BARANÓW SANDOMIERSKI

Miasto gminne położone w powiecie tarnobrzeskim województwa podkarpackiego. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1135 roku. W 1354 roku z rąk króla Kazimierza Wielkiego otrzymuje prawa miejskie. Przez długi czas miasto nazywane Baranowem, później Baranowem nad Wisłą, w czasie rozbiorów zwane Baranowem Galicyjskim, od lat 20-tych XX wieku zwane Baranowem Sandomierskim.

ZAMEK

Perła architektury renesansowej, zbudowana na miejscu obronnego dworu należącego w XV wieku do Baranowskich herbu Grzymała– wzmiankowani Jakub Baranowski, starosta łęczycki i dobrzański oraz w 1480 roku Jan Baranowski, nowy właściciel założenia. Po nich około połowy XVI wieku założenie przejął bogaty ród Kurozwęckich herbu Poraj. Kolejnym właścicielem była rodzina Górków herbu Łodzia z Wielkopolski. W 1568 roku Stanisław Górka(1538-1592) sprzedał majątek Rafałowi z Leszna Leszczyńskiemu herbu Wieniawa, staroście radziejowskiemu. Za czasów Rafała zbudowano dwór renesansowy(część zachodnia zamku), później rozbudowany przez syna Rafała, Andrzeja Leszczyńskiego(dobudował dziedziniec z renesansowymi krużgankami). Budowa rezydencji wg projektu Santi Gucciego trwała przez okres 1591-1606. Po śmierci Andrzeja zamek przechodzi w ręce jego trzeciej żony, Zofii z Opalińskich i dzieci. W 1623 roku po podziale zamek otrzymuje syn Rafał, wojewoda bełzki. Prowadził prace na zamku do swojej śmierci w 1636 roku. Po śmierci Rafała zamek stał się własnością jego syna, Andrzeja Leszczyńskiego, wojewody derpskiego. Po śmierci Andrzeja w 1651 roku dobra dziedziczy jego syn, Samuel. Z powodu nienajlepszej kondycji finansowej zamek wraz z majątkiem został zastawiony u stryja Bogusława(brat zmarłego w 1651 roku Andrzeja), podskarbiego wielkiego koronnego. Nie udało się wykupić zamku i po śmierci Bogusława w 1659 roku zastawiona własność przeszła na dzieci Bogusława: Rafała, podstolego koronnego, Bogusława, kanonika krakowskiego i Aleksandrę Grzymułtowską. W 1677 roku rodzeństwo sprzedało majątek wraz z zamkiem księciu Dymitrowi Jerzemu Wiśniowieckiemu(1631-1682), wojewodzie bełzkiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu. Po jego śmierci wdowa Teofila Ludwika z ks. Zasławskich wniosła majątek księciu Józefowi Karolowi Lubomirskiemu herbu Śreniawa(Szreniawa bez krzyża)(1683-1702), marszałkowi wielkiemu koronnemu. W latach 90-tych XVII wieku książę zlecił prace remontowo-budowlane, które nadzorował architekt Lubomirskich, Tylman z Gameren. Po śmierci księcia Józefa Karola dobra odziedziczył jego syn, książę Aleksander Dominik Lubomirski(1693-1720), starosta sandomierski. W 1727 roku jego siostra Marianna wnosi majątek mężowi, księciu Pawłowi Karolowi Sanguszko herbu Pogoń Litewska(1680-1750), marszałkowi wielkiemu koronnemu. Po śmierci księcia Pawła Karola majątek dziedziczy jego syn, książę Janusz Aleksander Sanguszko1712-1775), ostatni ordynat Ostrogski. W 1753 roku odstąpił zamek hrabiemu Janowi Małachowskiemu herbu Nałęcz(1698-1762), kanclerzowi wielkiemu koronnemu. Po jego śmierci majątek w rękach wdowy, Izabeli, z domu Humieckiej, później w rękach syna, hrabiego Jacka(Hiacynta) Małachowskiego herbu Nałęcz(1737-1821). Na początku lat 90-tych XVIII wieku sprzedali Baranów hrabiemu Józefowi Potockiemu herbu Pilawa(1735-1802). Majątek odziedziczyła córka hrabiego, Maria Anna, która w 1802 roku została żoną Jana hrabiego Krasickiego herbu Rogala. Za Krasickich zamek przechodził prace remontowo-adaptacyjne wraz z powiększeniem zamkowej biblioteki. W zamku przechowywane były pamiątki po Ignacym Krasickim. Po śmierci Jana w 1831 roku właścicielem zostaje jego syn, hrabia Henryk. Po pożarze w 1849 roku rodzina Krasickich nie była w stanie odbudować rezydencji.  Pożar strawił nie tylko przebogate zbiory ale też w znacznym stopniu naruszył strukturę budowli. Po śmierci Jana, zamkiem zarządzała jego bratanica- Karolina, która doprowadziła wnętrza zamku do dużych strat w wyniku wyprzedaży części kamiennej dekoracji i wyposażenia. Po śmierci hrabiego Henryka w 1861 roku majątek odziedziczył jego syn, Karol hrabia Krasicki. W 1867 roku zrujnowaną budowlę na licytacji zakupił Feliks Dolański herbu Korab z Grębowa. Rodzina Dolańskich posiadała zamek do 1945 roku. W 1884 roku Stanisław Karol Dolański, syn Feliksa przeprowadził prace melioracyjne i w części terenu przed zamkiem założył park. W 1898 roku znaczna część zamku zniszczona w wyniku pożaru. W latach 1900-1907 odbudowa zamku wg projektu Karola Stryjeńskiego. Prace renowacyjne trwały na terenie zamku do 1931 roku. Po 1945 roku zamek był zdewastowany. Część pomieszczeń było w tym czasie użytkowanych jako magazyn płodów rolnych. W 1956 roku zapadła decyzja o zabezpieczeniu zamku. Po 10 latach prac finansowanych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Ministerstwo Przemysłu Chemicznego a prowadzonych przez prof. dr Alfreda Majewskiego i Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu prace ukończono. Część zamku została udostępniona zwiedzającym, część pomieszczeń służyła celom reprezentacyjnym i szkoleniowym Kombinatowi Siarkowemu w Machowie a od 1997 roku Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.