CHOMĘTOWO /Hermsdorf/

Miejscowość położona w gminie Dobiegniew powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1326 roku. Prawdopodobnie już wtedy należała do rodziny von Kremzow, budowniczych zamku obronnego położonego na półwyspie jeziora Osiek, który w 1333 roku najechał Betekin von der Osten. W 1337 roku połowa Chomętowa należała do braci Henninga i Ludekina von Kremzow. Po śmierci Henninga i Ludekina von Kremzow(1350), w 1350 roku Betekin von der Osten z Drezdenka za zasługi otrzymuje od Ludwika Rzymskiego, margrabiego brandenburskiego z rodu von Wittelsbach liczne dobra, w tym Chomętowo. W 1375 roku wieś wraz z zamkiem otrzymuje w lenno Henning von Brederlow. W 1393 roku książę zgorzelecki Jan zastawił Chomętowo Jacobowi von Papstein i Betkinowi von dem Borne.   Później wymieniany już tylko Jacob von Papstein, który Chomętowo z zamkiem posiadał do 1403 roku. W 1403/1407 roku część gruntów we wsi było lennem rodu von Zadow(Czadow).  Na początku XV wieku zamek jak i wieś w rękach zakonu krzyżackiego. W tym czasie Krzyżacy na zrębach zamku rodu von Kremzow budują założenie obronne, które w większej części zostało rozebrane w XVI/XVII wieku. W latach 1411 oraz 1422 wieś i zamek splądrowane przez wojska polsko-litewskie. Kolejnych zniszczeń dokonuje najazd husytów w 1433 roku. W roku 1454 majątek został zwrócony rodzinie von Papstein. W 1465 roku Burchard von Papstein zrzeka się majątku na rzecz elektorów brandenburskich(Fryderyka II) w zamian za Danków. W 1465 roku w dożywocie otrzymała Chomętowo bratanica Fryderyka II, Elżbieta von Hohenzollern. Była żoną Joachima księcia szczecińskiego, zmarłego w 1451 roku, później Warcisława X wołogoskiego, który ją porzucił. Od 1465 roku zamieszkała na zamku chomętowskim. Zmarła tutaj dnia10.04.1467 roku i prawdopodobnie została pochowana w Chomętowie. Przez kilka lat założenie stanowiło siedzibę wójta Nowej Marchii- Henryka von Borcke. W 1470 roku dobra w Chomętowie nadal posiadał Burchard von Papstein. Od lat 70-tych XV wieku całe założenie obronne wraz z wsią jest w posiadaniu rodu von Brandt. Pierwszym wymienionym właścicielem Chomętowa z rodu von Brand był Georg von Brand, zmarły w 1518 roku. Kolejno z rodu von Brand wymienia się: Paula(zm.1562r.), Georga(zm.1563r.), Paula, który posiadał ½ Chomętowa w latach 1590-1619, zmarł w 1632 roku i Friedricha, który posiadał ½ Chomętowa w latach 1619-1637, zmarł w 1637 roku, Christiana, który zmarł w 1663 roku i Eusebiusa, zmarłego w 1706 roku.  W 1715 roku dobra chomętowskie należały do królewskiego szambelana, Chrystiana von Brand(zm.1749r.). Kolejnym właścicielem był Christian Ludwig zmarły w 1786 roku. Od 1794 roku majątek należał do joannity Chrystiana von Brand(zm.1811r.) a w 1813 roku dobra przeszły na własność Chrystiana Carla von Brand. W 1857 roku własność Friedricha von Brand(zm.1869r.  Kolejnym właścicielem był Adolf von Brand zmarły w 1878 roku. W 1878 roku Chomętowo wraz z Osiekiem, Długimi i Ługami stały się majoratem liczącym 6230 ha, a pierwszym ordynatem został pułkownik Eusebius von Brand(zm.1905r.), członek Izby Panów. W 1879 roku jego majątek obejmował 1184ha gruntów, a w 1896 roku 1621ha. W latach 1905-11 ordynacją władał Georg von Brand, a po jego bezpotomnej śmierci  w 1911 roku majorat przeszedł na własność rotmistrza Adolfa von Brand(ur.1876r.), kuzyna zmarłego. W 1914 roku majątek obejmował 1802ha gruntów. W 1929 roku właścicielem nadal był Adolf von Brand, właściciel Ługów.

ZAMEK

 dsc_0002dsc_0011Chomętowo1dsc_0005chometowo5

Na półwyspie jeziora Osiek znajdowało się założenie krzyżackie pełniące rolę obronnego zamku, powstałe zapewne w latach 1402-1455. Ze względu na brak prowadzonych badań terenowych, nie znamy jego formy przestrzennej i późniejszych dziejów. Pozostałością zabudowań mieszkalnych i gospodarczych jest ceglano-kamienny dwór obronny, przekształcony w XIX wieku na spichlerz.

Dwór obronny wzniesiony na planie prostokąta. Wybudowany z cegły na wysokiej kamiennej podbudowie i kamiennych ławach fundamentowych. Od strony dziedzińca w elewacji frontowej znajdują się dwa nowożytne wejścia do pomieszczeń piwnicznych oraz jedno oryginalne, prowadzące na pierwszą kondygnację, dostępne pierwotnie poprzez drewniany ganek. Powyżej, po obu stronach wejścia znajdowały się dwa ostrołuczne zamknięte okna, obecnie zamurowane, doświetlające wnętrze. W elewacji tylnej znajdowały się dwa wąskie okna, świadczące o militarnym charakterze założenia. Na południowym i północnym skraju elewacji znajdują się sztraby, przewidziane prawdopodobnie do budowy muru obronnego okalającego założenie. W elewacji południowej, w przyziemiu budynku, zlokalizowane jest zamurowane wejście i półkoliście zamknięty otwór w wykuszu, stanowiący relikt lotus secretum- średniowiecznej ubikacji. Elewacja północna pozbawiona jest otworów okiennych i drzwiowych. Wnętrze budynku podzielone było na dwie, być może jednoprzestrzenne kondygnacje, skomunikowane drewnianymi schodami. W narożniku południowo-wschodnim zachowały się relikty oryginalnego pieca oraz przewodu kominowego. Więźba dachowa budynku jest nowożytna, drewniana, o unikalnej w swym wyrazie dekoracyjnej ciesiołce.
Obecnie założenie krzyżackie wraz z dworem von Brandtów, jest własnością prywatną. Stan spichlerza zamkowego jest zły, ulegający postępującej dewastacji. Zimą 2001 roku z relacji właścicieli zawalił się jeden z budynków gospodarczych oraz część dworu.

DWÓR

dsc_0007

Parterowy dwór wybudowany został przez rodzinę von Brandt w ramach założenia folwarcznego w latach 70-tych XIX wieku. Do 1945 roku dwukrotnie przebudowywany. Na początku XX wieku wzniesiono piętrową oficynę od wschodniej strony budynku, a następnie również piętrową przybudówkę z drugiej strony i łącznik z oficyną. Rzut całości zbliżony jest do prostokąta. Dwór i oficyna nakryte są dachami dwuspadowymi, a przybudówka jednospadowym. Fundamenty wykonane są z ciosów granitowych, natomiast ściany z czerwonej cegły o wątku holenderskim.