GŁÓWCZYCE /Glowitz/

Wieś gminna położona w powiecie słupskim. Po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie z 1252 roku(Glovectz), gdzie wymieniono rycerza Ratislausa z Glovectz. W 1402 wymieniono rycerza Nicolausa van de Glouitze. Około 1475 roku właścicielem wsi był Nicolaus von Puttkamer. Majątek należał do von Puttkamerów do 1945 roku. Prawdopodobnie od XVI wieku na terenie wsi położone były dwa majątki. W latach 1665-1746 część wsi należała do rodu von Stojentin. W 1731 roku drugi z majątków posiadała rodzina von Podewils(Podwyls, Pudewyls, Pudwyls, Pudwils). W latach 1731-1791 majątek na terenie wsi posiadała rodzina von Marschall. W 1791 roku drugi z majątków posiadała rodzina von Kleist(Klest, Clest). W latach 1848-1852 majątek na terenie wsi posiadała rodzina von Zitzewitz(Zitzwitz, Zitzevitze, Czitzwitz, Czitzewitze). Posiadającą majątek w Główczycach wymieniono również rodzinę von Sydow.

Pałac

Zbudowany w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim. Dwuskrzydłowy, dwukondygnacyjny, zbudowany na planie litery T. Do lat 90-tych posiadał oryginalną stolarkę drzwiową oraz wyposażenie gabinetu z herbami von Puttkamerów. Do pałacu prowadzi barokowa brama. Położony w otoczeniu parku krajobrazowego z XIX/XX wieku. Obok zabudowania folwarczne z połowy XIX wieku, rozbudowane na początku XX wieku. Pałac przez lata był nieużytkowany. Spalił się w marcu 2020 roku.

GARDKOWICE /Gut Gartkewitz/

Osada położona w gminie Choczewo powiatu wejherowskiego. Po raz pierwszy wymieniona w 1379 roku. W miejscowości do XIX wieku było kilka działów własnościowych. W 1544 roku książę Barnim przekazuje miejscowość w lenno Jerzemu von Krockow. W latach 1551- 1803roku siedziała tu rodzina von Balge(Baluye, Balie, Balgen, Baline). W 1575 roku dobra we wsi posiadał major Ernst von Weiher. Rodzina von Weiher(Weyher, Weyherr, Weyer, Weiger, Weger) posiadała majątek do 1847. W XVIII wieku pojawiają się: rodzina von Mach(Machow)(1742, 1784-1803), von Chmieliński(Chmelinski, Chmelentzki, Chmelentz, Chelenz)(1742,1784-1803) oraz rodzina von Gostkowskich(Gustkowskich)(1742 -1800). We wsi nadal majątki posiadała rodzina von Krockow(1787-1805) i von Weyher. W 1784 roku we wsi wymieniono posiadaczy dóbr:  Johann Ernst von Baluye kapitan Wilhelm Albrecht von Krockow i porucznik Ernst von Chmielinski. W 1804 roku część A i C wsi posiadał Adolf von Mach, B w posiadaniu porucznika von Gostkowskiego, D- do Karoline von Chmielinski, z domu von Sydow. W 1829 roku majątek posiadał też Benno von Weiher. W 1831 roku właścicielem został Eduard Anselm Heinrich von Zastrow, który połączył majątki w jeden. W 1834 roku należała do rodziny von Reck(Recken). Pojawia się też rodzina von Pirch(Pirche, Pierzchowski, Pirscha, Pyrsche, Pierskow, Pierschowa, Pyrsza). W 1847 roku majątek w rękach Hugo Oertlinga(Dertling), który sprzedał dobra niejakiemu Neste(Rette). W 1859 roku majątek zakupił Wilhelm Theodor von Koss. W 1884 roku majątek odziedziczył syn Wilhelma, Erlich von Koss. Od 1905 roku majątek w posiadaniu żony Erlicha. Ostatnim właścicielem dóbr gardkowickich był Hans-Joachim von Koss(ur. 1891r.). Po 1945 roku majątek przechodzi na własność Skarbu Państwa. Użytkownikiem została Stacja Hodowli Roślin w Żelaźnie. Pałac zaadoptowano na mieszkania dla pracowników. Od 1980 roku w rękach Jakuba Smólskiego.

