1381 roku wieś podzielona pomiędzy rody rycerskie: von Grünberg, von Steudan, Nickolaus von Dӧbelin. W latach 1445-57 wzmiankowany Balzer von Unwürde a w 1490 roku wspomniany Christoph von Unwürde(1490). Po koniec XV wieku(1494) dobra posiadał Peter von Niesemeuschel. Posiadał dobra w latach 1509-12. W 1521 roku wieś należy do Hieronymusa von Biberstein. Pojawia się również Georg von Schӧnaich. W 1551 roku wieś należy do rodu von der Dahme. W latach 1631-38 wymieniony Seifried von der Dahme. Rodzina von der Dahme posiada wieś do 1656 roku. Kolejnymi właścicielami są rody : hrabiowie von Promnitz(1691-1717) oraz księżna von Sachsen-Weissenfels(1671-1717), Heinrich Siegmund von Rohr(1717-1734), von Reinsperg(1734-1832), Dr von Sydow(1832-1838), von Berge(1838-1846), von Falkenhayn(1846-1855), baronowie von Reibnitz– wymieniony Johann Hermann, zmarły w 1853 roku, von Bronikowski(1855-1862). Heydenreich(1862-1934). W 1879 roku właścicielem dóbr był Rudolph Hei(y)denreich. Majątek w tym czasie liczył 459,86 ha gruntów. Prawdopodobnie ostatnim właścicielem była rodzina Berg.
Po założeniu pozostał park krajobrazowy oraz resztki zabudowań folwarcznych.
OLBRACHCICE /Ulbersdorf/
Wieś położona w gminie Wschowa powiatu wschowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1442 roku(Olbarchdorff), później wielokrotnie w latach: 1448(Olbrachczycze), 1528(Olbrachcicze), 1670(Olbersdorff). Wieś rycerska. W 1442 roku jako właściciela wspomniano Henryka z Jędrzychowic. W 1448 roku wieś w posiadaniu Andrzycha z Gołanic. W latach 1443-1447 część gruntów w rękach Jana Kotwicza. W latach 1488-1522 wieś w rękach Krzysztofa Kotwicz Olbrachcickiego, syn Szymona. W 1522 roku cały majątek zapisał żonie Annie Bojanowskiej. Zmarł w 1524/1527? roku. Część dóbr otrzymała w spadku: siostra zmarłego Krzysztofa- Krystyna Kotwicz, żona Melchiora, Barbara Moraczewska, Anna Ostrowicka-Oleska oraz Szymon, Jan i Abraham Bukowieccy(w 1529 Bukowieccy zostali spłaceni przez Annę Bojanowską). W 1530 roku część wsi należy do Nankera Dłuskiego, później jego żony, Anny Morkowskiej z Mórkowa(1540r.). W 1646 roku właścicielem wsi był Peter von Kottwitz z żoną Ursulą z domu von Temeritz. Od 1651 roku dobra przejmuje rodzina von Nostitz– wymieniony Hans Georg von Nostitz(1682-1694) oraz Samuel von Nostitz, żonaty z Helene Leopoldine von Franckenberg. Samuel i Helene mieli trzech synów: Hannsa Carla, Constantina i Floriana. W 1778 roku majątek zakupił Sigismund von Żychliński, żonaty z Louise z domu von Luck. W 1785 roku sprzedał dobra Andreasowi von Rosenberg-Mojaczewskiemu. Jego syn Adam hrabia von Rosenberg Mojaczewski był kolejnym właścicielem dóbr wymienionym w 1796 roku. Jego żoną była Marianna von Dobrownicka. W 1841 roku majątek był własnością rodziny Schmidt. W połowie XIX należała do rodu von Lucke und Kursko– wymieniony Arthur Alexander Sigismund Benjamin von Lucke und Kursko, ożeniony z Anną Clarą Natalią Sophią von Forckenbach. Mieli córkę Auguste Catharine Annę Clarę urodzoną dnia 07.04.1856 roku, która dnia 25.12.1885 roku wyszła za mąż za Eugen Juliusa Rudolfa von Oppen. Arthur Alexander umiera we wrześniu 1885 roku i prawdopodobnie po jego śmierci rodzina traci majątek.
ZESPÓŁ DWORSKI
Pozostałością po założeniu są: budynki gospodarcze, brama wjazdowa, resztki parku dworskiego. Pałac rozebrany po 1945 roku.
