Miasteczko położone w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego. Obecnie w granicach Ukrainy w obwodzie lwowskim w rejonie buskim, 72 km od Lwowa, 23 km na północ od Złoczowa, 5km od Podhorców, przy szosie kijowskiej, nad Liberią, dopływem Styru. Jedno z najstarszych osad książąt halicko-wołyńskich. Jako gród graniczny jego początki sięgają XIV wieku. W 1327 roku w posiadaniu księcia Bolesława Jerzego II Piasta , syna Trojdena I. Trojden I (ur.między1284-1341) książę czerski od 1310, władca południowo-wschodniego Mazowsza. Piast. Był drugim synem księcia mazowieckiego Bolesława II i jego pierwszej żony, Gaudemundy Zofii. Z małżeństwa z Marią Halicką(zm.1341), księżniczką halicko-lwowską, z dynastii Rurykowiczów, miał czworo dzieci: Bolesława Jerzego II, Eufemię, Siemowita III i Kazimierza I. Maria była siostrą Lwa II księcia włodzimierskiego i Andrzeja II księcia halickiego. Byli ostatnimi z rodu Rurykowiczów (Romanowiczów). Bolesław Jerzy II, zwany Bolesławem Trojdenowiczem(1310-1340), książę halicko-wołyński w latach 1325-1340) ożeniony z córką wielkiego księcia Gedymina, księżniczką Eufemią, siostrą królowej Aldony Anny Giedyminówny, pierwszej żony Kazimierza Wielkiego. Po tragicznej śmierci braci Lwa II i Andrzeja II w 1323 roku(zostali otruci- inne źródła podają, że zginęli podczas jednej z wypraw wojennych przeciw Litwinom lub Tatarom), na prośbę bojarów zasiadł na tronie halicko-wołyńskim i po przejściu na prawosławie przyjął drugie imię Jerzy(Jurij). Po jego bezpotomnej tragicznej śmierci w 1340 roku(został otruty) dobra jego przejął król Polski Kazimierz III Wielki. W latach 1341-1392 toczyła się wojna o księstwo halicko-wołyńskie pomiędzy królem Polski Kazimierzem III Wielkim, Litwinami a Węgrami, którzy w różnym okresie posiadali te ziemie. Miasto ponownie w rękach polskich po zdobyciu go przez Władysława Jagiełłę w 1432 roku. Zdobyte miasto wraz z okolicą nadał Janowi z Sienny herbu Dębno , synowi Dobiesława, kasztelana lubelskiego, którego potomkowie zaczęli pisać się Sienińscy(Sienieńscy), a linia na Olesku pisali się „z Sienna Olescy”. Posiadali Olesko do połowy XVI wieku. Połowę Oleska i połowę zamku przejmuje rodzina Herburtów herbu własnego przez małżeństwo Fryderyka Herburta(1470-1519) z Anną Sienieńską(1475-1519), córką Piotra a prawnuczką Jana z Sienna. Fryderyk Herburt ginie w bitwie z Tatarami na przedpolach miasta Sokal. Druga połowa należała do drugiej córki Piotra Oleskiego, Jadwigi zamężnej za Marcina Kamienieckiego(zm.1530) herbu Pilawa . Anna i Fryderyk Herburt mieli trzy córki: Jadwigę zamężną za Jerzego Daniłowicza herbu Sas , Annę zamężną za Marcina Chodorowskiego i Katarzynę zamężną za Sebastiana Żórawińskiego. Wnuk Jerzego Daniłowicza, Jan Daniłowicz(1570-1628), syn Stanisława skupił dobra w jednym ręku oraz na miejscu starego drewnianego wzniósł murowany nowy zamek. Daniłowicze pochodzili od Rusińskiego bojara Daniela Dażbohowicza. Ród wymarły w XVIII wieku-ostatnim z rodu był Fryderyk Daniłowicz. Jan Daniłowicz ożeniony był po raz pierwszy z Barbarą Krasicką, a po raz drugi z Zofią Żółkiewską(zm.1634), córką Stanisława Żółkiewskiego, hetmana wielkiego koronnego. Jan Daniłowicz miał dwóch synów: zmarłego w młodym wieku Jana(1618) oraz Stanisława, który podczas wyprawy na Dzikie Pola w 1636 roku dostał się do niewoli i na żądanie wodza Tatarów Bodziackich Kantymira został ścięty przez jego syna Tujtymira. Jego bezgłowe ciało Tatarzy odesłali do Polski. Olesko i Żółkiew przechodzą w spadku na trzy córki Jana: Zofię Teofilę Sobieską, Marcjannę Koniecpolską i Katarzynę Firlejową. Po rodzinnym układzie we Lwowie w 1637 roku Zofia Teofila otrzymała Żółkiew, Marcjanna i Katarzyna otrzymały Olesko. Całą majętność połączył w jeden majątek Andrzej Koniecpolski herbu Pobóg (1621-1649), syn