Pałac

W XVIII wieku mowa była o dwóch dworach, które zostały połączone w jeden w 1771 roku. Po zakupieniu majątku Wilhelm Theodor von Koss dokonał przebudowy założenia rezydencjonalnego. Około 1912 roku wybudowano nowy pałac.

 

GAŁĄŹNIA MAŁA /Klein Gansen/

Wieś położona w gminie Kołczygłowy powiatu bytowskiego. Stare lenno rodu von Zitzewitz. Pierwszym znanym właścicielem z tego rodu był Jarislaw von Zitzewitz(1360-1414) . W 1568 roku siedział tu Lucas von Zitzewitz, od którego wywodzi się tzw. mała gałąź rodziny von Zitzewitz, tzw. von Gansener. W 1844 roku Wilhelm von Zitzewitz urodzony w 1844 roku przejął majątek. W 1888 roku. W 1892 roku wymieniony jako właściciel dóbr. Dobra wydzierżawił. Zmarł w 1921 roku w Słupsku. Ostatnim właścicielem był Wilhelm Alexander Friedrich Karl Adalbert von Zitzewitz(1885-1945), ożeniony z Elisabeth von Rogowski.

Dwór

Zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku na planie prostokąta, przebudowany w XIX wieku. Nie istnieje od 1983 roku. Był to budynek parterowy. Obecnie po założeniu dworskim położonym w północnej części wsi zachowały się budynki gospodarcze oraz resztki parku dworskiego.

DOMINEK /Dominke/

Wieś położona w gminie Ustka powiatu słupskiego. Stare lenno rodu von Bandemer. W 1717 roku właścicielem był Ernst Friedrich von Bandemer. Po jego bezpotomnej śmierci dobra dziedziczy wdowa po nim, Eleonora Gottlieb, z domu von Stojentin. Od 1749 roku właścicielem jest kapitan Christian Ernst von Bandemer z Osieka. Po jego bezpotomnej śmierci w 1757 roku majątek dziedziczy najbliższy krewny, Friedrich Asmus von Bandemer, który w 1760 roku sprzedaje dobra majorowi Georgowi Wernerowi von Bandemerowi. Kolejnym dziedzicem majątku został brat Georga, Ernst Ludewig von Bandemer. W latach 1831-1837 majątek należał do rodziny von Tornow. Do rodu von Below dobra należały od 1847 do 1855 roku. W 1855 roku niejaki Pauli kupił majątek za 45 tys. talarów. Od 1868 do 1884 roku właścicielem był Leopold Schumacher. Następnie majątek przejęła rodzina von Hanstein. Dobra zakupił Ernst von Hanstein, zmarły w 1904 roku. Po nim majątek odziedziczył jego syn, Fritz. Ostatnim właścicielem był wnuk Ernsta, Fritz-Leberecht von Hanstein.

Dwór

Dwór rozebrany w latach 70-tych XX wieku. Resztki parku krajobrazowego.

DOBRZĘCINO /Dubberzin/

Wieś położona w gminie Kobylnica powiatu słupskiego. Wieś podzielona na dwa działy majątkowe. Około 1480 roku część wsi zakupił Matthias von Puttkamer. Od 1490 do 1734 roku część wsi należała do rodu von Kleist. W latach 1550(1564)-1640 część wsi w rękach rodu von Below. Na przełomie XV i XVI wieku część wsi należało do Jürgena von Below(1485-1527) a w 1532 roku siedział tu Joachim von Below. Od 1662 do 1854 roku należała do rodu von Krockow. W 1734 roku. część wsi należała do rodziny von Blumenthal. W XVIII wieku jeden z majątków należał do hrabiego Adama Joachima von Podewils(1697-1764) żonaty z Marią Charlottą von Krockow z Pieszcza, zmarłą w 1750 roku a małżeństwo było bezdzietne. W 1764 roku majątki odziedziczył Heinrich Joachim Reinhold von Krockow. Na początku XIX wieku dobra należały do hrabiego Carla zmarłego w 1842 roku. Rodzina von Krockow otrzymała tytuł hrabiowski w 1786 roku. Od 1851 lub 1854 roku w rękach baronów von Wolzogen(Wollzogen) und Neuhaus przez małżeństwo z hrabianką Rosalie von Krockow, zmarłą w 1878 roku i pozostawała w ich posiadaniu do 1945 roku. Na przełomie XIX i XX wieku właścicielem był baron Paul von Wolzogen und Neuhaus, zmarły w 1910 roku. W latach 1914-20 właścicielką była baronowa Hedwig von Wolzogen und Neuhaus, z domu von Versen(ur.1850). Ostatnimi właścicielkami były siostry baronowa Rosalie von Wolzogen und Neuhaus i baronowa Jutta von Bӧltzig.