OLSZYNIEC /Wellersdorf/
Wieś leżąca w powiecie i gminie Żary, której początki sięgają średniowiecza. Pierwszy raz wzmiankowany w roku 1346 jako wieś będąca własnością rodziny von Pack, możnowładców dolnołużyckich, do których należały Żary. Po 1340 roku wieś i majątek należał do rodu von Biberstein. Wzmiankowana również w latach: 1350(Vellerstorff), 1381(Welristoerff), 1483(Wellissdorff). We wsi kilka działów własności. Należała do wielu rodów: Slicher(1381), von Gebelzig(1381), von der Seltau(1381), von Schӧnaich z Lipinek Łużyckich(1381), Hobillin(1381), sędzia Bertram z Żar(1381), von Gebelzig(1415-1524-w 1490 wymieniony Peter von Gebelzig), von der Dahme(1490-1520), von Mühlen(1530-wymieniony Bartusch von Mühlen, 1551, 1583, 1586, 1622, 1625), von Unruh(1625), von Bomsdorff(1685, 1695), von Kohrin(1723), von Felden(1723), von Glasser(1745, 1762), von Felden(1767, 1810, 1813/14, 1823), Hasse(1827). Podział wsi na część górną: von Jaurisch(1836, 1848), Schmidt(1850), hrabiów von zu Dohna(1854, 1861- wymieniony Bernhard urodzony w 1817r), porucznik Carl Wilhelm Zehe– za jego czasów majątek liczył 364,20 ha gruntów. Później majątek jest własnością rodzin: Schwarzlose(1903) i Wockenfuss(1929). Część dolna należy do: Schulz(1811), Bail(1844, 1850), Garzinski(1861). Po 1860 roku majątek należy do barona von Biedermann, później do Christiana Meyer(1879) i dobra liczyły 396 ha gruntów. Ostatnią rodziną posiadającą majątek była rodzina Jitschin(1929).
ZAMEK
Późnogotycki zameczek, zbudowany na przełomie XV-XVI wieku, przebudowany i powiększony w XX wieku. Murowany z cegły, założony na planie prostokąta, z kwadratową przyległością od strony zachodniej. Piętrowy, przyległość parterowa. Zachowane gotycko-renesansowe szczyty o falistym wykroju, zaakcentowane blendami. Piwnice nakryte sklepieniami kolebkowymi, pozostałe wnętrza belkowymi stropami. Po drugiej wojnie światowej w posiadaniu Administracji Lasów Państwowych. Obecnie własność prywatna, dom Nr32.
ZESPÓŁ DWORSKI
W dawnym Olszyńcu Górnym, obecnie to centralna część wsi położony jest zespół dworski składający się z: dworu, zabudowań folwarcznych oraz parku krajobrazowego. Dwór zbudowany na planie prostokąta, piętrowy, kryty dachem dwuspadowym, podpiwniczony. Własność prywatna
OWCZARY /Otscher/
Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z 1307 roku. Wyrosła być może z podgrodzia i przekształciła się w niewielka wieś rybacką o układzie ulicówki. W pierwszej połowie XIII wieku należała na przemian do książąt śląskich i wielkopolskich. W 1249 roku Bolesław Rogatka oddał tę ziemię arcybiskupowi magdeburskiemu, następnie przeszła ona pod władanie margrabiów brandenburskich. W 1317 roku wieś została potwierdzona biskupowi lubuskiemu, gdzie wchodziła w skład biskupiego uposażenia do XVI wieku, do czasu sekularyzacji dóbr kościelnych. Później przeszła na własność panującego i była administrowana przez urząd domeny w Lubuszu, zaś w latach 1802-10 w Pamięcinie. Cała domena weszła w skład królewskich dóbr rodzinnych księcia Prus, tj. królewskiego brata.
DWÓR
W północnej części wsi ruina dworu, wzniesionego w 2 połowie XVII wieku, na planie prostokąta. Parterowy, murowany, podpiwniczony. Pozostałością dworu są mury obwodowe.Po 1945 roku w budynku mieściły się biura PGR i mieszkania dla pracowników. Nie remontowany budynek popadał w ruinę. W 1989 roku częściowa rozbiórka obiektu. Jeszcze w 2012 roku widoczne były mury do I-go piętra.
OTYŃ/Deutsch Wartenberg/
W drugiej połowie XIII wieku rycerze Czabel z pobliskiego Niedoradza wybudowali zamek, wokół którego powstała osada, wzmiankowana w 1313 oraz w 1322 roku kiedy związana była z osobą Diepolda Czabel z Niedoradza. Był to przedstawiciel rodu Zobel von Zobeltitz(Zabeltitz) z Niedoradza. W 1408 roku własność Caspara Zobeltitz(Zabeltitz) a w 1443/1451 roku Otyń należał do Sigismunda Zobeltitz(Zabeltitz) i jego trzech synów. Poza Otyniem do Zobeltitz(Zabeltitz) należał również Konotop. Sami rycerze trudnili się rozbojem co wywołało oburzenie i reakcję ze strony księcia Jana II Żagańskiego. Pojmał braci von Zabeltitz: Christopha, Bruna i Kaspra. Kasper i Bruno von Zabeltitz zostali ścięci, natomiast Christoph umarł śmiercią głodową osadzony w zamkowej wieży. Po odebraniu Otynia rodzinie von Zabeltitz przez księcia głogowskiego, miasto weszło w