Nieistniejący folwark położony w gminie Torzym powiatu sulęcińskiego.
Archiwa autora: Jerzy Dubiel
WALEWICE /Wallwitz/
Wieś położona w gminie Torzym powiatu sulęcińskiego. Wymieniana wielokrotnie jako: Walewitz, Walevitz, Walvitz, Wollwitz, Walbitz, po raz pierwszy w 1249 roku. Ponownie w 1375 roku. W 1412 roku od elektora lenno we wsi otrzymali bracia von Rotsche( Kacpar, Hans i Friedrich). Prawdopodobnie już od 1461 roku lenno rodu von Winning, wzmiankowani w 1472 roku bracia Kuntze i Nitsche von Winning z Torzymia. W 1491 roku wieś należy do Bartza von Winning, w 1499 roku wymieniony Heinrich von Winning, syn Bartza. W 1509 roku wieś należy do Balthasara i Melchiora von Winning, synów Heinricha. Po bezpotomnej śmierci Balthasara von Winning w 1535 roku majątek dziedziczą jego bracia, Melchior i Christoph von Winning. W 1550 roku umiera Christoph von Winning. Spadkobiercami są jego synowie: Hans, Joachim i Asmus. W 1563 roku zmarł Melchior von Winning, który pozostawił 3 synów: Bastiana Heinricha i Klausa. Bastian zmarł w 1569 roku pozostawiając 3 synów: Melchiora, Hansa i Klausa, z których Hans i Klaus pojawiają się w 1598 roku. Ostatnia informacja o Melchiorze pochodziła z 1571 roku. W 1571 roku ¼ Walewic jest zadłużona na rzecz margrabiego Johanna Georga von Brandenburg. W 1573 roku umiera Joachim von Winning. W 1576 roku umiera bezpotomnie Hans von Winning. Dobra dziedziczą: Balthasar, syn Asmusa i Claus, syn Joachima. W 1580 roku umiera Balthasar von Winning a w 1596 Claus von Winning. Po nim dziedziczą potomkowie Melchiora von Winning. W 1610 roku jako właścicieli wsi wymienia się Hansa, Melchiora i Clausa von Winning. W 1613 roku dobra są w rękach braci: Gottfrieda, Dietloffa i Reicharda von Winning. W 1622 roku wieś podzielona pomiędzy Dietloffa von Winning z Grabowa oraz jego kuzyna Hansa Młodszego a także Bastiana von Winning. W 1623 roku Bastian von Winning swoją część sprzedaje Katharinie von Selmitz. Po śmierci Kathariny von Selmitz zadłużony majątek ponownie w rękach Bastiana von Winning, który w 1640 roku ożenił się z wdową po Gottfriedzie von Lossow z Radzikowa, z domu von Ilow, z którą miał trzech synów: Adolpha, Antona i nieznanego z imienia zmarłego w dzieciństwie. Po jego śmierci w 1661 roku majątek dziedziczy wdowa a w 1679 roku najstarszy z synów, Adolph von Winning. W 1689 roku część wsi należy do Antona von Winning. W 1704 roku umiera Anton pozostawiając tylko córki. Jego część Walewic przejmuje jego brat Adolph. Po śmierci Adolpha w 1713 roku majątek przechodzi w ręce synów: Wolffa(Wulf) Erasmusa i Sebastiana Siegismunda von Winning. W 1715 roku właścicielami byli: 1) Wulf Erasmus von Winning z synem Friedrichem Adolfem, 2) Joachim Friedrich, Hans Friedrich i Friedrich von Winning, 3) oraz bracia Kaspar Friedrich i Heinrich Gottlob von Winning. W spisie majątków z 1718/19 roku właścicielami dóbr są: 1) Wulf Erasmus von Winning, 2) synowie Johanna Friedricha von Winning- z tej części majątku część zysków otrzymywał Christoph Młodszy von Haugwitz, 3) Melcher Gottfried von Winning. Druga część wsi należąca do Dietloffa von Winning z Grabowa w 1622 roku powiększyła się o zakup części wsi od