Miasto powiatowe, po raz pierwszy wzmiankowane w kronice Thetmara z Merseburga. W średniowieczu miasto prywatne, będące jednocześnie centrum majątku rycerskiego. Pierwszym znanym właścicielem Żar był Ulrich von Dewin, wzmiankowany w 1246 roku. Po śmierci Albrechta von Dewin w 1280 roku, ostatniego z rodu, dobra przejęte przez wywodzącego się z Miśni Ulricha von Pack. Od 1355 roku stały się Żary własnością Friedricha von Biberstein(*1306-+1360), zięcia Ulricha von Pack. Do rodu von Biberstein miasto należało do roku 1551, kiedy to po śmierci ostatniego z żarskich przedstawicieli rodu von Biberstein, Christopha von Biberstein, miasto przechodzi jako wygasłe lenno pod panowanie króla Czech. Miastem zarządza w tym czasie Fabian von Schӧnaich. W 1552 roku król oddaje zamek i miasto w lenno margrabiemu Georgowi Friedrichowi von Brandenbrug-Anspach, a w 1588 roku majątek żarski zakupił biskup wrocławski Balthasar von Promnitz, który dzięki swojej pozycji uzyskał prawo dziedziczenia dla swojej rodziny oraz podniósł Żary do rangi państwa stanowego. W 1765 roku ostatni z rodu von Promnitz- Johann Erdmann zrzeka się praw do całości państwa stanowego Żary-Trzebiel na rzecz elektorów saskich za roczną rentę w wysokości 12.ooo talarów. Od 1815 roku po kongresie wiedeńskim w granicach państwa pruskiego. Od 1945 roku w granicach Polski.
WIEŻA MIESZKALNA
Podczas prac archeologicznych prowadzonych w latach siedemdziesiątych oraz w latach 1986-87 w miejskim parku na północ od starego miasta na tzw.”Winnym Wzgórzu” o średnicy 65-75m, odkryto fragmenty, w tym piwnice zbudowane z kamienia polnego na planie koła. Prawdopodobnie były to relikty pierwszej siedziby rodu von Devinów w postaci wieży mieszkalnej.
ZAMEK
W północnym obszarze dzisiejszego miasta, przy Alei Jana Pawła II znajduje się kompleks zamkowo-pałacowy. Zamek, wzniesiony w 2 połowie XIII wieku prawdopodobnie przez Ulricha I von Pack, rozbudowany przez Friedricha von Biberstein, który powiększył zamek o skrzydło wschodnie oraz zbudował łącznik łączący skrzydło zachodnie z wieżą. Poza powstaniem budynku w południowo-wschodnim narożniku, zamykającym czteroskrzydłowe założenie z małym dziedzińcem wewnętrznym, dochodzi do zmian w wystroju zamku. Najciekawszym elementem wystroju zachowanym do dzisiaj mimo, że fragmentarycznie, są freski w sali zamkowej, przedstawiające około 90 herbów szlachty łużyckiej, w tym właścicieli zamku z rodu von Biberstein: Ulryka II, pana na Żarach w latach 1424–1430 czy Johanna IV (1430–1441). Kolejna przebudowa miała miejsce za czasów Hieronima von Biberstein a bodźcem do prac budowlanych był pożar zamku w 1507 roku. Kontynuację prac budowlanych prowadził po śmierci Hieronima, jego brat, Christoph von Biberstein. Dalsze prace prowadzone były za czasów nowego właściciela, Balthasara von Promnitz a zwłaszcza za czasów jego następcy, Seyfrieda von Promnitz(*1534-1597). Około 1700 roku za czasów Erdmanna II von Promnitz(*1683-+1745) nastąpiły zmiany w szacie zewnętrznej zamku i wieży zamkowej. Od 1824 roku w zamku poza urzędami mieściło się więzienie, a w latach 1933-1945 znalazło tu siedzibę muzeum regionalne. W 1944 roku bomba lotnicza uszkodziła północno–zachodni narożnik zamku. Zniszczona część została zrekonstruowana, w której później mieściły się władze powiatu, następnie hotel robotniczy czy biura różnych przedsiębiorstw. W latach 1966-1975 kompleks zabudowań częściowo zabezpieczono, od 1982 roku podjęto szeroko rozumianą odbudowę zamku, przerwaną pod koniec lat 80-tych. Obecnie obiekt należy do prywatnego inwestora. W 2019 roku pożar zamku.
PAŁAC von PROMNITZ
Pałac wzniesiono w latach 1710-1726 z inicjatywy Erdmanna II hrabiego von Promnitz. Jest to monumentalne założenie czteroskrzydłowe na planie nieregularnego czworoboku z idealnie prostokątnym dziedzińcem, połączony z zamkiem murowanym gankiem, przerzuconym na wysokości drugiej kondygnacji. Murowany z cegły, trzykondygnacyjny, nie podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym. W roku 1944 pałac został zbombardowany w wyniku czego północne skrzydło znalazło się w ruinie. W latach następnych nie użytkowane pozostałe skrzydła uległy również dewastacji. Od lat 60-tych do końca lat 80-tych trwały prace zabezpieczające pałac. Obecnie w rękach prywatnego inwestora.
PAŁAC w Zielonym Lesie-WALDSCHLOSS
Na niewielkim wzniesieniu zwanym Wzgórzem Myśliwskim lub Leśnym Zamkiem w latach 1706-1709 Erdmann II von Promnitz zbudował pałac myśliwski w otoczeniu parku krajobrazowego. Pałac zbudowany na planie krzyża św. Andrzeja, jednopiętrowy. Na parterze mieściły się pomieszczenia gospodarcze oraz kuchnia. Na piętrze mieściła się pośrodku dwunastoboczna sala, gdzie odbywały się przyjęcia oraz pokoje gościnne w skrzydłach pałacu. W otoczeniu pałacu i w parku liczne rzeźby, zabudowania gospodarcze, elementy architektoniczne dekoracyjne. W 1745 roku w pałacu umiera ciężko ranny Erdmann II von Promnitz. Po jego śmierci częste zmiany właścicieli pałacu. Wymienia się: Sigismunda Augusta Perti(1769-1802), Paulinę von Biron-de Talleyrand-Perigord(1884), J.G.Frenzl. Po wojnie pałac nieużytkowany popadł w ruinę i został rozebrany.
PAŁAC LETNI
Na terenie parku miejskiego, w północnej części miasta znajduje się pałac letni, wchodzący w skład zespołu rezydencjonalnego. Zbudowany z inicjatywy Erdmanna II von Promnitz w 1723 roku. Pierwotnie miała to być szkoła rycerska. Rozbudowany w 1735 roku o dwa skrzydła i ryzalit mieszczący klatkę schodową. Do początków XX wieku właścicielami pałacu była rodzina von Promnitz. W 1783 roku pałac wynajął Siegmund Perti. W 1812 roku pałac zaadoptowany na szpital. Po 1945 roku nadal służył jako szpital. Przeprowadzono częściowo remont w latach 80-tych XX wieku. Na początku lat 90-tych XX wieku w rękach prywatnych. Popada w ruinę. W sąsiedztwie park geometryczny, założony w początkach XVIII wieku.
FOLWARK ZAMKOWY- ul. Skarbowa
Zespół budynków jako pozostałość po założeniu folwarcznym.
WILLE
