HISTORIA WSI BRONISZÓW

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi leżącej w powiecie nowosolskim w gminie Kożuchów związana jest z rokiem 1273, kiedy kasztelan Bronisław von Beuthen nadaje niewielkiej osadzie śródleśnej prawa wsi i nazwę Broniszów. Pierwszym znanym właścicielem wsi wymieniany jest Mol von Ebersbach/1501/, który w testamencie określa się „jako Pan na Mirocinie i Broniszowie”. Po nim właścicielami majątku są jego dwaj synowie: Nickel i Hans von Ebersbach/1515,1549/. W roku 1513 wymienia się jako właściciela/prawdopodobnie części wsi/ Friedricha von Dyhern. Ostatnim przedstawicielem rodu z Broniszowa był Jan von Ebersbach, którego córka Urszula w roku 1570 wychodzi za mąż za Krzysztofa Fabiana von Kottwitz und Hartau. Po śmierci Krzysztofa Fabiana Broniszów dziedziczy jego syn- Krzysztof. Najstarszy z jego trzech synów Jan Fabian osiadł na tzw. Folwarku wielkim w starej posiadłości rycerskiej. W 1606 przystąpił do budowy dwóch zamków na włości rycerskiej oraz założył tzw. Główny folwark. Rok później założył mały folwark. Po śmierci Jana Fabiana von Kottwitz w roku 1613 właścicielką majątku została jego żona, Małgorzata von Kottwitz z domu von Guttin. Część majątku przeznaczyła dzieciom, górny i dolny folwark otrzymał brat zmarłego Krzysztof von Kottwitz, folwark określany jako średni przypadł jego młodszemu bratu, Karolowi Wielkiemu. W rękach Kottwitzów był Broniszów przez ponad 200 lat. Ostatnim z rodu, w rękach którego pozostawała wieś był Jan Franciszek von Kottwitz. W roku 1740 jako właściciel części Broniszowa wymieniany jest von Rhoden. W połowie XVIII wieku jako właściciele Broniszowa wymieniana jest rodzina baronów von Skronsky/1729/. W roku 1765 właścicielką wsi była Katarzyna Konstancja von Skronsky. Przez małżeństwo Konstancji von Skronsky(córki Katarzyny Konstancji) z przedstawicielem rodziny von Abschatz majątek w rękach rodziny von Abschatz und Strachwitz. Jednym z przedstawicieli był Franz Joseph Scypio von Abschatz und Strachwitz, z korespondencji z 1776 donator szpitala w Broniszowie. W 1810 roku właścicielką majątku, jak wynika z korespondencji zostaje hrabina von Schweinitz z domu von Dyherrn. Kolejnym właścicielem dóbr jest rodzina von Aulock. Ostatnim właścicielem Broniszowa z tego rodu jest Sylvius von Aulock. Od 1849 roku osiada w Broniszowie rodzina von Tschammer-Quaritz. Przed rokiem 1886 właścicielem majątku broniszowskiego jest baron Artur von Tschammer-Quaritz. Od 1912 roku majątkiem zarządza jego syn baron Georg von Tschammer-Quaritz, pozostając właścicielem majątku do 1945 roku. Opuszcza Broniszów i majątek kilka dni przed wkroczeniem wojsk radzieckich pozostawiając całe wyposażenie pałacu. Po II wojnie światowej w zabudowaniach folwarcznych utworzono PGR, w pałacu mieściły się biura i mieszkania dla pracowników. Na początku lat 90-tych pałac przechodzi w ręce prywatne. W 2007 zmiana właściciela.

 

 

 

 

 

 

 

 

ZAMEK

 Prawdopodobnie w murach obecnego pałacu tkwią relikty zamku wybudowanego za czasów von Ebersbachów, którzy prawdopodobnie na starszym założeniu wybudowali nową siedzibę rycerską, później rozbudowywaną przez pozostałych właścicieli. Niestety brak danych o zamku. O drugiej siedzibie rycerskiej we wsi pisze w swej książce Marek Nowakowski. Na południowy wschód od majątku na skraju niziny znajduje się nasyp założony na planie czworoboku o zaokrąglonych narożach, otoczony wałem i fosą, o wymiarach w górnej płaszczyźnie 9x7m. Prawdopodobnie są to relikty wieży mieszkalnej z XIII-XIV wieku. Prawdopodobnie o tym założeniu pisał Alexander Duncker. Są to prawdopodobnie ślady po zamku komesa Bronisława.

PAŁAC

Znajdujący się w Broniszowie zespół pałacowy składa się z pałacu, oficyny i parku. Zbudowany na przełomie XVI przez rodzinę von Ebersbach i rozbudowany na przełomie XVI i XVII wieku, prawdopodobnie za czasów Jana Fabiana von Kottwitz. W latach 1600-1608 dochodzi do przebudowy renesansowego dworu obronnego, powstałego na fundamentach starszej budowli, prawdopodobnie zamku.  Z tego okresu pochodzą zachowane fragmentarycznie na elewacji wschodniej sgraffita w formie geometryczno-roślinnych motywów oraz występujące we wnętrzach renesansowe sztukaterie sufitów, tak bogate, że sprawiają wrażenie „horror vacui”. Renesansowy pałac podczas remontu w 1698 roku otrzymał barokowy wystrój. Wykonano nowe elewacje z dekoracyjnym, kamiennym portalem w fasadzie pochodzącym z 1608 roku. W pierwszej połowy XIX wieku pałac powiększono o zamknięty murem prostokątny dziedziniec z neogotycka basztą. Murowany z kamienia i cegły, trzykondygnacyjny, założony na planie litery L, z cylindryczną basztą w północno-wschodnim narożniku. Od strony południowo-zachodniej przylega dobudowany dziedziniec z okrągłą basztą, wypełniający przestrzeń między dwoma skrzydłami renesansowego założenia. W parterze dwie znaczne sale, z których jedna nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, zdobionym stiukową dekoracją okuciową, druga belkowanym stropem pokrytym bogatą renesansową dekoracją stiukową, o motywach roślinnej groteski, owoców, gwiazd, rozet, angielskich główek i profilowych popiersi. Sąsiadująca baszta, łącząca się z salą otwartą półkoliście arkadą, nakryta jest stropem z jedną belką, dekorowanym analogicznie. Elewacje podzielone międzykondygnacyjnymi gzymsami i lizenami. Ubytki barokowych tynków odsłaniają renesansową dekorację sgraffitową o motywach roślinno-geometrycznych. W elewacji północnej wejście z kamiennym późnorenesansowym portalem(1608) zamkniętym półkoliście, flankowanym pilastrami i esownicami, z fryzem zdobionym dekoracją roślinną. Na belkowaniu siedzące lwy z tarczami. W neogotyckiej baszcie nad wejściem wmurowane kamienne nadproże renesansowe(XVI w) z rzeźbionym wyobrażeniem kującego Wulkana, flankowanie pilastrami oraz postaciami herm i wolut. W zwieńczeniu płaskorzeźba mężczyzny trzymającego orła. Dach czterospadowy z lukarnami. Baszta zwieńczona barokowym hełmem baniastym z latarnią. Pałac z trzech stron otacza nawodniona fosa. Od wschodu i południa przylega niewielki park krajobrazowy z XVIII-XIX wieku.