Hansa Młodszego. Po śmierci Dietloffa von Winning w 1642 roku majątek dziedziczą nieletni synowie: Melchior Joachim oraz Gottfried von Winning. W 1651 roku majątek dziedziczy Melchior Joachim, który po 1649 roku ożenił się z Ottilie von Ihlow(Ilow) ze Smogór. W 1680 roku majątek w rękach syna Melchiora Joachima, Joachima Friedricha. W 1685 roku podział wsi pomiędzy Joachimem Friedrichem a jego siostrą Cathariną Sophią. W 1687 roku część wsi w dzierżawie na dziewięć lat w rękach Eustachio von Stentsch. W 1718 roku podział majątku pomiędzy: Wulffa Erasmusa von Winning, który był spadkobiercą Joachima Friedricha, Melchiora Gottfrieda von Winning i Christopha Młodszego von Haugwitz, który przejął część majątku należącą do Wulffa Erasmusa. Po śmierci Wulffa Erasmusa von Winning w 1740 roku, majątek przejmuje Samuel Adolph von Winning z Kownat. W 1766 roku właścicielem majątku został syn Samuela Adolpha, Ernst Gottfried von Winning. W 1767 roku na terenie wsi trzy majątki. Pierwszy w 2/3 należał do rodu von Winning a 1/3 była w posiadaniu: Pani von Wahlen-Jürgass, po mężu von Platen(1767r.), hrabiego von Dyherrn(żoną była Panna von Winning, córka właściciela)(1780r.), Leschke(1789 r.), Paschke(1789-1805r.). Drugi majątek w 1767 roku połowie należał do rodu von Winning a druga część do rodzin: von Poussadieré, porucznik von Fritz(1769), Pani von Greiffenberg, z domu von Fritz(do 1805r.). Trzeci z majątków w 2/3 należał do rodu von Winning a 1/3 należała do: von Schladen, von Naumann, rodzeństwo von Stenzach(Stentsch)(1774r.), von Oppen, von Rathenow(1790). W 1789 roku hrabia von Dyherrn sprzedał swoją część niejakiemu Leschke, od którego majątek odkupił Paschke, który był właścicielem do 1805 roku. W 1790 roku od braci von Stentsch ich część majątku zakupił Friedrich Otto von Rathenow. W 1804 roku podział wsi na trzy majątki należące do rodów: von Greiffenberg, von Rathenow i Paschke. Friedrich Otto von Rathenow wykupił pozostałe dwa majątki i scalił je w jeden majątek, który w 1816 roku za 28000 talarów sprzedał majorowi Wenke. W 1841 roku spadkobiercy majora Wenke za 30050 talarów sprzedali majątek Johannowi Gottfriedowi Scharnke. Po 1850 roku majątek w posiadaniu Maximiliana Rudeloff- wg Kubacha od 1853 roku. W 1857 roku za 62000 talarów majątek zakupił Adolf Vogel- wg Kubacha od 1865 roku. W 1879 roku majątek jego liczył 598,30 ha gruntów. W 1879 roku dobra zakupił Hermann Rathenspiel z Frankfurtu nad Odrą a dobrami zarządzał jego bratanek, Emil Borchardt, by w 1890 roku przekazać mu cały majątek. W 1914 roku umiera Emil Borchardt a majątek dziedziczy jego syn, Hermann. W 1914 roku majątek obejmował 390ha. W 1929 roku majątek Hermanna Borchardt obejmował 400ha. Wymienione dwa wolne gospodarstwa należące do: Karla Roscher(33ha), Ottona Wolff(65ha). W 1945 roku Hermann Borchardt zostaje wywieziony przez wojska radzieckie i słuch po nim zaginął. Rodzina po wydaleniu z Walewic przez jakiś czas mieszkały w Berlinie. Jego syn i córka wyemigrowali do Australii. Druga z córek, Rosemarie Pankow zamieszkała w Leverkusen. Prawd. we wsi drugi majątek Kumpfuhl, od 1914 roku należący do Richarda Gaebler sędziego okręgowego z Berlina.
