ŻABOWO /Gross Sabow/

Wieś położona w gminie Nowogard powiatu goleniowskiego. Wzmiankowana w 1220 roku. W tym czasie stała się własnością kołobrzeskiej kolegiaty. Od 1321 roku była częścią dóbr hrabiów von Eberstein. W 1521 roku majątek dzierżawiony przez rodzinę von Plӧtz. Po śmierci ostatniego z rodu w 1663 roku dobra przejmuje domena państwowa.  Do 1778 roku właścicielem dóbr był Johann Adolph von Lockstӓdt, który przekazał majątek państwu pruskiemu. W 1813 roku dobra dzierżawił Friedrich Backhaus. Od 1825 roku Majątek w posiadaniu rodziny Robe. Na początku XX wieku majątek w rękach rodziny Schwabe.

W części południowo-zachodniej położony był majątek ziemski.

 

ŻYCHLIKOWO /Siegelkow/

Wieś położona w gminie Przybiernów powiatu goleniowskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1317 roku(Zyckelkow) oraz w 1408(Sygelkow). Należała do rodu von Kӧller. W 1375 roku właścicielem był Arnold von Kӧller, zamieszkujący miejscowy zamek. Posiadają dobra do XVIII wieku. W 1735 roku wieś należy do Bogislausa Henninga von Kӧller. W drodze dziedziczenia około 1756 roku dobra otrzymuje Bogislav Ernst von Wedel, syn córki siostry Bogislausa Henninga von Kӧller Marie Helene von Podewils, z domu von Münchow. Po jego śmierci 08.03.1756 majątek przechodzi na jego brata, kapitana Friedericha Wilhelma von Wedel, który umiera 08.02.1764 roku. Po nim dobra odziedziczył Lorenz George von Wedel(*1702-+17.08.1780), dwukrotnie żonaty:1. Charlotte Luise von Papstein(+1742), 2.Dorothea Friederike hrabianka von Schlippenbach(*1715-+1774). Miał dwóch synów: Otto von Wedel(*13.06.1752-+02.10.1808) i Ernsta von Wedel(*10.05.1757-+01.02.1827).  Dnia 06.10.1777 roku sprzedaje wieś Alexandrowi Heinrichowi von Wrede, który jest zresztą synem Marie Helene von Podevils, po drugim mężu, von Wrede.  Od wdowy po Aleksandrze majątek w roku 1781 zakupił duński generał piechoty Georg Ludwig von Kӧller-Banner(1728-1811). Drogą dziedziczenia dobra przechodzą w ręce Hansa Georga Alexandra Friedricha von Kӧller(*10.05.1752-+30.03.1820), syna Friedricha Augusta, ożenionego z Caroline Eleonore von Posern. Po nim dobra odziedziczył jego syn, Matthias von Kӧller(*30.11.1797-+23.05.1883), ożeniony z Juliane Mathilde von Wedel(1803-1859). Miał z nią dwóch synów: Georga Ernsta Maximiliana von Kӧller(1823-1916) i Ernsta Matthiasa von Kӧller(1841-1928). W 1870 roku majątek obejmował 3243 morgi ziemi a w 1879 roku, kiedy majątek należał do Ernsta Matthiasa obejmował 817,27 ha ziemi. W 1910 roku Własność Georga von Kӧller a dobra liczyły 847 ha gruntów. W 1928 roku majątek posiadali Hans Joachim von Kӧller i Georg Alfred von Kӧller a dobra obejmowały 827 ha ziemi. Posiadali majątek do 1945 roku. Ostatnim właścicielem dóbr był Hans Joachim von Kӧller-Kantreck.

ZAMEK

Niedaleko wsi znajdują się ruiny zamku von Kӧller oraz cmentarzysko kurhanowe o pow. 1,90ha. Początki zamku sięgają 1170 roku, kiedy został zburzony przez wojska króla Danii Waldemara I. Odbudowany wzmiankowany w 1428 roku. W 1939 roku na wzgórzu zachowane były mury grubości ok. 3m, otaczające plac o wymiarach 29×33 m, w obrębie których w ich południowo-wschodnim narożniku znajdowała się wieża. Samo wzgórze chronione wałami i fosą.

