BYTÓW /Bütow/

Miasto położone w powiecie bytowskim. Po śmierci księcia pomorskiego Mściwoja II w 1294 roku ziemie te przypadły późniejszemu królowi Polski Przemysłowi II. W 1307 roku ziemia bytowska została zajęta przez margrabiów brandenburskich. W 1317 margrabia Waldemar przekazuje ziemię bytowską księciu Warcisławowi IV, który ziemię tę nadał swojemu marszałkowi Henningowi von Behr. W 1329 roku ziemię bytowską kupują Krzyżacy.  W 1409 roku gród zdobyty przez wojska polskie a po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku zamek przekazany przez Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 roku po pokoju toruńskim wraca Bytów do Krzyżaków. W 1454 roku po zajęciu Bytowa przez wojska polskie, król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II, który w 1460 roku po zerwaniu przymierza z Polską przekazał Bytów Krzyżakom. W 1466 roku Eryk II wykupił ziemię bytowską. W latach 1526-1637 ziemia bytowska była lennem Polski i w 1637 została przyłączona do Królestwa Polskiego. Po traktacie bydgoskim w 1657 roku Bytów trafia w ręce Brandenburgii. W 1772 roku Bytów zajęte zostało przez Prusy. Po II wojnie światowej ponownie w granicach Polski.

Zamek

Około 1398 roku Krzyżacy rozpoczynają budowę murowanego zamku w południowo-wschodniej części miasta na niewielkim wzniesieniu. Prace budowlane przeprowadzono w latach 1398-1402 a wykończeniowe w latach 1404-1406. Zbudowany na planie prostokąta, z 3 okrągłymi basztami ze strzelnicami w narożach. W tym czasie powstał dom mieszkalny tzw. „Dom Zakonny” położony przy skrzydle północno-zachodnim a przy skrzydle południowo-zachodnim powstała kuchnia z magazynem żywności. Za czasów Gryfitów w latach 1560-70 powstał przy skrzydle południowo-wschodnim „Dom Książęcy”. W 1623 zbudowano „Dom Wdów” położony przy murze północno-wschodnim. Za czasów krzyżackich była to siedziba prokuratora krzyżackiego. Po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV i przejęciu Bytowa przez Królestwo Polskie zamek był siedzibą starosty królewskiego. Zniszczony podczas wojny polsko-szwedzkiej, odbudowany przez margrabiów brandenburskich. W tym czasie w zamku mieścił się sąd oraz urząd podatkowy. W XVIII wieku dokonano kolejnych prac przy zamku w tym zastąpiono most nad fosą zastępując go groblą. W XIX wieku na zamku umieszczono sąd i pruskie więzienie. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku na terenie zamku mieściło się więzienie NKWD. Odbudowany w latach 1957-62 i 1969-1990. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Zachodniokaszubskie oraz hotel z restauracją i biblioteka.

Majątek

Przy obecnych ulicach Pochyłej i gen. Ludwika Mierosławskiego położony był majątek, który w latach 1841-1862 należał do Hermanna Griebel, w latach 1879-1893 do Oscara Dämicke a w latach 1905 do 1910 do Franza Gildemeister.

BUDOWO /Budow/

Wieś położona w gminie Dębnica Kaszubska powiatu słupskiego. Stare lenno rodu von Zitzewitz, który siedział tu od XIII wieku do 1945 roku. W 1240 roku wieś była lennem Petera von Zitzewitz, przedstawiciela wymarłej linii wywodzącej się z Budowa. Klaus von Zitzewitz urodzony w 1460 roku w Motarzynie był uważany za protoplastę drugiej linii rodu z Budowa. W 1528 roku część wsi w rękach rodu von Weiher(Weyher, Weyherr, Weyer, Weiger, Weger). W 1523 roku pojawia się Clawes Czitzeuitze tho Budow. Na przestrzeni wieków majątek przekazywany z ojca na syna do 1945 roku. Ostatnim właścicielem był Hans Adolf von Zitzewitz.

Dwór

Dwór nie istnieje. Po założeniu zachował się park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze.

