POMORZANY

Miejscowość położona obecnie na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie przemyślańskim, do 1945 roku miasteczko położone w granicach Rzeczpospolitej Polskiej w województwie podolskim. Leży nad rzeką Złota Lipa. W latach 1340-1350 Mikołaj Świnka herbu Świnka na polecenie króla polskiego, Kazimierza Wielkiego buduje zamek, wokół którego w latach późniejszych powstała miejscowość. Należące do Świnków Pomorzany, prawnuczka Mikołaja Anna Skarbkowa wniosła w wianie mężowi, Zygmuntowi z Oleśnicy Sienińskiemu(Sienieńskiemu) herbu Dębno(+1497). W 1619 lub 1620 roku Pomorzany od Krzysztofa Sienieńskiego kupił Jakub Sobieski herbu Janina, kasztelan krakowski, ojciec króla Jana III Sobieskiego. Po Jakubie Pomorzany odziedziczył Jan III Sobieski a następnie jego syn, królewicz Konstanty(+1726) a po jego śmierci jego starszy brat Jakub(+1737). Po śmierci Jakuba Sobieskiego majątek odziedziczyła jego córka, Maria Karolina de la Tour d`Auvergne księżna de Bouillon(*1697-+1740), ostatnia potomkini w linii agnatycznej Jana III Sobieskiego. W 1740 roku Maria Karolina zapisała cały swój majątek dawnej swojej miłości, księciu Michałowi Radziwiłłowi herbu Trzy Trąby(*1702-+1762). Zaniedbany majątek w 1765 roku od Hieronima księcia Radziwiłła nabył na poczet sumy zastawnej Stanisław Kostka Pruszyński herbu Rawicz(+1796). Od 1788 roku na podstawie kupna z prawem dziedziczenia stał się ich pełnoprawnym właścicielem. Stanisław Pruszyński, syn Wawrzyńca, skarbnika i wojskiego kijowskiego, oraz Katarzyny Humnickiej, żonaty był z Różą Stempkowską, z którą miał pięć córek i jednego syna Józefa Aleksandra kolejnego dziedzica Pomorzan. Świetnie wykształcony, akredytowany przy nuncjaturze papieskiej Wiedniu, otrzymał tytuł hrabiego Lateranu, kawaler Orderu Złotego Runa. Ożeniony z N. Pawszanką herbu Leliwa miał dwie córki: Anielę i Emilię. Zamężne były kolejno ze swym kuzynem Erazmem Pruszyńskim(+1841), synem Antoniego i Rozalii Olizarówny. Ze swymi dwiema żonami miał cztery córki i dwóch synów: Józefa Ludwika, który otrzymał Pomorzany i Połatycze oraz Wincentego, który otrzymał Korosiatycze i Borową. Józef Pruszyński zmarły w 1875 roku, ożeniony z Izabellą hrabianką Rzyszczewską, córką generała Gabryela i Celestyny księżniczki Czartoryskiej. Majątek po Józefie Ludwiku odziedziczyli: Stanisław Napoleon(*1857-+1929), ożeniony z Józefą Benesch, Gabriel ożeniony z Antoniną Mysłowską herbu Rawicz oraz Józef ożeniony z Honoryną Olizarówną oraz córka Maria, żona Ludwika Oraczewskiego herbu Śreniawa, dziedzica Morawicy. Wkrótce po śmierci ojca, w 1879 roku sprzedali Pomorzany hrabiemu Romanowi Potockiemu herbu Pilawa(wg Jana Pruszyńskiego-Spotkanie z Zabytkami z 2007r. hrabiemu Stanisławowi Potockiemu). Ostatnim właścicielem Pomorzan był syn Romana i ks. Elżbiety z Radziwiłłów Jerzy hrabia Potocki(*1889-+1961), senator i ambasador Polski w Stanach Zjednoczonych, żonaty z Peruwianką Susaną de Yturregui y Orbegoso. Miał z nią jednego syna, Stanisława Alfreda Jerzego(*1932-+2014), zamieszkałego w Peru. Był ostatnim z łańcuckiej linii hrabiów Potockich.

 

 

 

Elżbieta z ks. Radziwiłłów hr. Potocka, matka Jerzego

 

 

ZAMEK

Prawdopodobnie „na fundamentach” zamku zbudowanego za czasów Michała Świnki, na sztucznie usypanym wzgórzu w połowie XVI wieku Jan Sieniński(+1600) buduje zamek. Zbudowany na planie czworoboku z czterema umieszczonymi w narożach cylindrycznymi basztami i wewnętrznym dziedzińcem. Pod zamkiem znajdowały się piwnice z otworami strzelniczymi. W środku skrzydła północnego, pod wysoką wieżą, mieściła się brama wjazdowa do zamku. Niszczony przez najazdy tatarskie, odbudowywany.  Za czasów Radziwiłłów popadł w ruinę, zwłaszcza po pożarze budowli w 1771 roku. Odrestaurowany przez Pruszyńskich. W latach 1915-1920 zamek uległ częściowemu zniszczeniu. Odbudowany przez hrabiego Jerzego Potockiego. Złoty okres rezydencji przypadł na czasy rodziny Pruszyńskich, a zwłaszcza hrabiego Józefa. Zgromadził on bogatą kolekcję obrazów liczącą ponad 300 pozycji, w tym płótna Rembrandta, da Vinci czy Michała Anioła, zbiór rycin liczący ok. 10000 pozycji, zbiór monet, bibliotekę. Po sprzedaniu Pomorzan hrabiom Potockim zbiór uległ rozproszeniu.