ZESPÓŁ DWORSKI
W południowo-wschodniej części wsi pozostałości po założeniu dworsko-folwarcznym. Dwór rozebrany po 1945 roku.
CZERNICHÓW /Hartte Vw./
Opuszczona osada położona w gminie Łagów powiatu świebodzińskiego. Dawniej folwark.
GRONÓW /Grunow/
Wieś położona w gminie Łagów powiatu świebodzińskiego. W 1421 roku książę piastowski Wacław nadał część wsi zakonowi joannitów łagowskich. Część wsi otrzymał Busso von Alvensleben. W spisie majątków z 1718/19 roku własność joannitów z Łagowa. W 1817 roku po sekularyzacji dóbr kościelnych majątek otrzymał generał Friedrich Wilhelm Christian von Zastrow. W 1837 roku jego spadkobiercy za 14.500 talarów sprzedali dobra Friedrichowi von Seydlitz. W 1844 roku za sumę 10000 talarów majątek zakupił Johann Friedrich Farthӧfer, którego majątek w latach 1850-53 obejmował 859 akrów. W 1895 roku właścicielem miejscowego majątku był Arthur von Student a dzierżawcą majątku był niejaki Langer. W 1914 roku majątek obejmował 467ha i należał do Bruno Wundersitz. W skład majątku wchodził majątek Stok(Stock). W 1929 roku właścicielem był młynarz Franz Fritsch(61ha), mniejszy majątek posiadał Otto Leibner(38ha). Prawdopodobnie po 1920 roku folwark Stok(Stock) odłączony od majątku w Gronowie stał się samodzielnym majątkiem należącym już do innego właściciela.
Folwark
Już w 15 wieku na terenie wsi istniał folwark. Obecnie w części centralnej wsi resztki założenia folwarcznego z budynkiem mieszkalnym.
NEU Vw. zu Schönow
Nieistniejący folwark położony w gminie Łagów powiatu świebodzińskiego.
BORYSZYNEK /Vw.zu Burschen/
Opuszczona osada położona w gminie Lubrza powiatu świebodzińskiego. Były folwark położony w połowie drogi między Boryszynem a Żarzynem, 1km na zachód od szosy.
ROMANÓWEK /Hammer Vw/
Osada położona w gminie Lubrza powiatu świebodzińskiego. Dawny Folwark.
BORYSZYN /Burschen/
Wieś położona w gminie Lubrza powiatu świebodzińskiego. Wielokrotnie wymieniana pod nazwami: Borissino, Burssen, Borschin. Wzmiankowana w 1250 roku. Należała w tym czasie do biskupa poznańskiego. W 1256 roku wchodziła w skład majątku w Zarzynie, który był lennem rycerza króla Przemysława, Boguchwały(Boguphalus, Bogufal), od którego w 1256 roku dobra zakupili templariusze i od tego czasu wieś podlegała komandorii w Wielkiej Wsi(Grossdorf). W roku 1312 lub 1347 wieś przejęta przez joannitów łagowskich. Wg spisu z 1718/19 roku majątek w rękach joannitów z Łagowa. Po sekularyzacji dóbr majątek kościelny przejął rząd pruski. Początkowo majątek po kasacie zakonu w latach 1811-1812 dzierżawiła rodzina von Lettow, później w rękach niejakiego Dellach. W latach 1850-53 mowa o folwarku-majątku, którego właścicielem była rodzina Heinke. Ich majątek obejmował 740 akrów ziemi. W późniejszych latach na terenie wsi występowały dwa majątki- taki stan rzeczy istniał od połowy XIX wieku. W XIX wieku(1855) majątek A należał do rodziny Heinke-w 1879 roku ich majątek z dworem obejmował 79,10ha gruntów, drugi majątek był w posiadaniu rodziny Wandrey oraz wymieniona rodzina Vollmar- w 1879 roku majątek rodziny Vollmar obejmował 164,80ha gruntów. Na początku XX wieku dobra A należały do rodziny Heinke(1903) i Hecht(1929). Drugi majątek B należał do rodziny Vollmar(1929). W 1914 roku majątek A obejmował 145ha i należał do Franza Pritzel. Majątek B obejmował 263ha i należał do Franza Herter. Majątek C obejmował 190ha i należał do porucznika Willy`ego Vollmar. W 1929 roku nadal trzy majątki należące do: Paula Hecht(263ha), Franza Herter(145ha) i kapitana Willego Vollmar(188ha). W spisie majątków podano również Ericha Busch(27,5ha) i Wilhelma Wolff(22ha). W XVII wieku mowa o majątku należącym do rodziny Vollmar. Jednym z darczyńców na rzecz kościoła w 1649 roku był Christof Vollmar.
