BORZYSZEWO /Friedrichswill/

Wieś położona w gminie Gryfice powiatu gryfickiego. Założona w 1845 roku przez szewca z Gryfic, Boeder. W 1881 roku jego syn, Friedrich Boeder rozbudował osadę. W 1928 roku właścicielem powstałego folwarku był Heinrich Boeder a w 1945 roku Fritz Boeder. W skład założenia wchodził dwór i zabudowania gospodarcze. Dwór nie istnieje.

CHODORÓW

Chodorów, dawne miasto Rzeczypospolitej, obecnie położone na Ukrainie w obwodzie lwowskim, rejonie żydaczowskim około 61km na południe od Lwowa. Dawniej zwane Chodorostaw, położone nad rzeką Ług. Do 1945 roku znajdowało się w powiecie bóbreckim województwa lwowskiego. Stare gniazdo rodu Chodorowskich herbu Korczak . Po raz pierwszy wzmiankowane w 1394 roku w dokumencie wystawionym przez Dymitra Wołczkowicza, „pana i prawowitego dziedzica Chodorowa”. Był synem Waszki Wołczkowicza, zwanego Brodą z Żurawna i Barbary, córki Piotra Bruna herbu Nabra, który pochodził ze Żmigrodu w księstwie oleśnickim. Był protoplastą rodu Chodorowskich herbu Korczak . Dymitr z Chodorowa(Chodorostawu), stolnik lwowski miał z Klichną trzech synów: Stanisława, Jana i Jerzego(Jurszę-Grzegorza). Majątek odziedziczył Jerzy(Jursza-Grzegorz), w 1469 roku starosta żydaczowski i stryjski, ożeniony był z Anną Tarłówną herbu Topór, córką Jana. Miał z nią synów: Dymitra i prawd. Wacława z Łuki. Wraz z żoną był fundatorem drewnianego kościoła w Chodorowie, na miejscu którego pod koniec XVIII wieku murowany kościół wznieśli Rzewuscy. Ostatnimi przedstawicielami Chodorowskich  z Chodorostawu i Chodorowa byli bracia: Krzysztof Stanisław(ur. ok. 1630-zm.1683) ożeniony z Katarzyną Jabłonowską z Jabłonowa herbu Prus III oraz Aleksander Stefan(ur.ok. 1631, zm.1694r), ożeniony z Urszulą Stępowską. Aleksander miał trzy córki: Magdalenę zamężną za Kazimierza Leszczyńskiego herbu Wieniawa, starostę winnickiego, Katarzynę, dwukrotnie zamężną za: 1-mo Antoniego Stamirowskiego, podstolego ruskiego,  2-ndo za Piotra Jana Potockiego h.Pilawa(Złota) oraz Annę zamężną za Franciszka Cetnera herbu Przerowa, która odziedziczyła majątek rodowy po Chodorowskich.  Franciszek Cetner po śmierci żony ożenił się powtórnie z Anną Tarło herbu Topór, córką Stanisława i Teresy Dunin-Borkowskiej herbu Łabędź. Z nią miał córkę Franciszkę i syna Jana. Chodorów odziedziczyła Franciszka(1705-1783), zamężna za Michała Józefa Beydo-Rzewuskiego na Rozdole i Kołodnie herbu Krzywda(1699-1769). Jego wnuczka, Ludwika(1778-1839), córka Kazimierza Seweryna hrabiego Beydo-Rzewuskiego oraz Ludwiki Pelagii Potockiej z Podhajec herbu Pilawa(Srebrna), wyszła za mąż za Antoniego Józefa hrabiego Lanckorońskiego z Brzezia herbu Zadora(1760/61-1830), syna Macieja i Apolonii z Morsztynów herbu Leliwa. Był marszałkiem sejmu galicyjskiego, posłem na sejm I Rzeczypospolitej, komisarzem skarbowym, członkiem Komisji Edukacji Narodowej, członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, kawalerem orderów: polskich Św. Stanisława i Orła Białego, austriackiego Złotego Runa i duńskiego orderu Danebroga. Z Ludwiką miał 3 synów: Ludwika Macieja Joachima(1795-1819), Karola Michała Józefa(1799-zm.1863 Wiedeń) i Kazimierza Wincentego Michała(1802-1874 Zurych) oraz córkę Annę Apolonię Ludwikę(1797-1812 Hyeres). Chodorów odziedziczył hrabia Kazimierz Wincenty Michał ożeniony z Leonią Wandą Potocką z Podhajec herbu Pilawa(Srebrna). Miał z nią córkę Elżbietę oraz syna Karola Antoniego Leona(1848 Wiedeń-1933 Wiedeń). Elżbieta hrabianka Lackorońska(1844- 1896), dziedziczka Chodorowa w 1865 roku poślubiła Karola barona de Vaux(1833-1917 Wiedeń). Karol baron de Vaux. Ok. 1865r. Mieli troje potomstwa; córkę Elżbietę(1866 Wiedeń-1940 Lwów) zamężną za Władysława księcia Lubomirskiego z Lubomierza h. Drużyna, Szreniawa bez Krzyża(1866- Warszawa- 1934 Inzersdorf k. Wiednia) oraz synów: Kazimierza(1867 Mauer k. Wiednia- 1923) i Leona Karola Thierry(1870 Wiedeń- 1944 Lozanna). Majątek odziedziczył Kazimierz baron de Vaux, po śmierci którego majątek przeszedł na jego brata, Leona Karola Thierry. Leon baron de Vaux usynowił swego siostrzeńca, syna Elżbiety, księcia Eugeniusza Karola Marię(1895 Wiedeń- 1982 Londyn), żonatego z Eryką von Wolff, przekazując mu majątek wraz z nazwiskiem. Odtąd książę jak i jego dzieci nosiły podwójne nazwisko: Lubomirski de Vaux. Książę Eugeniusz Karol Maria Lubomirski de Vaux był ostatnim właścicielem Chodorowa. Był adiutantem generała Władysława Andersa.