Marcjanny i Stefana Koniecpolskiego, który w 1647 roku drugą część dóbr oleskich wykupił od swego ciotecznego brata Stanisława Firleja herbu Lewart . Kolejnym dziedzicem dóbr był syn Andrzeja, Mikołaj Koniecpolski, a po jego bezpotomnej śmierci brat Andrzeja, Stanisław Koniecpolski(zm. po 1670 roku). W tym czasie majątek Koniecpolskich był mocno zadłużony a zamek zaniedbany i częściowo uszkodzony przez najazdy tureckie i tatarskie. Ród Koniecpolskich wywodzi się od Przedbora, starosty kujawskiego żyjącego w drugiej połowie XIV wieku. Jego syn, Jakub z Koniecpola znajdował się w otoczeniu królowej Jadwigi. Stanisław Koniecpolski otrzymał tytuł książęcy, właściciel Podhorców. Ostatnim przedstawicielem rodu był Jan Aleksander Koniecpolski zmarły w 1719 roku. Zgodnie z tradycją nad jego grobem złamano szablę i strzaskano tarczę herbową. Na mocy układu ze Stanisławem Koniecpolskim zawartym w 1682 roku za sumę 402742 złp dobra przechodzą w ręce króla Jana III Sobieskiego herbu Janina , który urodził się w Olesku dnia 17.08.1629 roku. Matka jego w raptularzu(pamiętniku) znajdującym się obecnie w zbiorach kórnickich pisała: Urodził mi się syn Jan roku 1629 dnia 17 sierpnia między godziną czternastą a piętnastą w piątek, ostatniego dnia miesiąca a nazajutrz nów nastał w Olesku”. Po nabyciu oleskiego zamku, w latach 1683-1687 na polecenie królowej Marii Kazimiery zamek został starannie odrestaurowany i przebudowany. Po śmierci króla Olesko z zamkiem i przyległościami otrzymuje żona Jana III, Maria Kazimiera z domu de La Grange d`Arquien(28.06.1641 Nevers-30.01.1716 Blois, primo voto Zamoyska. Po niej Olesko dziedziczy syn Jakub Ludwik Sobieski a właściwie Ludwik Henryk Jakub, zwany Fanfanikiem(02.11.1667-19.12.1737), książę oławski, który już w 1719 roku sprzedaje Olesko Stanisławowi Mateuszowi Rzewuskiemu herbu Krzywda (1662-04.11.1728), hetmanowi wielkiemu koronnemu. Jego spadkobiercą był syn Seweryn Józef Rzewuski, zmarły bezpotomnie w 1754 roku. Po jego śmierci dobra przechodzą w ręce jego brata, Wacława Piotra Rzewuskiego (29.10.1706-27.10.1779), który połączył klucz oleski z Podhoreckim, przenosząc do zamku w Podhorcach wszystkie co cenniejsze rzeczy z zamku w Olesku. Opuszczony zamek w Olesku popadał z wolna w zaniedbanie. Mocno zadłużone dobra oleskie Rzewuscy sprzedają w 1796 roku Nabył je Aleksander Zieliński herbu Świnka (1755-1823 Olesko). Aleksander Zieliński, podkomorzy nurski był dwukrotnie żonaty. Z N. Strzałkowską miał pięć córek: Teklę Ludmiłę Koziebrodzką, Magdalenę zamężną za Ignacym Zielińskim, Dyzmę Zagórską, Józefę Dulską i Teresę Lityńską, która po śmierci ojca wykupiła wszystkie przypadające siostrom części i stała się niepodzielną właścicielką Oleska. Brak odpowiednich funduszy przez Teresę i Wojciecha Lityńskich herbu Sas spowodował popadanie zamku w ruinę. Sytuację zamku pogorszyło jeszcze trzęsienie ziemi w 1838 roku. Z okazji zbliżającej się rocznicy 200-lecia odsieczy wiedeńskiej Komitet Opieki nad Zamkiem w Olesku w składzie: Władysław książę Czartoryski, Eustachy książę Sanguszko, Jan hrabia Zamoyski, który własnym staraniem zebrał odpowiednie fundusze, Jan Matejko oraz dr Mikołaj Zyblikiewicz jako przewodniczący wykupili w 1882 roku z rąk Zofii Lityńskiej zamek oleski. Wkrótce uchwałą Sejmu galicyjskiego zabytkowa budowla przekazana została na własność Krajowi. Prace renowacyjne prowadzono do 1914 roku. Pobyt wojsk carskich na terenie zamku podczas pierwszej wojny światowej doprowadził do zniszczeń z takim trudem odrestaurowanych pomieszczeń. Po 1920 roku zamek stał pusty i popadał w ruinę. Zbliżająca się 250-rocznica odsieczy wiedeńskiej dała impuls do rozpoczęcia ponownej odbudowy, która trwała do 1939 roku. Od 1955 roku ponowna ostatnia rekonstrukcja zamku. Od 1969 roku filia Lwowskiej Galerii Obrazów.