ZESPÓŁ DWORSKI

W południowej części wsi położony był majątek ziemski. Po zespole zachował się budynek gospodarczy

ŻAGANIEC /Hermsdorf/

Wieś położona w gminie Iłowa powiatu żagańskiego. W 1412 roku była własnością rodu von Lessnow(Leslau, Lessel) z Płot. W latach 1533-1551 należała do rodu von Niesemeuschel z Bogaczowa a w 1564 roku była własnością rodziny von Blanckenstein z Lubieszowa. Już w 1568 roku właścicielem wsi jest rodzina von Schlichting z Obiszowa. W latach 1565-1678 Żaganiec należał do rodu von Schellendorf z Iłowej. W 1678 roku wieś w rękach Pani von Friesen z Iłowej, kolejno hrabiów von Promnitz w 1681 roku. Od 1750 roku dobra posiadają książęta żagańscy.

Żaganiec 1901, lubuskie

ŻAKÓW /Saatz/

Była wieś w gminie Iłowa powiatu żagańskiego, obecnie dzielnica Iłowej. W latach 1392-1562 wieś należała do rodziny von Oppel. W latach 1562-1669 wieś  należała do rodu von Schellendorf kolejno z Zagrodna, Pause(obecnie część wsi Dobra n/Kwisą oraz Ług koło Góry Śląskiej. Do 1844 roku należała do właścicieli Iłowej: von Schellendorf, von Friesen, von Promnitz, von Kospoth. Później dość częste zmiany właścicieli. Wymienia się rodziny: Strutz z Konina Żagańskiego(1844), Pani von Gersdorf z Drezna i Pani von Stephany z Kӧtschenbrӧda, obie z domu Strutz(1894), Manger z Konina Żagańskiego(1894), Bank Ziemny z Berlina(1903), Manger(1905), Gerlach(1906), Vlaas z Sӧrnewitz z ok. Miśni(1907), Pfeiffer(1909), Borchardt(1909), Wieschendorf(1909), Hübner z Frankfurtu n/Odrą(1911), Albrecht z Berlina (1919), Brandin(1919), von Ulrici z Kłopotowa(1920), Meyer(1922), Winckler z Iłowej(1929-1940).

W północnej części wsi znajdował się majątek. Obecnie na terenie byłego folwarku szkółka krzewów ozdobnych.

Żaków 1901, lubuskie

ŻENICHÓW /Schöneiche/

Wieś położona w gminie Gubin powiatu krośnieńskiego. Obecnie przedmieście Gubina. Początki wsi sięgają XIII/XIV wieku, kiedy to mowa była o folwarku z zamkiem-dworem obronnym na wodzie, rozebranym w XV wieku. Po raz pierwszy wymieniony dopiero w 1670 roku. W XVI wieku wieś była lennem rodziny Prüfer. Później należała ro rodu von Schӧnaich– wzmiankowany Johann Georg. W latach 1653-55 należała do rodziny von Lochamnn. Później wymienia się: von Vorhauer(1655-1663), von Schlieben(1664), von Breitenbach(1699-1759), von Falkenhayn(1761-1777), von Carlsburg(1777-1851)- wzmiankowany Walrad Friedrich Gustaw urodzony w 1751 roku oraz Eva Wilhelmine Charlotte z domu von Schoenermark, zmarła w 1840 roku a także Friedrich Heinrich Gustaw zmarły w 1849 roku, von Zawadski(Zawadzky)(1851, 1853)- wymieniona Anna Gustave Luise, z domu von Carlsburg, zmarła w 1880 roku. W 1857 roku wymieniona w spisie majątków jako Pani von Zawadka- chodzi o Panią von Zawadzky. W 1879 roku majątek o areale 158,30ha należał do rentiera Wilhelma Kluge. Od 1896 roku  majątek o powierzchni 70,50ha posiadał berliński kupiec Reinhold von Mocki, zmarły w 1911 roku. W 1914 roku majątek obejmował 71ha gruntów i należał do Paula Liedke. W 1929 roku właścicielem majątku był niejaki Fleischel.