We wsi istniejący do dnia dzisiejszego dwór należący do rodziny Vollmar.
GOŚCIKOWO-PARADYŻ /Paradies/
Wieś położona w gminie Świebodzin powiatu świebodzińskiego. Dawniej Paradyż. Nazwa Gościchowo pojawia się w 1230 roku, kiedy rycerz Mikołaj Bronisz herbu Wieniawa przekazał wieś cystersom z Lehnina. Nazwa Paradyż(Paradis) pojawia się w 1311 roku. Nazwa miejscowości pochodzi od Paradius Matris Dei-Raj Matki Boskiej. Tak nazywano miejscowość ze względu na obecny tutaj klasztor. Dobra należały do cystersów aż do końca XVIII wieku. Wymieniony w spisie w 1791 roku jako własność cystersów. Od 1796 roku zaczęła się powolna konfiskata dóbr zakonu przez władze pruskie. W 1834 roku nastąpiła kasata klasztoru. Powstało tu seminarium nauczycielskie, a w latach 1922-39 średnia szkoła ogólnokształcąca. W maju 1939 został tutaj otwarty zakład kształcenia nauczycieli III Rzeszy, a pod koniec II wojny światowej pracowali tutaj specjaliści Luftwaffe. Po 1945 roku przez okres 2 lat pomieszczenia klasztorne służyły za magazyny. Od 1947 roku w posiadaniu Księży Salezjanów. Od 1952 roku Wydział Filozoficzny Gorzowskiego Diecezjalnego Seminarium Duchownego, w pełni działające od 1961 roku.
ZESPÓŁ PAŁACOWY
Tuż przy drodze, zaadoptowany na budynek szkolny położony jest były pałac. W sąsiedztwie resztki parku krajobrazowego oraz budynki gospodarcze. W 1870 roku majątek dzierżawiony przez rodzinę Fuss. W 1877 roku majątek wchodził w skład dóbr Starego Dworu i był dzierżawiony przez rodzinę Fuss. W 1896 roku majątek o powierzchni 409,71ha gruntów był własnością Skarbu Państwa a dzierżawiony przez Roberta Fuss. W 1907 roku majątek o areale 370ha należał do państwa pruskiego. Dzierżawcą był Robert Fuss. W 1913 roku własność państwa pruskiego o powierzchni 360ha gruntów. Dzierżawcą nadal Robert Fuss. W 1914 roku majątek obejmował 78,3ha i był własnością państwa a dzierżawiony przez Roberta Fuss. W 1914 roku drugi majątek o powierzchni 124ha należał do Bruno Dachwitz. W latach 20-tych XX wieku majątek dzierżawiony przez rodzinę von Paczensky und Tenczin. W 1929 roku nadal domena państwowa dzierżawiona przez majora w stanie spoczynku von Paczensky und Tenczin(32,3ha), Anna Nicklas i dzieci(87,5ha), Lehngut-Chr. Obeck(124ha).
BIELEŃ /Stenschifke Vw. i Haak`s Vw./
Wieś położona w gminie Trzciel powiatu międzyrzeckiego. Powstała na terenie dwóch folwarków. Folwark w połowie XIX wieku był częścią majątku w Łagowcu, później w Panowicach.