Dwór

Z założenia zachowało się skrzydło zachodnie. Skrzydło wschodnie zostało rozebrane w latach 70-tych XX wieku. Była to starsza część założenia. Obok park krajobrazowy.

DĄBRÓWNO /Schӧneichen/

Wieś położona w gminie Potęgowo w powiecie słupskim. Dąbrówno powstało z dawnej owczarni Damerow lub Dumbrowe na polach majątku Grąbkowo(Grumkow). W 1784 roku została wydzielona kolonia Schӧnfeld z folwarkiem a w 1839 roku majątek Dombrowe stał się samodzielnym majątkiem, któremu przez I wojną światową nadano nazwę Schӧneichen. W 1928 roku właścicielem był Leo von Zelewski.

Dwór

Pałac

Neogotycki pałac z końca XIX wieku z masywną wieżą.

DAMNO /Dammen/

Po raz pierwszy wzmiankowana w 1325 roku. W  1499 roku odnotowana  rodzina von Schwave(Swave, Suave, Schwaven, Scghwaben), rodzina von Podewils(Podwyls, Pudewyls, Pudwyls, Pudwils) oraz w latach 1499 do 1590 rodzina von Weiher(Weyher, Weyherr, Weyer, Weiger, Weger), W 1693 roku wieś należała do rodziny von Below. W 1696 roku Gerd von Below sprzedał wieś Klausowi Heinrichowi von Lettow aczkolwiek w g innego źródła von Lettow posiadał wieś już od 1694 do 1797 roku.W latach 1800-1838 roku dobra należały do rodziny von Mitzlaff– wymieniony Ernst Gustav zmarły w 1849 roku. W 1803 roku odnotowana rodzina von Bӧhlau, wywodząca się od von Below. W 1838 roku majątek zakupił Arnold i posiadał dobra do 1884 roku. Kolejnym właścicielem był porucznik Georg Fritze w latach 1893-1905/08 a następnie od 1905/08 roku Artur von Livonius a do 1945 roku Dr. E. von Livonius.

Dwór

 

 

 

 

Dwór zbudowany po 1905 roku na planie prostokąta, parterowy z użytkowym poddaszem, podpiwniczony, kryty dachem mansardowym.

CZŁUCHÓW /Schlochau/

Miasto powiatowe położone nad jeziorami Człuchowskim, Miejskim i Rychnowskim. Człuchów wzmiankowany w XII wieku. W XIII wieku należała do książąt pomorskich z rodu Sobiesławiców. Ziemia człuchowska wchodziła w skład kasztelanii w Raciążu, później w Szczytnie. Po śmierci Mściwoja II Pomorze Gdańskie wraz z Człuchowem znalazło się pod protektoratem księcia wielkopolskiego Przemysła II, późniejszego króla Polski. Od 1312 roku Człuchów zakupili Krzyżacy od Mikołaja z Powidza. Na 142 lata Człuchów znalazł się pod władzą państwa krzyżackiego. Na zamku mieściła się siedziba komtura, który posiadał władzę administracyjną i sądową.  Obok powstała osada, która od 1348 roku posiadała prawa miejskie. Od 1454 roku za zgodą Związku Pruskiego król Kazimierz IV Jagiellończyk przyłączył miasto wraz z regionem do Polski. Pokój toruński potwierdził przynależność miasta do Królestwa Polskiego. Pierwszym starostą w 1454 roku był Mikołaj Szarlejski ze Ściborza herbu Ostoja, w 1455 roku Mikołaj z Łabiszyna, w latach 1455-56 ponownie Nikołaj Szarlejski ze Ściborza, w latach 1455-63 Włodko z Danaborza herbu Pałuka, kasztelan nakielski, w latach 1463-1478 Jerzy z Dąbrowy. Ostatnim starostą był Jan Jędrzej Borch w latach 1771-1772. W 1655 roku miasto i zamek zdobyli Szwedzi. Miasto i zamek odbite zostało przez wojska Stefana Czarnieckiego. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku na 173 lata Człuchów znalazł się poza granicami Polski.