W części wschodniej, na wodzie położone było założenie dworskie, budynki rozebrane na początku XX wieku.

ŻABICKO /Seegenfelde/

Wieś położona w gminie Strzelce Krajeńskie powiatu strzelecko-drezdeneckiego. Początki wsi sięgają XIII wieku. Występująca pod różnymi nazwami: Segeuelbe, Seegenfelde, Seghevelde, Szegeuelb. W 1337 roku wymieniana rodzina von Segefeld, prawdopodobnie założyciele wsi. W latach 1431-35 wieś w rękach Arenda von Segefeld. Od XV do XVII wieku należy do rodu von Sanitz. W XVII wieku trzy majątki rycerskie na terenie wsi należące do Heinricha, Martina i Friedricha von Sanitz(1608). Podczas wojny trzydziestoletniej wieś zniszczona. W 1643 roku należała do Petera Ludewig. Na początku XVIII wieku we wsi dwa majątki z dwoma siedzibami szlacheckimi należącymi do: Erdmanna Friedricha Haust i wdowy po jego bratanku, zmarłym w 1715 roku. Później dobra nabyte przez braci: Karla Wilhelma i Johanna Christopha von Mandelslohe. W 1781 roku majątek nabył kapitan Dawid Friedrich von Braunschweig. Kolejnym właścicielem dóbr był syn Dawida Friedricha, major Georg von Braunschweig. W 1807 roku majątek jest własnością pani von Oertzen, z domu von Braunschweig. Dobra dziedziczy jej syn, kapitan Georg Ernst von Oertzen. W 1837 roku majątek jest w posiadaniu Gustava Erdmanna Kamila von Brand(1806-1857), kanonika berlińskiego, właściciela dóbr w Dankowie. W 1857 roku z majątków utworzono fideikomis a właścicielem dóbr została córka Gustava Erdmanna Kamila i Elisabeth von Erxleben(ur. ok. 1810r.), F.F.A.Elisabeth von Brand(1836-1910r.) ,  która wyszła za mąż za Ottona Friedricha Ehrenreiha von Erxleben z Selbelang(ok. 1810r.-1892r.). Jej majątek w 1879 roku obejmował 1040ha gruntów. W 1896 roku dobra obejmowały 3577ha. W skład majątku wchodził Danków(Dankow) o areale 330ha. W 1910 roku dobra są w posiadaniu Ottona von Erxleben(ur.1861r- 1932r). W 1914 roku majątek obejmował 592ha gruntów i wchodził w skład majątku w Dankowie. W 1929 roku właścicielem był nadal Otto von Erxleben z Selbelang w powiecie Havelland, a dzierżawcą majątku o areale  610ha był Walter Maass. Otto von Erxleben ożeniony był z Edelgard von Werder(*1879-+1945) miał z nią dwie córki: Margarete von Erxleben(1904-1997) zamężną za Wernerem von Wulffen(*1901-+1946- zmarł jako jeniec wojenny) oraz Corę(1905-1945) zamężną za Albrechtem Wichardem von Alvensleben(1902-1982). W styczniu 1945 roku po wejściu wojsk radzieckich na teren majątku, Cora von Erxleben-Alvensleben popełniła samobójstwo, a w kwietniu 1945 roku zmarła jej  matka Edelgard von Werder-Erxleben. Cora z Wichardem von Alvensleben miała dwie córki: Rixę Idę Edelgard Friedę(ur.1936r.) oraz Astrid Ottonię Camillę(ur.1938r.).