posiadanie Korony Czeskiej. W 1497 roku syn Caspra, Balthasar Zobel von Zobeltitz(Zabeltitz) wnosił roszczenia do majątku po ojcu, w końcu zawarł kontrakt o współrządzenie majątkiem otyńskim z von Rechenbergiem ze Sławy. W 1516 roku Otyń należy do braci von Rechenberg – Hansa i Nickela. W 1532 roku zmarł Nickel von Rechenberg. Hans von Rechenberg, jedyny właściciel Sławy, Bytomia Odrzańskiego, Tarnowa Jeziernego, Otynia, nie mając synów tylko dwie córki, w testamencie z 1536 roku przepisał bratu Klemensowi von Rechenberg Sławę, kuzynowi Georgowi von Rechenberg z Borowa Polskiego Otyń, kuzynom Melchiorowi i Franzowi von Rechenberg z Siedliska oraz siostrze i jej mężowi Melchiorowi von Gersdorf Tarnów Jezierny, Nowe Miasteczko, Gołaszyn i Popęszyce. Hans von Rechenberg zmarł w 1540 roku. Georg von Rechenberg zmarł w 1559 roku, Otyń dziedziczy jego syn Melchior a resztę dóbr jego wnuk Hans von Rechenberg po śmierci Melchiora w 1562 roku. Otyń na krótko przejmuje zięć Melchiora, Wolfgang baron von Kittlitz. W 1610 roku umiera ostatni z otyńskiej linii rodu von Rechenberg, Hans Georg, który siostrze, Helenie von Sprinzenstein zapisuje w testamencie Otyń, co staje się zarzewiem konfliktu rodzinnego, w wyniku którego po śmierci Heleny von Sprinzenstein w 1628 roku, Balthasar von Rechenberg z Borowa Polskiego, który nie godził się z testamentem, zajął zbrojnie miasto i własną załogą obsadził zamek. Interwencja cesarskiego komisarza przywróciła władzę mężowi Heleny, Johannowi Ernestowi hrabiemu von Sprinzenstein, więzionemu przez Balthasara. Do wojny o sukcesję po Hansie Georgu von Rechenberg w kolejkę ustawił się Sigismund von Kittlitz oraz po śmierci Johanna Ernsta hrabiego von Sprinzenstein w 1639 roku(zmarł pod Bninen w Polsce), jego druga żona Eleonora hrabina von Sprinzenstein, z domu hrabianka von Harach(zmarła w 1645 roku). Pod koniec wojny trzydziestoletniej miasto i zamek zajęty przez wojska szwedzkie. W 1643 roku tymczasowo zamek w rękach Wilhelma von Heyking. Po pokoju westfalskim kończącym wojnę trzydziestoletnią dobra wracają na krótko do rodziny von Rechenberg. W 1643 roku na mocy testamentu Eleonory hrabiny von Sprintzenstein, właścicielem miasta stali się jezuici. Ostatecznie posiedli miasto dopiero po śmierci Siegmunda von Rechenberg w 1661 roku. W 1650 roku o spadek wystąpił jedyny syn Johanna Ernsta hrabiego von Sprintzenstein, Philipp hrabia von Sprintzenstein, ale bez powodzenia. W 1749 roku zarządcą majątku klasztornego został Karol Reinach. Po kasacji zakonu w 1776 roku w klasztorze utworzono Królewski Instytut Szkolny, prowadzony przez byłych jezuitów. W 1787 roku po opuszczeniu Otynia przez ostatnich zakonników, król pruski Fryderyk Wilhelm II sprzedał miasto księciu kurlandzkiemu, Piotrowi von Biron. Do 1879 roku należał do książąt żagańskich i w tym roku został sprzedany pruskiemu ministrowi spraw wewnętrznych, dr Rudolfowi von Friedenthal, po którym dobra przejęła córka Rudolfa- Renata baronowa von der Lancken-Wackenitz, żona pruskiego ambasadora we Włoszech. Dobra otyńskie były w posiadaniu rodziny do 1945 roku.
ZAMEK
Pierwszą budowlą była nieznana nam siedziba rycerska rodu Czabel z Niedoradza, których potomkowie jako już Zobel von Zobeltitz(Zabeltitz) w XIV i XV wieku dokonali rozbudowy zamku. W 1329 roku Otyń wymieniony jako miejscowość z zamkiem, który pojawia się również w 1488, 1501, 1506 ,1507 i 1516 roku. Nie znany jest jego wygląd. Pozostałości po obiekcie zachowały się w południowej części budynku bramnego. W 1495 roku z Otynia pisał się Hans von Nostitz, który prawdopodobnie zajmował część majątku rodu von Zabeltzitz, w tym zamek. W 1501 roku Władysław Jagiellończyk nakazał braciom Hansowi i Georgowi von Nostitz oddać zamek Otyń ale jeszcze w 1506 roku go zajmują. Za czasów kolejnych właścicieli – rodziny von Rechenberg– zamek został przebudowany i rozbudowany w stylu renesansowym. Kolejnych zmian dokonali jezuici, a prace zakończono w 1681 roku. Po pożarze w 1702 roku, do 1721 roku prowadzono prace renowacyjne z jednoczesną, kolejną rozbudową budowli. W tym czasie założono park krajobrazowy. W 1945 roku częściowe zniszczenie struktury obiektu. W zachowanej części budynku mieściły się mieszkania pracowników PGR. Kolejne pożary w 1946 i 1954 roku doprowadziły obiekt do ruiny. Obecnie własność prywatna.