BRZYNO /Reckendorf/

Wieś położona w gminie Krokowa powiatu puckiego. W 1284 roku wieś należała do rodu von Wittke. W okresie wojny trzynastoletniej wieś w rękach Georga von Wittke, który sprzedał dobra rodzinie von Krakow. Około 1570 roku dobra przejęła rodzina von Weiher.  W 1786 roku dobra są w rękach Józefa Przebendowskiego. W 1797 roku majątek nabył Franz Retzlaff(Netzlaf) a w 1803 roku majątek zakupił von Kurowski. W 1839 roku(może w 1830 roku) majątek zakupił Josef von der Recke. W 1872 roku majątek posiadał Johann Beniamin Ernst Friedrich von Wittke. Był ożeniony z panną z domu Fliessbach. W 1905 roku majątek zakupił Hugo Fliessbach. Ostatnim właścicielem był Eckhard Fliessbach, syn Huga.

Dwór

Obecny dwór zbudowany został po 1905 roku na fundamentach starego. Przebudowany, parterowy, z użytkowym poddaszem, podpiwniczony.

BROCZYNA /Brotzen/

Wieś położona w gminie Trzebielino powiatu bytowskiego. Wieś podzielona na dwa majątki.  Stare lenno rodu von Zitzewitz. W latach 1575-1855 część wsi należała do rodu von Zitzewitz(Zitzwitz, Zitzevitze, Czitzwitz, Czitzewitze). Pierwszym z tego rodu był Martin von Zitzewitz, zwany „dzikim” wymieniany w 1590 roku. W XVII wieku dwa majątki należące do Klausa i Joachima von Zitzewitz.  W 1630 roku majątek po Klausie odziedziczył jego syn, Jakob von Zitzewitz a po Joachimie jego syn Martin Otto von Zitzewitz. W 1634 roku Martin Otto von Zitzewitz sprzedaje swój majątek Rüdigerowi von Massow. W 1647 roku Rüdiger von Massow sprzedaje majątek Kasimirowi von Glasenapp. W 1644 roku Jakob von Zitzewitz bankrutuje a nadzór nad majątkiem przejmuje jego zięć, Felix von Brelow otrzymując połowę majątku jako zabezpieczenie. Syn Jakoba, Hans Georg von Zitzewitz otrzymuje połowę majątku od swojego teścia, Kasimira von Glasenappa jako wiano córki. W 1689 roku majątek Jakoba przejmuje Ernst Bogislav von Zitzewitz z Warcina. W 1699 roku po śmierci Ernsta Bogislava von Zitzewitza majątek przechodzi w posiadanie Hofrata von Massow– w 1753 roku udziały Kaspara Friedricha i Michaela Henninga odkupił Joachim Ewald von Massow. Po śmierci Gerharda Christiana von Zitzewitz zgodnie z testamentem majątek przekazany jego siostrzeńcowi, Heinrichowi von Zitzewitz. W 1819 roku jego następcą został jego brat Franz von Zitzewitz z Gałąźni Wielkiej. W latach 1856 roku Franz von Zitzewitz sprzedaje majątek Eugenowi Ludwigowi von Zanthier. W 1873 roku nowym właścicielem zostaje Franz von Zitzewitz z Biesowic. Drugi z majątków w 1879 roku należy do rodziny Meyer z Węgorzyna.  W 1884 roku majątek dziedziczy córka Franza von Zitzdewitz, Klara von Hagen, żona Helmutha von Hagen. W 1909 roku Klara von Hagen sprzedaje majątek Paulowi Klug z Suliszewic koło Łobeza. W 1913 roku nowym właścicielem został Georg Lüdecke. W 1917 roku właścicielem zostaje Otto von Gehres. Już po miesiącu właścicielem majątku zostaje firma Bergbau-AG Marke a w 1920 roku firma Sekuritas-Werke AG z Bochum. Po kilku miesiącach dobra w rękach Hansa Lenz a od 1926 roku do 1945 roku majątek posiadał Dr. Helmuth Hendel. Obok położony majątek Brandheide do lat 30-tych XX wieku należał do rodziny von Massow.

Dwór

 

 

 

 

We wsi dwór w otoczeniu parku krajobrazowego. Obecnie w budynku mieści się Chrześcijański Ośrodek dla Osób Uzależnionych „Teen Challenge”.