ZAŁOŻENIE DWORSKIE

W północno-zachodniej części wsi położony był zespół dworsko-folwarczny. Pozostałością po zespole jest gołębnik, oraz budynki gospodarcze, w tym stodoła.

zabicko-1893-lubuskie

ŻYDOWCE /Sydowsaue/

Miejscowość jest obecnie częścią miasta Szczecin położona na osiedlu Żydowce-Klucz. Założona w 1750 roku przez radcę Kamery Wojenno-Skarbowej Richarda Christopha von Sydow. Tereny pod wieś zakupił von Sydow od Pomorskiej Kamery Wojenno-Sądowej w 1747 roku. Majątek na przełomie XIX/XX wieku należał do rodziny Knust. W 1910 roku majątek należący do rodziny Knust liczył 250 ha gruntów. Później właścicielem został Guido książę Henckel von Donnesmarck(10.08.1830-19.12.1916). Na terenie majątku buduje fabrykę sztucznego jedwabiu. W 1911 roku zakład wszedł do spółki pod nazwą Zjednoczone Fabryki Materiałów Błyszczących-Wupperthal-Eberfeld.

MAJĄTEK

Po założeniu zachował się budynek z przełomu XVIII/XIX wieku.

WILLA

 

 

Żydowce-Klucz, zachodniopomorskie

ŻYDOWO /SIEDE/

Miejscowość położona w gminie Barlinek powiatu myśliborskiego. Po raz pierwszy wymieniona w 1295 roku/villa Sydowe/. Wielokrotnie jeszcze wymieniana w latach późniejszych-Sydow(1337), Zydow(1418), Sidow, Sydow(1564), Siede(1944). Nazwa wsi pochodziła od rodu von Sydow, do którego wieś należała(1272-95). W 1295 roku margrabia Albrecht podarował wieś cysterkom z Pełczyc. Świadkiem tej darowizny był Heinrich de Sydow. Po reformacji dobra cysterek stanowią domenę państwową. W latach 1571-1700 wieś w posiadaniu możnego rodu von Waldow z Pełczyc. Później dość częste zmiany właścicieli: von Kalckreuth(2 połowa XVIIw.), von Kӧthen(1710-1713), Marcin Centenius(1718), von Blankensee(XVIIIw.). W 1809 roku majątek stanowi domenę państwową w Pełczycach. W 1828 roku majątek w posiadaniu rodziny von Oppen. Kolejnymi właścicielami dóbr zostają rodziny: von Dondorff(1842), Zoller(1857). W 1874 roku majątek zakupił generał-porucznik Friedrich Wilhelm Ludwig von Wittich(15.10.1818-02.10.1884). W 1863 roku ożenił się z Johanną Albertiną Luise Anną Hiller von Gärtringer(ur.1833). W 1883 roku córka jego, jedynaczka poślubiona została przez Otto von Kalckstein z Wogau w Prusach Wschodnich. Majątkiem do początku XX wieku zarządzała wdowa po generale. Majątek pozostawał w rękach rodziny von Kalckstein do 1945 roku. Ostatnim właścicielem dóbr był Ludwig von Klackstein(22.12.1886-27.03.1945).

Sydow

Waldow

Kalckreuth

KoethenBlankenseeOppen (3)DondorfKos

 

Rodzina von Kalckstein była skoligacona z  słynnym Krystianem Ludwikiem von Kalkstein-Stolińskim(1627-1672), polskim pułkownikiem i dziedzicem z Wogau koło Iławy Pruskiej.

