ANTONINY

Położona w powiecie Zasławskim w II RP, obecnie położona na Ukrainie w rejonie krasiłowskim obwodu chmielnickiego. Początkowo zwane Chołodki należały do książąt Ostrogskich. Po śmierci ostatniego z rodu, Janusza księcia Ostrogskiego herbu własnego (+1620), dobra przeszły na siostrzeńca, Dominika księcia Zasławskiego herbu własnego (*1618-+1656), syna siostry księcia Janusza, Eufrozyny księżnej Zasławskiej(+1628). Kolejnym dziedzicem majątku był zięć księcia Dominika, książę Józef Karol Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (+1702), mąż Teofili Ludwiki księżnej Zasławskiej-Ostrogskiej(+1709). Syn księcia Józefa Karola, Aleksander Dominik książę Lubomirski (+1720) zmarł bezpotomnie. Majątek odziedziczyła jego siostra Marianna(*1693-+1729), zamężna za księcia Pawła Sanguszkę herbu Pogoń Litewska (*1682-+1750). Ich jedyny syn książę Janusz Aleksander Sanguszko(+1755) dziedzic olbrzymiego majątku był trzykrotnie żonaty. Po jego śmierci dobra przypadają jego trzeciej żonie, Barbarze z Duninów księżnej Sanguszkowej(*1718-+1791) i ich synowi Hieronimowi Januszowi księciu Sanguszko(+1812). Barbara z Duninów księżna Sanguszkowa wydzierżawiła Chołodki Ignacemu Malczewskiemu herbu Tarnawa , żonatemu z siostrą Barbary, Antoniną. Od tego czasu miejscowość zwana już Antoniny. Ignacy Malczewski wybudował w ówczesnych Chołodkach dwór, który przetrwał do 1919 roku. Po wygaśnięciu kontraktu pod koniec XVIII wieku ordynację i też Antoniny przejmuje książę Eustachy(*1768-+1844), syn księcia Hieronima i Barbary, żonaty z księżniczką Klementyną Czartoryską(*1780-+1852). Był budowniczym głównego założenia pałacowego. Na skutek układów rodzinnych Antoniny przypadły wnuczce księcia Eustachego, a córce księcia Romana(*1800-+1881) zwanego „Sybirakiem” i Natalii z Potockich z Wilanowa, Marii księżniczce Sanguszkowej(*1830-+1903), która w 1851 roku poślubiła Alfreda hrabiego Potockiego herbu Pilawa srebrna (*1817-+1889), II ordynata łańcuckiego. Za jego czasów doszło do rozbudowy antonińskiego pałacu. Ostatnim właścicielem Antonin do 1917 roku był ich młodszy syn Józef Mikołaj hrabia Potocki(*1862-+1922), żonaty z księżniczką Heleną Radziwiłłówną(*1874-+1959), córką księcia Antoniego i Marii z margrabiów Castellane. Za jego czasów do 1906 roku pałac uległ przebudowie i rozbudowie. Dokonał tego francuski architekt Francois Arveuf, a po jego śmierci w 1902 roku, prace kontynuowała spółka architektów z Wiednia, Fellner i Helmer. Dobra antonińskie z 17 folwarkami przed wybuchem rewolucji w Rosji liczyły 12.085,5 ha gruntów a całe „państwo antonińskie” z kluczami: Szeptyckim, piszczowskim, smołdyrowskim, nowosielickim liczyły 63.305 ha gruntów. „Państwo antonińskie” posiadało swoją kolej. W 1912 roku Józef Mikołaj hrabia Potocki podzielił swoje dobra na dwie ordynację: jedną z rezydencją w Antoninach, drugą z siedzibą w Nowosielicy. Ordynację antonińską przekazał starszemu synowi, Romanowi hrabiemu Potockiemu(*1893-+1971), żonatemu z Anną księżniczką Czetwertyńską(*1902), drugą młodszemu z synów, Józefowi Alfredowi hrabiemu Potockiemu(*1895-+1968), żonatemu z Krystyną księżniczką Radziwiłłówną.

Antoniny były osiedlem, które powstało wokół rezydencji a na które składały się stajnie, oranżerie, psiarnia, baza, hotel dla interesantów, szpital dla koni i dla pracowników dóbr, elektrownia, straż ogniowa, warsztaty samochodowe, budynki zarządu dóbr, gimnazjum polskie czteroklasowe. Poza tym w okolicy pałacu wznosiły się liczne większe i mniejsze dworki administracji i oficjalistów.

W pałacu mieściła się kolekcja obrazów, w tym obraz Józefa Brandta „Hetman wielki koronny Rewera Potocki pod Beresteczkiem”, Wojciecha Kossaka „Wjazd na polowanie”, Jana Matejki „Portret Marii z Sanguszków Alfredowej Potockiej”, pejzaż Huberta Roberta Kaskady, podobizny książąt Ostrogskich, portrety trumienne Sanguszków portrety pędzla Bacciarellego, Wojciecha Kossaka, Filipa Laszlo, Juliana Fałata Pochwalskiego, Horowitza, płótna Pera Kraffta, Juliusza Kossaka, de Mompera, Jana Chełmińskiego, Piotra Stachiewicza. Poza tym w pałacu znajdowały się cenne meble, porcelana, archiwum rodzinne z mapami, rękopisami a także założona w 1886 roku biblioteka, która około 1914 roku liczyła 20000 tomów. W sierpniu 1919 roku został spalony. Dzięki poświęceniu pracowników i mieszkańców część zbiorów została z pożaru uratowana i w 1920 roku trafiła do Warszawy. Spłonęły w 1944 roku w czasie powstania. Obraz Józefa Brandta przepadł również. Kopia obrazu znajduje się w muzeum w Łucku pod mylnym tytułem Chodkiewicz pod Chocimiem. Z założenia zachowały się wozownia, ujeżdżalnia, zdziczały park, kilka budynków administracjno-gospodarczych, brama wjazdowa. Dnia 28.09.2018 roku w Antoninach pod auspicjami Konsula Generalnego RP w Winnicy, Damiana Ciarcińskiego, Przewodniczącej Rady w Antoninach, Natalii Anatoliewnej Kondratiuk i Jana Romana hrabiego Potockiego zostało otwarte Muzeum Potockich w Antoninach.

Urodzeni w Antoninach:

Irena Piasecka(*28.02.1907-+22.10.1982)-kapitan, członkini ZWZ-AK, sekretarka szefa sztabu Komendy Okręgu Warszawa-Miasto SZP-ZWZ, Jana Rzepeckiego. Uczestniczka Powstania Warszawskiego. Po wojnie do 1974 roku mieszkała w Wielkiej Brytanii. Zmarła w Warszawie.

Wiktor Józef Podoski(*02.04.1895-+02.08.1960), porucznik rezerwy Wojska Polskiego, dyplomata, od 1939 do 1942 roku konsul generalny RP w Kanadzie. Zmarł w Ottawie.

Roman Adam Stanisław Sanguszko herbu Pogoń Litewska(*24.04.1800-26.03.1881), zwany „Sybirakiem”-za udział w Powstaniu Listopadowym zesłany na Sybir, później Kaukaz. Do Antonin powrócił dopiero w 1845 roku. Słynny hodowca koni arabskich.

Stanisław Henryk Szczucki(*20.07.1892-+1940-Katyń)- rotmistrz kawalerii WP, zamordowany w Katyniu. Brat Stefana, pierwszego męża Zofii Kossak-Szczuckiej, autorki słynnej książki „Pożoga”