BOBROWNIKI /Bewersdorf/

Wieś położona w gminie Damnica powiatu słupskim. Stare lenno rodu von Zitzewitz, o których mowa w 1485 i 1529 roku. Od 1563 roku wg innej wersji już od 1450 roku do XIX wieku własność rodu von Somnitz. Z tego rodu należy wymienić Bogislawa z XV wieku, Carla Ludwiga z XVIII wieku oraz Wilhelma Lorenza wzmiankowanego w XIX wieku. W 1809 roku przechodzi w ręce Ernsta Gustava von Mitzlaff z Wiatrowa, (zm. w 1849). Kolejnym właścicielem był Franz von Mitzlaff(zm.1899).  W 1879 roku majątek przejął niejaki Post. W 1884/85 roku dobra są własnością barona Karla von Stackelberga(zm.1907). W 1890 roku dobra posiada hrabina Marie von Stalckenberg, z domu von Schrӧder(zm.1927). W 1895 roku dobra przejął Landbank z Berlina. Kolejna z miana właściciela nastąpiła w 1899 roku stając się własnością Gustava Macha a w 1900 roku dobra nabył von Bӧttinger, który w 1908 roku sprzedał je Gottlibowi Paduckowi. Wg innej wersji w 1905 roku majątek nabył Wilhelm Brandenburg, od którego dobra nabył Henry von Bӧttinger. Od 1914 majątek w rękach Gottliba Paduck.  Od 1924 roku do 1945 roku dobra posiada Wilhelm i jego syn Georg Steifensand.

Pałac

Zbudowany w latach 1864-64, z ośmiograniastą, sześciokondygnacyjną wieżą od strony zachodniej. Obok park z 2 połowy XIX wieku oraz zabudowania gospodarcze.

SKÓRZYNO /Schorin/

Wieś położona w gminie Główczyce powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1281 roku(Scureno, Zurzino) kiedy to książę Mściwoj II nadaje osadę klasztorowi norbertanek w Słupsku. W 1315 roku nadana w lenno Kasimirowi(Kazimierzowi) Swenzo(Święcy). Od początku XVI wieku własność rodu von Stojentin. W 1523 roku właścicielem był Jurgen von Stojentin(Stoientyn). W 1804 roku właścicielem majątku był Philipp von Stojentin(1772-1844). Z Friederike Juliane Christiane von Kleist(1797-1811)mieli trzech synów: Roberta(zm.1875), Oskara i Emila(zm.1912r.), którzy zmarli bezdzietni oraz dwie córki: Cäcilie(1797-1861) i Rosalie, która poślubiła Axela von Bonin. W ten sposób dobra przeszły w ręce rodu von Bonin, który siedział tu do 1945 roku. Ostatnim właścicielem majątku był Karl Oskar von Bonin, urodzony w 1898 roku.

Pałac

Wzniesiony w 1870 roku, klasycystyczny zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, piętrowy, kryty dachem mansardowym z użytkowym poddaszem, podpiwniczony. Obok park krajobrazowy oraz zabudowa gospodarcza.

ZALESKIE /Saleske/

Wieś położona w gminie Ustka powiatu słupskiego. W 1344 roku wieś należy do rycerza von Typhano. Stare lenno rodu von Below. Od 1461 do 1945 roku w rękach rodziny von Below.  W 1523 roku właścicielami wsi byli Henning von Below oraz wdowy po Gerdcie i Otto von Below. W 1550 roku właścicielem był Ambrosius von Below. Na początku XVII wieku wzmiankowany Gerd von Below, kolejnym Richard von Below zmarły w 1678 roku. Kolejnym był Ger von Below zmarły w 1705 roku. W 1717 roku właścicielami wsi byli: Frantz Jacob (zm.1738) i Christoph Otto von Below. W 1782 na terenie wsi były dwie siedziby i dwa folwarki. Na przełomie wieków XVIII i XIX właścicielem był Franz Lorenz von Below a następnie Hans Carl Friedrich von Below zmarły w 1840 roku. Od 1865 roku właścicielem był Andreas Nikolaus Georg von Below. Zmarł w 1919 roku. Od 1888 roku zarządzaniem majątku zajął się jego syn, Walter urodzony w 1863 roku. Zmarł w 1944 roku w wieku 81 lat.

Dwór

Barokowy dwór zbudowany w XVIII wieku, rozbudowany w XIX wieku o neogotyckie skrzydło. Obok park krajobrazowy oraz zabudowania gospodarcze folwarku.