Zamek

Na półwyspie Kujawy Krzyżacy przez prawie 50 lat budowali warownię, drugą co do wielkości po Malborku, ukończoną w 1365 roku. Składał się z czterech części: Zamku Wysokiego oraz trzech przedzamczy.  Zamek wysoki założony był na planie kwadratu, posiadał cztery skrzydła, wewnętrzny dziedziniec i wieżę w północno-zachodnim narożniku. Od 2008 roku trwają prace archeologiczne. Obecnie zamek zaadoptowano na potrzeby Muzeum Regionalnego.

CZARNE /Hammerstein/

Miasto położone w powiecie człuchowskim. W latach 80-tych XIV wieku zakon krzyżacki przeniósł Z Sokola ufortyfikowany folwark by zabezpieczyć przeprawę przez rzekę Czernicę, wcześniej zwana Czarna(Zahne). Ufortyfikowany folwark nazwano Hammerstein. Już w 1388 i w 1389 roku było to miejsce rokowań książąt pomorskich z zakonem krzyżackim. Najstarszy przywilej miasta pochodzi z 1395 roku od wielkiego mistrza krzyżackiego Konrada von Jungingena. Po zwycięstwie grunwaldzkim król Władysław Jagiełło przekazał miasto księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. Książę Bogusław VIII po pokoju toruńskim w 1411 roku przekazał miasto zakonowi krzyżackiemu. W 1454 roku podczas wojny trzynastoletniej król Kazimierz IV Jagiellończyk na prośbę Związku Pruskiego włączył region do Polski. Na mocy pokoju toruńskiego Czarne zostało włączone do Polski. Utworzono tu starostwo a starostów dostarczały w kolejnych stuleciach rody Konarskich, Sapiehów, von Weiherów, von Raczyńskich, von Wedelstädt, von Unruh. W 1627 roku miasto zostało zajęte przez wojska szwedzkie a wyzwolone przez hetmana Koniecpolskiego po bitwie pod Czarnem. W czasie potopu szwedzkiego zajęte przez wojska księcia Adolfa Jana Pfalz-Zweibrücken. Wielokrotnie miasto paliło się z powodu swojej drewnianej zabudowy. Po I rozbiorze Polski miasto trafia w granice Prus. Wraca w granice Rzeczpospolitej po 1945 roku.

Zamek

Zamek został wzniesiony przez zakon krzyżacki w latach 1396-1403. Trudno dzisiaj ustalić jak pierwotnie wyglądał zamek przez późniejsze przebudowy oraz niwelacje terenu. Zbudowany na planie trapezu. Dzisiaj widoczny zarys murów. Za czasów krzyżackich stacjonował tu komornik. Po zwycięstwie grunwaldzkim w 1410 roku król Władysław Jagiełło przekazał zamek księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, który nie zdołał go utrzymać i zamek ponownie trafił w ręce krzyżackie. W 1454 roku podczas wojny trzynastoletniej zamek obroniony przez propolski Związek Pruski przed wojskami krzyżackimi. W 1466 roku zajęty przez wojska polskie. Od tego czasu na zamku rezydował starosta niegrodowy. W połowie XVI wieku rezydował tu starosta Mikołaj Konarski. Za czasów barci Szymona i Mikołaja Konarskich zamek został rozbudowany. Zniszczony podczas potopu szwedzkiego. Po I rozbiorze Polski zamek traci na znaczeniu militarnym. W 1830 roku ruiny zamkowe władze pruskie rozebrały a w połowie XIX wieku na wzgórzu zamkowym wzniesiony został pałac. Do naszych czasów przetrwały fundamentowe partie murów obwodowych. W narożniku południowym zachowała się do wysokości 6 m pozostałości wieży.

Pałac

 

 

 

 

W latach 1847-1850  na wzgórzu zamkowym rodzina von Livonius wznosi pałac w stylu neogotyckim.

