BRODY

Miasto obecnie położone na Ukrainie w obwodzie lwowskim, siedziba rejonu brodzkiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1441 roku. Pierwszym właścicielem osady był Jan Sieniński herbu Dębno, który Brody wraz z Oleskiem miał otrzymać jako darowiznę wieczystą od króla Kazimierza Jagiellończyka za zasługi wojenne. W 1511 roku dobra dziedziczy wnuczka Sienieńskiego, Jadwiga, żona Marcina Kamienieckiego herbu Pilawa, zmarłego w 1530 roku.  W 1580 roku po śmierci Jadwigi, syn i dwie córki sprzedały Brody Stanisławowi Zółkiewskiemu herbu Lubicz(zm. 25.07.1588r), ojciec polskiego hetmana koronnego Stanisława Żólkiewskiego, kasztelanowi halickiemu i wojewodzie ruskiemu, podstaroście bełskiemu. Był właściwym fundatorem miasteczka założonego w 1584 roku pod nazwą Lubicz. Jego wnuk, Łukasz Żółkiewski, wojewoda bracławski, hetman polny koronny w połowie sprzedał, a w połowie darował miasto wraz z należącymi do klucza wsiami Stanisławowi Koniecpolskiemu herbu Pobóg(*09.02.1591-+11.03.1646), hetmanowi wielkiemu koronnemu. Wnuk hetmana, również Stanisław(*po1643-+1682), kasztelan krakowski, zapisał w testamencie dobra brodzkie królewiczowi Jakubowi Sobieskiemu herbu Janina(*1667-+1737), który w 1704 roku sprzedał miasto Józefowi Potockiemu herbu Pilawa(*1673-+19.05.1751), dziedzicowi Stanisławowa, Zbaraża, Niemirowa i innych rozległych majętności. Po nim majątek dziedziczy syn, Stanisław Potocki(*1698-+1760), wojewoda smoleński, kijowski i poznański. Po nim majątek dziedziczy jeden z jego czterech synów- Wincenty(+1825), podkomorzy koronny, generał lejtnant wojsk koronnych. Po jego śmierci majątek dziedziczy jedyny pozostały przy życiu syn, Franciszek Potocki z Anny z Mycielskich, oficer wojsk polskich, prezes Heroldii Królestwa Polskiego. Z powodu zadłużenia Brody zostały w 1833 roku sprzedane Janowi Kazimierzowi Młodeckiemu herbu Półkozic(+1854), który poślubił Dorotę Potocką, córkę Jana Potockiego i Marianny Czartoryskiej. Brody dziedziczy córka Jana Kazimierza Młodeckiego, Maria zamężna za Adama Gorayskiego herbu Korczak. Ostatnią właścicielką Brodów była córka Adama i Marii z Młodeckich, Jadwiga Gorayska(*1859-+1939), zamężna, a później rozwiedziona z Adamem hrabią Rzyszczewskim herbu Pobóg odm.

 

ZAMEK

W latach 1630-1635 hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski w zachodniej części miasta wzniósł potężny zamek wzorując się na budowlach holenderskich i włoskich. Bastionowy zamek złożony z wałów, oskarpowanych cegłą bastionów, mostu i bramy. Bastiony połączone kazamatami, w których znajdowały się pomieszczenia dla załogi, składy amunicji prezentowały się imponująco.  Szczególnie imponująco przedstawiały się kazamaty w bastionach o sklepieniu palmowym., wspartym pośrodku na jednym filarze. Były to pomieszczenia dla garnizonu ze stajniami dla kawalerii. Na dziedzińcu położony był drewniany budynek dla gubernatora. Nie zdobyty podczas wojen kozackich, omijany przez zagony tatarskie i tureckie. Odwiedzany przez królów Polski- Władysława IV, Jana Kazimierza czy Jana III Sobieskiego. W XVIII wieku dostał się w ręce rosyjskie, a następnie saskie zatracając częściowo swe pierwotne znaczenie strategiczne.

PAŁAC

Stanisław hrabia Potocki przekształcił zamek w nowoczesna, wielkopańską siedzibę. Na miejscu rozebranego drewnianego domu gubernatora postawił nowy, obszerny pałac murowany, a u wjazdu na dziedziniec nową bramę z czworoboczną wieżą zegarową. W 1755 roku w pałacu odbyło się wesele córki Stanisława hrabiego Potockiego Teofili, która poślubiła Fryderyka Moszyńskiego, stolnika koronnego. Ostatnią właścicielką i mieszkanką pałacu była Jadwiga hrabina Rzyszczewska, która pałac odnowiła i urządziła. W 1915 roku wojska rosyjskie zajęły pałac i go ograbiły. W 1920 roku pałac został spalony. Odbudowany i ponownie urządzony przez Jadwigę Gorayską, ograbiony i zniszczony w 1939 roku. Obecnie trwała ruina.