Karol i Elżbieta hr.Lanckorońscy ok. 1860r.   Karol baron de Vaux. Ok. 1865r.

Elżbieta hr.Lanckorońska-baronowa de Vaux ok. 1880r.

 

Ks. Władysław i Elżbieta Lubomirscy, Wiedeń ok. 1890r.  

 

 

Dzieci Władysława i Elżbiety ks. Lubomirskich: Leonia, Róża, Eugeniusz i Tomasz.  Rajcza 1901r.

Spotkanie Prezydenta USA Johna F.Kennedy`ego z polskimi przywódcami emigracyjnymi: księciem Eugeniuszem K.M.Lubomirskim-de Vaux i gen. Władysławem Andersem. Gabinet Owalny, Biały Dom 06.10.1961r.

 

ZAMEK

W XV wieku za czasów Jurszy(Grzegorza) Chodorowskiego zbudowano zamek z fosą i mostem zwodzonym. W XVIII wieku zamek był już w ruinie. W latach 30-tych XX wieku jeszcze były ślady po zamku. Podczas II wojny światowej podczas powodzi ziemia z góry zamkowej została wykorzystana na groblę chroniącą miasto. Obecnie nie ma śladu po zamku, na miejscu którego stoi osiedle. O istnieniu zamku przypomina ulica Zamkowa.

PAŁAC

Około 1860 roku baron Karol de Vaux buduje pałac w stylu willi włoskiej. Spalony z całym wyposażeniem przez wojska rosyjskie w 1915 roku. W latach 1932-1933 książę Eugeniusz Lubomirski de Vaux buduje nowy pałac, który opuścił w 1939 roku.

Urodzeni w Chodorowie

Abrahamowicz Zbigniew(1938-1990)- polski architekt związany ze Szczecinem.

Balzer Oswald(1858-1933)- polski historyk ustroju i prawa polskiego pochodzenia austriackiego.

Bartlowa Maria(1881-1969)- córka Juliusza Rutkowskiego i Zofii Ajdukiewicz. Polska działaczka niepodległościowa, senator II RP V kadencji, radna Lwowa, założycielka Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku. Żona trzykrotnego premiera II RP Kazimierza Bartla.

Heck Walerian(1854)- nauczyciel historii i geografii

Trojanowski Zdzisław(1928-2006)- polski hokeista, olimpijczyk.