Kalcksteinowie herbu Kos

Trudno ustalić skąd pochodzi rodzina von Kalckstein. Część autorów wywodzi ich z Tyrolu, skąd mieli przybyć w XIII wieku do Brandenburgii, a stamtąd do Prus. F. Schmitt wywodzi ich od pruskiej rodziny Thessyn, której jedna gałąź zwała się Wapel-Waplowie z Waplewa. Ci z kolei podzielili się na szereg innych gałęzi w XV wieku- von Rossen, von Rabe, von Kalckstein. Z kolei wg T.Żychlińskiego i Kneschke`go pierwszy w rodu miał pojawić się na terenie Prus w XV wieku. Od zakonu krzyżackiego otrzymał dobra Wogau koło Pruskiej Iławy. Od swych dóbr przybrali różne polskie nazwiska- Kalckstein-Stolińscy, Kalckstein-Osłowski, Kalckstein-Kobyliński. Należy wymienić również linię śląską, baronowską gałąź rodu żyjącą w Czechach i na Śląsku. Najsłynniejszy Krystian Ludwik von Kalckstein-Stoliński herbu Kos był synem Albrechta(1592-1667), brandenburskiego generała-porucznika, starosty oleckiego, przywódcy opozycji stanów Prus Książęcych przeciw elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi, zwanego w historiografii niemieckiej duszą intryg i spisków, zwolennika zwierzchnictwa Rzeczypospolitej nad Prusami Książęcymi. Albrecht von Kalckstein w 1625 roku ożenił się z Marianną von Wiedebach. Miał z nią dwóch synów: Krystiana Ludwika i Krzysztofa Albrechta oraz trzy córki zamężne za: von Keller`a, von Kleist`a i Loebel`a. Krzysztof Albrecht ożenił się z Agnieszką von Lehwald.  Miał z nią dwóch synów i dwie córki. Krystian Ludwik von Kalckstein-Stoliński ożenił się w 1656 roku z Marią Elżbietą von Kittlitz(1639-1698). Miał z nią sześciu synów i dwie córki. Po skonfiskowaniu dóbr uciekł do Polski i przebywał na dworze króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Po porwaniu go podstępnie w Warszawie przez ludzi elektora pod dowództwem Eusebiusa von Brandt, torturowany i ścięty w Kłajpedzie w 1672 roku. Na kanwie jego życiorysu powstał serial „Czarne chmury” oraz powieść „Buntownicy” Eugeniusza Paukszty.

ZESPÓŁ DWORSKI

Dwór zniszczony w czasie działań wojennych, rozebrany w 1970 roku. Pozostałością po założeniu jest zaniedbany park krajobrazowy z aleją starych klonów prowadzącą do jeziora oraz resztki zabudowy folwarcznej. Grobowce rodziny von Kalckstein leżały na wzgórzu, w widłach dróg do Chrapowa i Niepołcka

Żydowo 1891 2, zachodniopomorskie

Żytowań /Seitwan/

Wieś położona w gminie Gubin powiatu krośnieńskiego. Od 1280/81 do 1817 roku z niewielkimi przerwami należała do klasztoru w Neuzelle. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1370 roku(Sythewin). Wielokrotnie dawana pod zastaw wielu rodom: von Bomsdorf(1421), von Steinkeller(1547-1572), von Maxen(1572, 1581), von Blauen(1587-1602), von Bomsdorf(1615-1626).

Żytowań pałac

We wsi istniał zespół dworsko-folwarczny.

Żytowań, lubuskie 1

Żerków /Gross Surchen/

HISTORIA WSI

Wieś położona w gminie Brzeg Dolny powiatu wołowskiego. Po raz pierwszy wymieniona w roku 1304 jako własność klasztoru Cystersów z Lubiąża. Od 1568 roku dzierżawiona, od 1593 roku już jako własność rodziny von Kanitz. W XVII wieku w rękach rodu von Köckritz, w XVIII wieku w posiadaniu rodu von Haugwitz, by w XIX wieku ponownie w rękach rodu von Köckritz.

Kanitz

KoekeritzHaugwitz (4)

ZESPÓŁ PAŁACOWY

W zachodniej części wsi zespół pałacowo-parkowy. Pałac zbudowany w 1791 roku, barokowy, zbudowany na rzucie litery C, trzyskrzydłowy, jednopiętrowy, podpiwniczony, korpus główny kryty dachem czterospadowym, skrzydła trójspadowym. W skład zespołu wchodzi: oficyna dworska z połowy XVIII wieku, spichlerz z początku XX wieku, stodoła z początku XX wieku. Obok park krajobrazowy o powierzchni 4 ha, założony w 1840 roku z zachowaną aleją lipową.

Screen Shot 066