CHOĆMIRÓWKO /Neu Gutzmerow/

Na fotografii rodzina Salomon

Wieś położona w gminie Główczyce powiatu słupskiego. Stare lenno rodu von Wobeser, którzy posiadali wieś przed 1485 rokiem. W 1684 roku w drodze wymiany majątek przeszedł w ręce rodu von Stojentin. W 1709 roku wieś należała do Johanna Georga von Stojentin. W 1756 roku we wsi dwa działy własnościowe  należące do rodzin: von Stojentin– wymieniony Carl oraz von Glasow. W 1774 roku Choćmirówko zostało sprzedane hrabiemu Friedrichowi von Werssowitz(Wrschowetz Sekerka von Sedczicz). W 1854 roku majątek zakupił Bernhard Franz Scheunemann. Kolejnymi właścicielami majątku byli: von Zitzewitz w 1879 roku, Fritz Salomon w latach 1884-1909, von Loeper, wymieniona Anna z domu von Schoenemarck urodzona w 1868 roku. Już za czasów rodziny von Loeper majątek był w złym stanie ekonomicznym. Ostatnim właścicielem była rodzina Brandt po 1928 roku. Prawdopodobnie po 1930 roku doszło do parcelacji majątku. We dworze prawdopodobnie utworzono dom dziecka jak wynika z przedwojennych fotografii.

Dwór

Na fotografii rodzina Salomon

Dwór z połowy XIX wieku położony w otoczeniu parku krajobrazowego

CHARBROWO /Charbrow/

Wieś położona w gminie Wicko powiatu lęborskiego. W 1286 roku książę pomorski Mściwój II(Mestwin) podarował wieś kapitule katedralnej w Lesławie. Przed 1564 rokiem wieś należała do klasztoru w Żukowie(Zuckau). W 1564 roku Ernst von Weiher kupił Charbrowo od biskupa włocławskiego Jakuba Uchańskiego. W XVII wieku wieś zakupiła rodzina von Krockow. Od 1655 roku do 1945 roku majątek w Chrabrowie należy do rodziny von Somnitz. Wzmiankowani: Lorenz Christoph zmarły w 1678 roku, Peter zmarły w 1693 roku, Christoph zmarły w 1722 roku, Christoph zmarły w 1766 roku, Carl Heinrich zmarły w 1818 roku, Friedrich zmarły w 1840 roku, Karl Hermann zmarły w 1878 roku, Paul urodzony w 1856 roku.

Pałac

 

 

 

 

Pierwszy dwór zbudowany w XVII wieku rozbudowywany do XIX wieku. Centralna część pałacu pochodzi z 1660 roku. W XIX wieku znacznie przebudowany- w miejscu skrzydła północnego powstał dom wdowi. Skrzydło południowe połączono wieżą z budynkiem głównym. W 1906 roku budynek główny otrzymał neoklasycystyczny portyk. Podobno ostatni właściciel opuszczając Charbrowo ukrył zbiory biblioteczne, porcelanę- dar Fryderyka II ukrył, które do dzisiaj nie zostały odnalezione. Obok park krajobrazowy, w którym znajduje się mauzoleum rodzinne rodu von Somnitz.

BZOWO /Besow/

Wieś położona w gminie Kobylnica powiatu słupskiego. Po raz pierwszy nazwa wsi (Besowo) pojawia się kiedy książę pomorski Świętopełk II(1195-1266) przekazał wieś zakonowi joannitów.  Jak długo wieś była w rękach zakonników nie wiadomo. W 1480 roku właścicielem Bzowa został Mathias Bone, a w 1529 rodzina von Boehn. W1765 roku właścicielem był Matthias Friedrich von Boehn. Majątek w posiadaniu rodziny von Boehne był do 1857 roku, kiedy Franz Wilhelm Adolf von Boehn sprzedał majątek Friedrichowi von Blumenthal a ten w 1892 odsprzedał dobra Augustowi Siemers, właścicielowi majątku w Kończewie. Jego syn Paul Siemers sprzedał dobra Erichowi von Bonin. Jego syn Albrecht von Bonin zarządzał majątkiem do 1931 roku, który po sprzedaży majątku Towarzystwu Parcelacyjnemu został rozparcelowany jeszcze w tym samym roku.

Pałac

 

 

 

 

Pałac został zbudowany przez rodzinę von Bonin na początku XX wieku. Po rozparcelowaniu majątku pałac zaadoptowano na budynek szkolny oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1975 roku pałac spłonął. Obecnie nie istnieje.