 

 

HRUSIATYCZE

Miejscowość obecnie położona na terenie Ukrainy w obwodzie lwowskim. W drugiej połowie XVIII wieku należały do Walentego Kieszkowskiego herbu Krzywda(zm.1794r.). W 1791 roku sprzedał majątek bratu, Antoniemu(zm1814r), ożenionemu z Elżbietą z Korzeniowskich-Olszańską. Majątek odziedziczył jego syn, Stanisław Kajetan Kieszkowski(1772-1842). Dwukrotnie żonaty, pierwszy raz z Józefą Szuszkowską herbu Bończa, po raz drugi z baronówną Marią Sigert von Sigerstein. Po śmierci Stanisława dobra zakupił Stefan Oczosalski herbu Paprzyca. Kolejnym dziedzicem na Hrusiatyczach był Edward Oczosalski. Około 1890 roku majątek zakupił Jan Aleksander Rosenstock(Rozstocki) herbu własnego, od którego w 1900 roku dobra odkupił Kazimierz Romański herbu Ślepowron, ożeniony z Zofią Kossak, córką Juliusza Kossaka a siostrą Wojciecha i Tadeusza Kossaków. W 1909 roku zbankrutował wystawiając majątek na licytację. Sam dwór przebudowany wg projektu lwowskiego architekta Juliusza Cybulskiego zniszczony podczas I-szej wojny światowej.

 

 

 