MOTARZYNO /Muttrin/

Wieś położona w gminie Dębnica Kaszubska powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1418 roku. Stare lenno rodu von Zitzewitz. Pierwszym wspomnianym właścicielem był urodzony w 1360 roku Jarislaw von Zitzewitz. Kolejny właściciel wsi Martin von Zitzewitz(1425-1485) był w sporze z miastem Słupsk. Prawdopodobnie za namową miasta został zamordowany. Jednym z wyjątkowych właścicieli był Jakob von Zitzewitz(1507-1572), kanclerz księcia Filipa I. Na początku XVII wieku część wsi należała do Hansa von der Linde, zmarłego w 1624 roku. Pod koniec XVII wieku właścicielem był Klaus von Zitzewitz, urodzony w 1640 roku. W 1717 roku właścicielami byli: Johann Adolph von Zitzewitz, Georg Gneomar von Zitzewitz a następnie Klaus von Zitzewitz. Na przełomie wieków XVIII i XIX był Friedrich von Zitzewitz, zmarły w 1830 roku. Majątek odziedziczył syn Friedricha, Friedrich Karl von Zitzewitz, zmarły w 1883 roku, który zbudował pałac. Po nim majątek dziedziczy syn, Friedrich-Karl von Zitzewitz(1863-1936) ożeniony z Emmy Julie Blank(1867-1941). Mieli dwóch synów: Friedricha i Georga oraz dwie córki. Od 1921 roku, ostatnim właścicielem majątku był Friedrich Karl von Zitzewitz-Muttrin(1888-1975), ożenionego z baronówną Berthą von Plettenberg. Mieli 3 córki i dwóch synów.

Pałac

Zbudowany w drugiej połowie XIX wieku na planie prostokąta, z dwiema wieżyczkami. W latach 80-tych wyremontowany.

WIESZYNO /Vessin/

Wieś położona w gminie Redzikowo powiatu słupskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1284 roku kiedy to książę pomorski Mestwin II nadał Wieszyno w lenno rycerzowi von Woyten. Następnie należała do rodów: von Somnitz i von Krockow. W XVIII wieku właścicielem był Friedrich Asmus von Bandemer(1685-1770), dwukrotnie żonaty: 1-mo z Anną Gottliebe Gerdą von Woyten, z którą miał syna Karla Ludwiga urodzonego w 1716 roku. Po rozwodzie ożenił się po raz drugi z Anną Rahelą von Collrepp. W 1781 roku majątek zakupił Georg Ludwig von Katzler. Na początku XIX wieku własność Friedricha Wilhelma Arnolda a następnie jego syna. W latach 1879-1905 majątek w rękach rodziny Mach. Ostatnim właścicielem majątku do 1945 roku była rodzina von Goerne– wymieniony Wilhelm, zmarły w 1914 roku, Martha z domu Hennige, urodzona w 1870 roku i Wolfram urodzony w 1900 roku.

Pałac

Jest to budynek zbudowany na planie prostokąta, dwupiętrowy, podpiwniczony, kryty dachem czterospadowym. Położony w parku krajobrazowym. Obok zabudowania gospodarcze.

TUROWO /Thurow/

Wieś położona w gminie Szczecinek powiatu szczecineckiego. Wieś założona w 1543 roku przez Hansa Mandekena. W latach 1747-1756 dobra posiadali hrabiowie von Schwerin– wzmiankowany Hans Bogislaw zmarły w 1747 roku. W 1804 roku dobra posiadał August Friedrich Ludwig Meissner. W 1803-1842 majątek posiadali von Kamecke(Kamike, Kamnick, Kameke). W latach 1854-1939 majątek w rękach rodziny Helms– wymienieni Christian Helms(XIX w.) oraz Heinrich(XX w.).

Dwór

Dwór nie istnieje.

WIETSZYCE /Wettschütz/

Wieś położona w gminie Pęcław powiatu głogowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1295 roku(Wethcze). W latach 1660- 1720 wieś należała do rodziny von Stӧssel(Stiesseln). W 1669 roku część wsi posiadała rodzina von Scholz und Lӧwenheim zwana również Scultetus von Lӧwenheim. W 1718 roku jako właściciel wymieniony baron Hans Christopher von Schweinitz, posiadający Krzepielów i Mileszyn.  Od 1755 roku własność rodziny Liebermann von Sonnenberg. W 1791 roku wspomniany dwór i folwark należący do kapitana von Liebermann. Posiadali majątek jeszcze w 1817 roku. Od 1870 roku majątek należał do Richarda von Salmuth(1837-1902) ożenionego 1-mo z Marie Dietrich, 2-do z Luise Weltner.

Pałac

 

 

 

 

Pałac nie istnieje. Resztki zabudowy folwarcznej.