ZAMEK RAPPERSWIL

Miasto położone nad Jeziorem Zuryskim, w gminie Rapperswil-Jona we wschodniej Szwajcarii, w kantonie St.Gallen, w okręgu See-Gaster. Założone przez ród von Rapperswil. Stare miasto zdominowane jest przez XIII-wieczny zamek byłą siedzibę Polskiego Muzeum Narodowego. Zamek zbudowany przez hrabiego Rudolfa II von Rapperswil i jego syna hrabiego Rudolfa III von Rapperswil w latach 1200-1220 po raz pierwszy wzmiankowany w 1229 roku. Po śmierci ostatniego z rodu hrabiego Ludwiga w 1289 roku miasto i zamek przechodzą przez małżeństwo Elisabeth von Rappenrswil z hrabią Ludwigiem w ręce hrabiów von Homberg. Po śmierci hrabiego Ludwiga von Homberg w 1289 roku przez drugie małżeństwo Elisabeth dobra od 1309 roku przechodzą w ręce hrabiego Rudolfa von Habsburg-Laufenburg. Po jego śmierci majątek dziedziczy jego syn, hrabia Johann I zmarły w 1337 roku a następnie jego syn, hrabia Johann II zmarły w 1380 roku. Podczas rewolucji cechowej pod przywództwem Rudolfa Bruna zamek jak i miasto zostały zniszczone. Odbudowane przez Albrechta II von Habsburg, księcia Austrii. W 1442 roku wygasa linia Habsburg-Laufenburg. Zamek przekazany obywatelom Rapperswil. W 1870 roku zamek będący w ruinie wydzierżawił na 99 lat od władz lokalnych hrabia Władysław Broel-Plater, uczestnik powstania listopadowego 1830/31, który przebywał w Szwajcarii od 1844 roku. Wspierany przez środowiska emigracyjne oraz Szwajcarów a zwłaszcza pisarza Gotfryda Kellera, który założył Szwajcarski Komitet Centralny do spraw Polski , hrabia po odrestaurowaniu zamku na własny koszt,  dnia 21 października 1870 roku otwiera Muzeum Narodowe Polskie. W 1881 roku aktem fundacyjnym oddał muzeum Narodowi Polskiemu. Nie szczędził trudu i środków w zdobywaniu dla Muzeum polskich pamiątek rozproszonych po całym świecie. Po długich zabiegach udało mu się nabyć od pastora Emanuela Westa  szablę księcia Józefa Poniatowskiego. Całą swoją bibliotekę przekazał na rzecz Muzeum. Hrabia Władysław Ewaryst był synem Kazimierza i Apolinary Żaba, urodzony w Wilnie 7 listopada 1808 lub jak podaje Żychliński 21 października 1806 roku. Podczas podróży w 1827 roku po Europie poznaje Adama Mickiewicza. Wybuch Powstania Listopadowego zastaje go w Anglii. Powraca do kraju. Wchodzi w skład sejmu. Krótko pracował w biurze spraw zagranicznych Rządu Narodowego by wstąpić do armii i jako adiutant generała Samuela Różyckiego odbyć z nim wyprawę na Litwę. Po upadku Powstania wyjeżdża do Francji i na emigracji pozostaje do śmierci. Po upadku Powstania Styczniowego w 1864 roku w Szwajcarii zakłada agencję polską dla opieki nad przybywającymi do Szwajcarii Polakami. W 1844 roku ożenił się z niemiecką aktorką dramatyczną Karoliną Bauer, urodzoną w Heidelbergu w 1808 roku, córką Henryka, rotmistrza wojsk badeńskich, który poległ pod Aspern w roku 1809, i Christiane von Stockmar, bliskiej krewnej barona Christiana Friedricha von Stockmar, znanego niemieckiego męża stanu. W 1829 roku wyszła za mąż za księcia Leopolda Georga Christiana Friedricha von Sachsen-Coburg und Gotha, od 1830 roku Leopolda I, króla Belgów. Z okazji małżeństwa mianowana hrabiną Montgomery. Małżeństwo zakończone rozwodem w 1831 roku. W 1844 roku porzuciła ostatecznie scenę i do śmierci w 1877 roku  mieszkała w Broelbergu. Pochowana została obok Władysława w Rapperswilu. Hrabia Władysław Ewaryst zmarł 22 kwietnia 1889 roku w Broelbergu. W skład zarządu placówki poza hrabią Władysławem Ewarystem wchodzili: Józef Ignacy Kraszewski, Agaton Giller, Stefan Buszczyński, Henryk Bukowski, którego zbiory zasiliły Muzeum Polskie, Zygmunt Wasilewski czy Stanisław Grabski. Z muzeum związani byli: Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Maria Konopnicka. W latach 1892-1896 przebywał tutaj Stefan Żeromski ze swoją żoną Oktawią Rodkiewiczową z domu Radziwiłłowicz, który podjął tu pracę pomocnika bibliotekarza. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zgodnie z wolą założyciela w 1927 roku zbiory trafiły do Warszawy. W tym czasie liczyły ponad 2000 pamiątek historycznych, ponad 3000 dzieł sztuki, zbiór militariów, rycin, medali,  archiwaliów oraz bibliotekę liczącą ponad 100000 woluminów. Zbiory te w większej swej części zostały zniszczone przez Niemców we wrześniu 1939 roku oraz podczas Powstania Warszawskiego. Ocalała część zbiorów raperswilskich znajduje się w kilku muzeach Warszawy. Po wywiezieniu zbiorów do Polski zamek przez kilka lat stał opustoszały. W 1936 roku otwarta została wystawa współczesnej sztuki polskiej, która dała początek nowemu Muzeum pod kierunkiem Haliny Kenarowej – Jastrzębowskiej. Po 1939 roku Muzeum opiekowało się kilkunastoma tysiącami polskich żołnierzy internowanych na terenie Szwajcarii. W 1952 roku doszło do zamknięcia Muzeum z powodu braku akceptacji Szwajcarów i władz Muzeum na jego przekształcenie przez władze komunistyczne Polski w placówkę o charakterze propagandowym a zbiory zostały przewiezione do Polski. W 1954 roku powstaje polsko-szwajcarskie „Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Założycielami byli Szwajcarzy oraz polscy emigranci. Dzięki im zabiegom w 1975 roku zostaje otwarte trzecie Muzeum Polskie w Rapperswilu. Kustoszem został Janusz Morkowski. W 1978 roku powstała Fundacja Kulturalna Libertas powołana przez Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego, która pozyskiwała środki finansowe na utrzymanie Muzeum. Współzałożycielem był Julian Godlewski, którego staraniem zakupiono kamienicę „Burghof”, w której od 1987 roku mieści się biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego. W 2020 roku władze gminy Rapperswil- Jona podjęły decyzję o usunięciu Muzeum Polskiego z terenu zamku. Ostatecznie zamek został przejęty przez gminę w 2022 roku. Muzeum Polskie mieści się obecnie w zabytkowym Hotelu Schwanen w Rapperswilu.